Metale w osadach dennych jeziora Wigry

• Autorzy: Prosowicz D.

Warianty tytułu

EN

Metals in bottom sediments of Wigry Lake

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono koncentracje metali głównych (Fe, Mg, Mn) i śladowych (Cd, Cr, Cu, Zn) w osadach dennych jeziora Wigry. Badano osady powierzchniowe oraz rdzenie. Zawartości metali w osadzie zależą od typu osadu (gytia węglanowa, kreda jeziorna, gytia detrytusowa, piasek). Wyniki porównano z tłem geochemicznym (dla skał węglanowych, dla osadów wodnych Polski oraz lokalnym) i osadami dennymi innych jezior. Najwyższe koncentracje stwierdzono w gytii detrytusowej z Zatoki Hańczańskiej - najbardziej zanieczyszczonej części jeziora, najniższe zaś zawartości pierwiastków -w kredzie jeziornej tworzącej dno litoralu. Zaprezentowano korelacje między metalami. Porównując otrzymane wyniki badań koncentracji Cd, Cr, Cu, Fe, Mn, Zn w osadach dennych jeziora Wigry z innymi akwenami w Polsce i na świecie, jednocześnie traktując wszystkie typy osadów jako jeden zbiór, można stwierdzić, że jezioro Wigry jest zbiornikiem niezanieczyszczonym.

EN

Concentrations of metals (Cd, Cr, Cu, Fe, Mg, Mn, Zn) were analyzed in main types of the bottom sediments of Wigry Lake. The concentrations of metals depend strongly on the lithological type of the sediment (carbonate gyttja, lacustrine chalk, detritous gyttja, clastic sediments). Results of the study were compared to geochemical backround and bottom sediments of different lakes. The highest concentrations of metals were found in detritous gyttja from Hańczańska Bay - the most polluted part of investigated area. Correlations between metals were presented. Most of presented metals in recent sediments of Wigry Lake occur bellow maximum allowable levels determined for unpolluted sediments. Concentrations of many elements in the recent sediments of Wigry Lake are much lower compared to those in many lakes in Poland and in the world.

Słowa kluczowe

PL

gytia; kreda jeziorna; metale; tło geochemiczne; jezioro Wigry; NE Polska

EN

gyttja; lacustrine chalk; trace metals; geochemical background; Wigry lake; NE Poland

• Wydawca: Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
• Rocznik: 2008
• Tom: T. 34, z. 1
• Strony: 85--108
• Opis fizyczny: Bibliogr. 46 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Prosowicz D.

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Zakład Geologii Podstawowej i Ochrony Środowiska; al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków,

Bibliografia

• Aleksander-Kwaterczak U., 2007. Rozmieszczenie metali śladowych w rdzeniach osadów wybranych rzek Polski. UWND AGH, Kraków, 1-114.
• Birch L., Hanselmann K.W. & Bachofen R., 1996. Heavy metal conservation in lake Cadagno sediments: historical records of anthropogenic emissions in a meromictic alpine lake. Water Research, 30, 3, 679-687.
• Bojakowska I., 2001. Kryteria oceny zanieczyszczenia osadów wodnych. Przegląd Geologiczny, 49, 3, 213-219.
• Bojakowska I. & Gliwicz T., 2003. Wyniki geochemicznych badań osadów wodnych Polski w latach 2000-2002. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa, 46-79.
• Bojakowska I., Gliwicz T. & Sokołowska G., 2000. Wyniki monitoringu geochemicznego osadów wodnych Polski w latach 1998-1999. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa, 1-80.
• Bojakowska I. & Sokołowska G., 1994. Wyniki monitoringu geochemicznego osadów wodnych Polski w latach 1991-1993. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa, 1-55.
• Bojakowska I. & Sokołowska G., 1996a. Metale ciężkie w osadach jezior Pojezierza Kaszubskiego. Przegląd Geologiczny, 44, 9, 920-923.
• Bojakowska I. & Sokołowska G., 1996b. Wyniki monitoringu geochemicznego osadów wodnych Polski w latach 1994-1995. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Państwowy Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa, 1-65.
• Bojakowska I. & Sokołowska G., 1997. Akumulacja pierwiastków śladowych w osadach jeziornych w zależności od strefy ich sedymentacji. Przegląd Geologiczny, 45,5,505-508.
• Bojakowska I. & Sokołowska G., 1998. Geochemiczne klasy czystości osadów wodnych. Przegląd Geologiczny, 46, 49-54.
• Choiński A., Grzebisz W. & Skowron R., 1999. Chemizm osadów dennych jeziora Hańcza. Konferencja Limnologiczna „Naturalne i antropogeniczne przemiany jezior", Radzyń k. Sławy 20-22 września 1999, 27-33.
• Dobrowolski R. & Skowrońska M., 2001. Distribution and Environmental Mobility of Selected Trace Metals in the Zemborzyce Reservoir. Polish Journal of Environmental Studies, 10,5,383-388.
• ForstnerU., 1989. Contaminated Sediments. Springer-Verlag, Berlin, 1-157.
• Forstner U. & Salomons W., 1981. Trace metal analysis on polluted sediments. Delft Hydraulics Laboratory, 248, 1-13.
• Forstner U. & Wittmann G.T.W., 1981. Metal Pollution in the Aquatic Environment. Springer--Verlag, Berlin. 1-486.
• Hakanson L., 1980. An ecological risk index for aquatic pollution control - a sedimentological approach. Water Research, 14,975-1101.
• Jańczak J., 1999. Atlas jezior Polski. Tom III. IMGiW, Poznań, 1-240.
• Johansson K., Andersson A. & Andersson T., 1995. Regional accumulation pattern of heavy metals in lake sediments and forest soils in Sweden. The Science of the total Environment, 160/161, 373-380.
• Klavins M., Briede A., Parele E., Rodinov V. & Klavina I., 1998. Metal accumulation in sediments and benthic invertebrates in lakes of Latvia. Chemosphere, 36, 15, 3043-3053.
• Kralik M., 1999. A rapie procedure for environmental sampling and evaluation of polluted sediments. Applied Geochemistry, 14, 807-816.
• Król K., 1998. Wstępne wyniki badań kredy jeziornej z jeziora Wigry. Sprawozdania z czynności i posiedzeń PAU, LXI, Kraków, 11-112.
• Lis J. & Pasieczna A., 1995. Atlas geochemiczny Polski. PIG, Warszawa, 1-74.
• Migaszewski Z.M. & Gałuszka A., 2003. Zarys geochemii środowiska. Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, Kielce, 1-339.
• Migaszewski Z. M., Gałuszka A. & Pasławski P., 2003. Baseline versus backround concentrations of trace elements in sediments of Lake Wigry, NE Poland. Limnological Review,3,165-172.
• Muller G., 1979. Schwermetalle in den Sedimenten des Rheins - Verenderungen seit 1971. Umschau, 79, 778-783.
• Muller G., 1981. Die Schwermetallbelastung der Sedimente des Neckars und seiner Nebenflusse: Eine Bestandsaufhahme. Chemiker Zeitung, Chemie, Technische Chemie, Chemiewirtschaft, 105, 6, 157-164.
• Muller G. & Furrer R., 1994. Die Belastung der Elbę mit Schwermetallen, Erste Ergebnisse von sedimentuntersuchungen. Naturwissenschaften, 81,401-405.
• Ozmen H., Kulahci F., Cukurovali A. & Dogru M., 2005. Concentrations of heavy metal and radioactivity in surface water and sediment of Hazar Lake (Elazig, Turkey). Chemosphere, 55,401-408.
• Prosowicz D. & Helios-Rybicka E., 2002. Trace metals in recent bottom sediments of Lake Wigry (Bryzgiel Basin). Limnological Review, 2, 323-332.
• Ristola T., Pellinen J., Van Hoof P. L., Leppanen M. & Kukkonen J., 1996. Characterization of Lake Ladoga sediments II. Toxic chemicals. Chemosphere, 32, 6, 1179-1192.
• Rudowski S., Rutkowski J., Król K. & Krzysztofiak L., 2001. O niektórych strukturach sedymentacyjnych w osadach dennych jeziora Wigry w świetle badań sejsmoakustycznych. Sprawozdania z czynności i posiedzeń PAU, LXIV, Kraków, 189-194.
• Rutkowski J., 2004. Osady jeziora Wigry. Rocznik Augustowsko-Suwalski, 4, 19-36.
• Rutkowski I, Król K., Krzysztofiak L. & Prosowicz D., 2002a. Recent sediments of the Wigry Lake (Bryzgiel Basin). Limnological Review, 2, 353-363.
• Rutkowski J., Król K., Krzysztofiak L. & Prosowicz D., 2003a. Recent sediments of the Wigry Lake (Szyja Basin), NE Poland. Limnological Review, 3, 197-204.
• Rutkowski J., Król K., Krzysztofiak L. & Prosowicz D., 2004. Osady rynnowych części jeziora Wigry - Ploso Szyja i Zatoka Wigierki - porównanie. Prace Komisji Paleogeografii Czwartorzędu PA U, I, Kraków, 43-51.
• Rutkowski J., Król K., Krzysztofiak L. & Prosowicz D., 2005. Mapa osadów pokrywających dno jeziora Wigry. Prace Komisji Paleografii Czwartorzędu Polskiej Akademii Umiejętności, t. III, Kraków, 171-178.
• Rutkowski J., Rudowski S., Pietsch K., Król K. & Krzysztofiak L., 2002b. Sediments of Lake Wigry (NE Poland) in the light of high-resolution seismics (seismoacoustic) survey. Limnological Review, 2, 363-373.
• Rutkowski J., Rudowski S., Pietsch K., Król K. & Krzysztofiak L., 2003b. Odwzorowanie współczesnych osadów jeziora Wigry w obrazie sejsmoakustycznym. Prace Komisji Paleogeografii Czwartorzędu PAU, I, Kraków, 31-39.
• Salomons W. & Forstner U., 1984. Metals in Hydrocycle. Berlin, Springer-Verlag, 1-653.
• Sobczyński T., 2000. Badania specjacji metali i kumulacji związków biogennych w osadach dennych jezior Wielkopolskiego Parku Narodowego. Poznań, 1-141 (praca doktorska).
• Sobczyński T., Elbanowska H., Zerbe J. & Siepak J., 1996. Mineralizacja próbek osadów dennych jako etap poprzedzający oznaczanie ogólnej zawartości metali ciężkich. Ochrona wód przed zanieczyszczeniami. Gospodarka Wodna, 6,173-176.
• Sobczyński T., Elbanowska H., Zerbe J. & Siepak J., 1997. Mineralizacja próbek osadów dennych jezior do oznaczania zawartości metali ciężkich. W: Siepak J. (ed.), Metody pobierania i przygotowania próbek wód, ścieków i osadów do analiz fizyczno-chemicznych (materiały pokonferencyjne), Poznań, 47-50.
• Solecki J. & Chibowski S., 2000. Examination of Trace Amounts of Some Heavy Metals in Bottom Sediments of Selected Lakes of South-Eastern Poland. Polish Journal of Environmental Studies, 9, 3, 203-208.
• Taboryska B. & Dojlido J.R., 2001. Metale ciężkie w osadach dennych Jeziora Zegrzyńskiego. Problemy analityczne badań osadów dennych. Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań, 7-19.
• Turekian K.K. & Wedepohl K.H., 1961. Distribution of the elements in some major units of the earths crust. Bulletin of the Geological Society of America, 72, 175-192.
• Zerbe J., Sobczyński T., Elbanowska H. & Siepak J., 1999. Speciation of Heavy Metals in Bottom Sediments of Lakes. Polish Journal of Environmental Studies, 8,5,331-339.