Mineralne leki w Chivay i Dolinie Colca (południowe Peru)

• Autorzy: Wasilewski M.

Warianty tytułu

EN

Mineral medicines in Chivay and Colca Valley (Southern Peru)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wykorzystanie wielu substancji naturalnych w lecznictwie tradycyjnym (nieakademickim) nie jest pozbawione podstaw racjonalnych. Dowodzą tego zarówno teksty źródłowe, jak również obserwacje terenowe i badania laboratoryjne. Doskonałym dowodem na zasadność takiej tezy może być analiza kilku leków mineralnych stosowanych w medycynie tradycyjnej południowego Peru (departament Arequipa, prowincja Cailloma, Dolina Colca). Znalazły się wśród nich lekarstwa nazywane: cha 'qo, qollpa, condor qallta, qarachunta, qollpa transparente. Według współczesnego nazewnictwa mineralogicznego są to m.in.: smektyty, halotrichit, ałun i pokrewne, chalcedon, aragonit, gips. Zestawienie składu mineralnego badanych leków z własnościami leczniczymi, które się im przypisuje, prowadzi do wniosku, że zastosowania owe są w dużej mierze zasadne. Powyższa konstatacja wsparta jest również badaniami porównawczymi leków z innych obszarów (np. Europy, czy Afryki). Można pokusić się o stwierdzenie, że ocena skuteczności i celowości stosowania leków tradycyjnych, oraz eliminowanie środków szkodliwych, może przyczynić się do polepszenia stanu zdrowia ludności, na obszarach i w społecznościach, gdzie medycyna akademicka jest nieobecna lub z wielu względów słabo dostępna. Takie postępowanie byłoby zgodne z postulatem WHO "health by the people for the people".

EN

Using various natural substances in traditional medicine is founded on rational basis. Written sources, fieldworks and laboratory investigation provide here incontrovertible evidence. Analysis of nine mineralogical remedies used in a traditional health care in the south of Peru (Department of Arequipa, Cailloma Province, Colca Valley) give one more strong proof for this hypothesis. Discussed drugs known as cha 'qo, qollpa, condor qallta, qarachunta, qollpa transparente according to contemporary mineralogical science can be identified as: smectites, halotrichite, potassium-alum, chalcedone, aragonite, gypsum. Juxtaposition of mineralogical composition of analyzed remedies and their ascribed therapeutic values reveals their legitimate application. Comparative analysis of mineralogical drugs from other, often remote, places such as Europe or Africa confirm the aforementioned fact. Scientific evaluation of traditional remedies of mineralogical origin in terms of their effectiveness and purposefulness as well as eliminating harmful substances may contribute to improvement of the local health care in those places and societies where contemporary medicine remains unknown or inaccessible to the majority of the people. This would be in accordance with the WHO's postulate: "health by the people for the people".

Słowa kluczowe

PL

etnofarmacja; minerały lecznicze; litoterapia; Peru; Arequipa

EN

Peru; Arequipa; ethnopharmacy; therapeutic values of minerals; lithotherapy

• Wydawca: Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
• Rocznik: 2008
• Tom: T. 34, z. 2/1
• Strony: 223--242
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Wasilewski M.

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska; al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków,

Bibliografia

• Abrahams P.W., 1997. Geophagy (soil consumption) and iron supplementation in Uganda. Tropical Medicine and International Health, 2, 7, 617-623.
• Ayala Loayra J.L., 1990. Insurgencia de los Yaritis - manifestaciones culturales del hombre andino. Concytec Edición, Lima, 1-327.
• Aziz N., Gilani A.H. & Rindh M.A., 2002. Kushta(s): unique herbo-mineral preparations used in South Asian traditional medicine. Medical Hypotheses, 59, 4, 468-472.
• Barrera-Bassols N. & Zinck J.A., 2003. Ethnopedology: a worldwide view on the soil know-ledge of local people. Geoderma, 111, 171-195.
• Carretero M.I., 2002. Clay minerals and their beneficial effects upon human health, a review. Applied Clay Science, 21, 155-163.
• Gelfand M.C., Zarate A. & Knepshield J.H., 1975. Geophagia. A cause of life-threatening hyperkalemia in patients with chronić renal failure. Journal ofthe American Medical Association, 234, 7, 738-740.
• Giveon S.M., Liberman N., Klang S. & Kahan E., 2004. Are people who use "natural drugs" aware of their potentially harmful side effects and reporting to family physician? Patient Education and Counseling, 53, 1, 5-11.
• Guarino A., Bisceglia M., Castellucci G., Iacono G., Casali L.G., Bruzzese E., Mosetta A. & Greco L., 2001. Smectite in the treatment of acute diarrhea. Journal of Pediatrie Gastroenterology andNutrition, 32, 1, 71-75.
• Halstead J.A., 1968. Geophagia in man: its nature and nutritional effects. American Journal of ClinicalNutrition, 21, 1384-1393.
• Humboldt A., 1959. Podróże po Ameryce podzwrotnikowej. Książka i Wiedza, Warszawa, 1-477.
• Konta J., 1995. Clay and man: clay raw materials in the service of man. Applied Clay Science, 10,275-335.
• Krishnamani R. & Mahaney W.C., 2000. Geophagy among primates: adaptive significance and ecological consequences. Animal behaviour, 59, 5, 899-915.
• Leber W, 1988. A new suspension form of smectite (liquid 'Diasorb') for the treatment of acute diarrhoea: a randomized comparative study. Pharmatherapeutica, 5,4, 256-260.
• Lin A.N., Reimer R.J. & Carter D.M., 1988. Sulfur revisited. Journal of the American Academy of Dermatology, 18, 3, 553-558.
• Maibach H. I., Surber C. & Orkin M., 1990. Comment on sulfur revisited. Journal of the American Academy of Dermatology, 23, 1, 154—156.
• Mascolo N., Summa V. & Tateo F., 1999. Characterisation of toxic elements in clays for human healing use. Applied Clay Science, 15, 491-500.
• Summa V. & Tateo F., 1999. Geochemistry of two peats suitable for medical uses and their behaviour during leaching. Applied Clay Science, 15, 477—489.
• Velo J., 1984. Ochre as medicine: a suggestion for the interpretation of the archaeological record. Current Anthropology, 25, 5, 674.
• Vermeer D.E. & Ferrell R.E.Jr., 1985. Nigerian geophagical clay: a traditional anti-diarrhoeal pharmaceutical. Science, 227,4687,634-636.