Wybrane problemy hydrogeologii regionalnej Dolnego Śląska

• Autorzy: Bocheńska T.

Warianty tytułu

EN

Selected problems of Lower Silesia regional hydrogeology

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł prezentuje trzy wybrane problemy hydrogeologii regionalnej specyficzne dla Dolnego Śląska: odpływ podziemny na obszarze Sudetów i ich przedpola, z akcentem na wodonośność i rolę środowiska wód podziemnych w kształtowaniu tego odpływu, wodonośność typowych dla regionu struktur hydrogeologicznych i prawidłowości w kształtowaniu się tej wodonośności, znaczenie kopalń jako poligonów regionalnych badań hydrogeologicznych. Odpływ podziemny na obszarze Sudetów i ich przedpola zależy od czynników geologiczno-strukturalnych, geomorfologicznych i klimatycznych, a także od zróżnicowania wodonośności środowiska skalnego. Moduł odpływu podziemnego kształtuje się od wartości niskich (1-2 l/s.km2) na przedpolu Gór Sowich oraz w otoczeniu masywu Ślęży do ekstremalnie wysokich (powyżej 10 l/s.km2) w szczytowych partiach Sudetów. W strukturach hydrogeologicznych typu zlewni górskich i wysokogórskich zbudowanych ze skał krystalicznych podstawowe znaczenie w akumulacji wód podziemnych ma przypowierzchniowa strefa spękań i zalegające na niej utwory pokrywowe wykształcone w postaci gliniastych aluwiów, rumoszy, zwietrzelin piaszczystych i aluwiów piaszczystych. W zlewniach wysokogórskich moduł odpływu źródlanego jest wyższy i wynosi około 1,5 l/s.km2, w zlewniach położonych w niższych partiach gór jest on niski i wynosi 0,03-0,2 l/s.km2. W obszarach działalności górniczej, licznych na Dolnym Śląsku, istnieje możliwość ustalenia przestrzennych prawidłowości formowania się wód podziemnych z punktu widzenia regionalnych systemów wodonośnych. Takim nadrzędnym systemem regionalnym jest system Sudety-rzeka Odra.

EN

The paper presents three selected typical for Lower Silesia problems concerning regional hydrogeology: groundwater runoff in the Sudety Mts. and Fore-Sudetic block, water-bearing of hydrogeological structures typical for presented region, significance of mining areas as a testing field for regional, hydrogeological researches. Groundwater runoff in the Sudety Mts. and Fore-Sudetic block depends on many geological, geomorphological and climatic factors and on diversity of water-bearing aquifers. Groundwater runoff presented in a modular from ranges from low values i.e. 1-2 l/s.km2 in the Sowie Mts. foreland and Ślęża Mt. area to extremely high, above 10 l/s.km2 in the highest part of Sudety Mts. In mountainous catchments built of crystalline rocks the most important water-bearing zone is the subsurface, fissured zone covered by weathering - clayey or sandy layers and alluvial deposits. The springs runoff varies from 1.5 l/s.km2 in the highest part of catchements to 0.03-0.2 l/s.km2 in lower ones. In the areas of mining activity, numerous in Lower Silesia, there is a possibility to determine a groundwater flow in the regional groundwater systems. Sudety Mts.-Odra River groundwater system is such a superior regional system.

Słowa kluczowe

PL

odpływ podziemny; wodonośność; struktura hydrogeologiczna; badania hydrogeologiczne

EN

groundwater run off; water-bearing; hydrogeological structure; hydrogeological study

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2002
• Tom: nr 400
• Strony: 57--75
• Opis fizyczny: Bibliogr. 41 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Bocheńska T.

• Uniwersytet Wrocławski, Instytut Nauk Geologicznych, ul. Maksa Borna 9, 50-204 Wrocław

Bibliografia

• [1] BIENIEWSKI J., BOCHEŃSKA Т., 1978 — Sprężyste odsączanie wód z górotworu na obszarze kopalni rudy miedzi na monoklinie przedsudeckiej. Geol. Sudet. 13,2: 143-149.
• [2] BOCHEŃSKA Т., 1988 — Kształtowanie się warunków hydrodynamicznych w lubińsko-głogowskim obszarze miedzionośnym pod wpływem odwadniania kopalń. Acta Univ. Wratisl. 1044, Pr. Geol.-Miner. 14: 148s.
• [3] BOCHEŃSKA Т., 1998 — Monitoring dynamiki wód podziemnych objętych wpływem odwadniania kopalń w lubińsko-głogowskim obszarze miedzionośnym. Mat. II Forum Inżynierii Ekologicznej „Monitoring Środowiska": 349-358. Wyd. Ekoinżynieria. Lublin.
• [4] BOCHEŃSKA Т., MARSZAŁEK H., KOWALSKI S., KRYZA H., STAŚKO S., POPRAWSKI L., KRYZA J., LUBCZYŃSKI M., ВINIAK G., 1994 — Studium hydrogeologiczne Sudetów i ich przedpola. Arch. Inst. Nauk Geol. UWroc. Wroclaw.
• [5] BOCHEŃSKA Т., FISZER J., 1988 — Computer simulation of drainage process of deep undergrounds mines. Geomathematics and geostatistics analysis applied to space and time dependet data. Sei. de la Terre, Ser. Inf. Nancy.
• [6] BOCHEŃSKA Т., FISZER J., KALISZ M., 2000 — Prognosis of groundwater inflow into the copper mines in the Lubin-Głogów Region. Environ. Geol. 39, 6: 587-594.
• [7] BOCHEŃSKA Т., GURWIN J., WĄSIK M., 1994 — Hydrogeologia zlewni górnej Kaczawy. Acta Univ. Wratisl. 1684, Pr. Geol.-Miner. 47: 65s.
• [8] BOCHEŃSKA Т., KOWALSKI S., SARGA K., SLEPIĆKA F., 1989 — Propozycja metod badawczych odpływu podziemnego w synklinorium śródsudeckim. Pr. Nauk. Inst. Geotech. PWroc. 58, Konferencje 29: 177-181.
• [9] BOCHEŃSKA Т., LIMISIEWICZ P., POPRAWSKI L., 1992 — Elementy bilansu hydrogeologicznego w rejonie Wzgórz Dałkowskich. Tech. Poszuk. Geol. 5: 41-46.
• [10] BOCHEŃSKA Т., LIMISIEWICZ P., POPRAWSKI L., 1993 — Analiza statyczna zmian zwierciadła płytkich wód podziemnych w lubińsko-głogowskim obszarze miedzionośnym. W: Współczesne problemy hydrogeologii t. 6: 13-18. Wyd. Sudety. Wrocław.
• [11] BOCHEŃSKA Т., LUBCZYŃSKI M., SZCZEPIŃSKI J., 1989 — Kilka uwag o możliwościach odnawiania wód pod¬ziemnych w rejonie Świdnicy. Pr. Nauk. Inst. Geotech. PWroc. 58, Konferencje 29: 19-24.
• [12] BOCHEŃSKA Т., MARSZAŁEK H., POPRAWSKI L., 1995 — Pozycja wód podziemnych w bilansie wodnym zlewni rzeki Oławy. Acta Univ. Wratisl. 1739, Pr. Geol.-Miner. 50: 127-139.
• [13] BOCHEŃSKA Т., MARSZAŁEK H., STAŚKO S., 1997 — Hard rocks of the Sudety Mts. as a groundwater collector and its vulnerability. Acta Univ. Wratisl. Hydrogeol. 2052: 11-19.
• [14] BOCHEŃSKA Т., POPRAWSKI L. (red.), 1998 - Kenozoiczne zbiorniki wód podziemnych rejonu Lubin-Głogów. Acta Univ. Wratisl. Hydrogeol. 2109: 173s.
• [15] CIĘŻKOWSKI W., KRYZA ., KRYZA J., PULINA M., STAŚKO S., TARKA R., 1996 — Wody podziemne i wpływ czynników antropogenicznych na ich zasoby i jakość. W: A. Jahn, S. Kozłowski, M. Pulina (red.), Masyw Śnieżnika — zmiany w środowisku przyrodniczym: 149-167. Wyd. РАЕ. Warszawa.
• [16] DOWNOROWICZ S., 1971 — Projekt wierceń piezometrycznych uzupełniających dla kopalń rud miedzi LGOM. Arch. Komb. Górn.-Hut. Miedzi. Lubin.
• [17] DYJOR S., 1968 — Poziomy morskie w obrębie serii iłów poznańskich. Kwart. Geol. 12, 4: 941-957.
• [18] GURWIN J., 1997 — Model hydrogeodynamiczny systemu wodonośnego pradoliny Odry w rejonie Głogowa. Praca doktorska. Arch. Inst. Nauk Geol. UWrocł. Wrocław.
• [19] JURECZKO J., 1981 — Warunki hydrochemiczne w obrębie utworów permsko-triasowych południowo-zachodniej części monokliny przedsudeckicj na tle badań roztworów porowych skał. Pr. Geol. Komis. Nauk Geol. PAN Kraków 122: 129s.
• [20] KALISZ M., FISZER J., SZCZEPIŃSKI J., 1996 — Prognoza dopływów wód podziemnych do kopalń rud miedzi KGHM Polska Miedź SA. CBPM „Cuprum". Wrocław.
• [21] KLECZKOWSKI A.S. (red ), 1990 — Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony. Wyd. AGH Kraków.
• [22] KŁAPCIŃSKI J., 1971 — Litologia, fauna, stratygrafia i paleogeografia permu monokliny przedsudeckicj. Geol. Sudet. 5: 77-135.
• [23] KONDRACKI J., 1965 — Geografia fizyczna Polski. PWN. Warszawa.
• [24] KOWALSKI S., 1992 — Czynniki naturalne warunkujące występowanie wód podziemnych w regionie sudeckim. Acta Univ. Wratisl. 1324,Pr. Geol.-Miner. 25: 73s.
• [25] KRASNY J. (red.), 1982 — Odtok podzemni vody na uzemi Ccskoslovenska. Ćesky Hydromctcorologicky Ustav. Praha.
• [26] KRASNY J., 1990 — Regionalization of transmissivity data: hard rocks of the Bohemian massif (Czechoslovakia). Mem. of the 22 Congress IAH Water resources in mountainous regions, vol. 22, part 1:98-105. Ecol. Pol. de Lausanne. Switzerland.
• [27] KRYZA H., 1985 — Hydrogeologiczne warunki odpływu podziemnego w zlewni Kamienicy w Masywie Śnieżnika. Praca doktorska. Arch. Inst. Nauk Geol. UWrocł. Wrocław.
• [28] KRYZA H., 1988 — Formowanie się odpływu podziemnego w zlewniach górskich Masywu Śnieżnika. Acta Univ. Wratisl. 964, Pr. Geol.-Miner. 11: 65-97.
• [29] KRYZA H., KRYZA J., LIMISIEWICZ P., 1989 — Zmienność odpływów niskich obszaru sudeckiego i jej przyczyny. Pr. Nauk. Inst. Geotech. PWrocl 58, Konferencje 29: 69-74.
• [30] LUBCZYŃSKI M., 1992 — Model warunków hydrogeologicznych struktury wodonośnej Ziębic. Praca doktorska. Arch. Inst. Nauk Geol. UWrocł. Wrocław.
• [31] MARSZAŁEK H., 1996 — Hydrogeologia górnej części zlewni Kamiennej w Sudetach Zachodnich. Acta Univ. Wratisl. 1881, Pr. Geol.-Miner. 54: 100s.
• [32] OBERC J., 1972 — Sudety i obszary przyległe. W: W. Pożaryski (red.), Budowa geologiczna Polski, t. IV. Tektonika, cz. 2. Wyd. Geol. Warszawa.
• [33] PACZYŃSKI B. (red.), 1993 — Atlas hydrogeologiczny Polski 1:500 000. Część I. Systemy zwykłych wód podziemnych. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [34] PACZYŃSKI B. (red.), 1995 — Atlas hydrogeologiczny Polski 1:500 000, cz. II. Zasoby, jakość i ochrona zwykłych wód podziemnych. Państw. Inst. Geol., РАЕ SA. Warszawa.
• [35] POPRAWSKI L., BINIAK G., GURWIN J., JASIAK T., KILAR K., KOWALCZYK A., KRZEMPEK J., LIMISIEWICZ P., MARSZAŁEK H., MĄDRALA M., WĄSIK M., 1995 — Bilans wodnogospodarczy zlewni Ścinawki. Arch. Inst. Nauk Geol. UWrocł. Wrocław.
• [36] SOKOŁOWSKI J., 1967 — Charakterystyka geologiczna i strukturalna obszaru przedsudeckicgo. Geol. Sudet. 3: 297—367.
• [37] STAŚKO S., 1996 — Wody podziemne w skałach krystalicznych na podstawie badań wybranych obszarów Sudetów polskich. A eta Univ. Wratisl. 1870, Pr. Geol.-Miner. 53: 85s.
• [38] TARKA R„ 1997 — Zasilanie wód podziemnych w górskich masywach krystalicznych na przykładzie Masywu Śnieżnika w Sudetach. Acta Univ. Wratisl. 1964, Pr. Geol.-Miner. 56: 66s.
• [39] TOMASZEWSKI J., 1962 — Problemy stratygrafii monokliny przedsudcckicj w rejonie Lubin-Sieroszowice. Rudy Met. Nieżel. 7, 12: 547-551.
• [40] WIELKA Encyklopedia Powszechna, 1968. PWN. Warszawa.
• [41] ZAKOWICZ E., 1978 — Strefowość hydrochemiczna a problem genezy wód podziemnych w utworach permo-triasowych okolic Lubina i Polkowic. Praca doktorska. Arch. Inst. Nauk Geol. UWrocł. Wrocław.