Malakofauna późnoglacjalnych i holoceńskich węglanowych osadów jeziornych północnej Polski

• Autorzy: Alexandrowicz W. P.

Warianty tytułu

EN

Malacofauna of the Late Glacial and Holocene calcareous lake deposits in Northern Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Późnoglacjalne i holoceńskie węglanowe osady jeziorne rozwinięte jako kredy jeziorne i gytie wapienne są bardzo rozpowszechnione na obszarze północnej Polski. Stanowią one wypełnienia paleojezior, które tworzyły się w okresie deglacjacji ostatniego lądolodu. Utwory te są zazwyczaj przykryte torfami. W omawianych osadach została znaleziona bogata i urozmaicona malakofauna. Analizie malakologicznej zostały poddane profile pochodzące z 54 stanowisk opracowanych przez różnych autorów. W całym badanym materiale zostało wydzielonych 18 zespołów mięczaków reprezentujących trzy typy siedlisk: środowiska lądowe, środowiska okresowych zbiorników wodnych i środowiska stałych zbiorników wodnych. Skład i struktura tych zespołów pozwalają na scharakteryzowanie klimatu i zróżnicowania siedlisk. Następstwa asocjacji malakologicznych umożliwiły zdefiniowanie trzech typów sekwencji malakologicznych. Na podstawie tych sukcesji został opracowany schemat ewolucji zbiorników jeziornych w czasie późnego glacjału i holocenu na północy Polski.

EN

Late Glacial and Holocene mollusc-bearing deposits developed as lacustrine chalk and/or calcareous gyttja are widespread in Northern Poland. They fill up water bodies formed during the final stage of deglaciation. These sediments usually contains rich assemblages of molluscs. Calcareous lake deposits and it's malacofauna were described in detail by several authors in 54 localities. Eighteen communities of snails and bivalves have been distinguished. They are represents three types of environment: land, temporary water bodies and permanent water bodies (lakes). The composition and structure of malacocenoses reflect changes of the climate and differentiation of habitats. Three types of malacological sequences can be define. The scheme of evolution water bodies during the Late Glacial and Holocene in Northern Poland was elaborated based on successions of molluscan communities.

Słowa kluczowe

PL

kreda jeziorna; gytia wapienna; paleojeziora; zespoły mięczaków; późny glacjał; holocen; północna Polska

EN

Holocene; lacustrine chalk; calcareous gyttja; palaeolakes; molluscan assemblage; Late Glacial; northern Poland

• Wydawca: Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
• Rocznik: 2007
• Tom: T. 33, z. 4
• Strony: 395--420
• Opis fizyczny: Bibliogr. 71 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Alexandrowicz W. P.

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska; al. Mickiewicza 30; 30-059 Kraków,

Bibliografia

• Alexandrowicz S.W., 1983. Malacofauna of the Holocene calcareous sediments of the Cracow Upland. Acta Geologica Polonica, 33, 1-4, 117-158.
• Alexandrowicz S.W., 1987a. Występowanie węglanowych surowców czwartorzędowych w Polsce. Materiały Konferencji „Perspektywy zagospodarowania złóż kredy i gytii jeziornych oraz kopalin towarzyszących w Polsce", Zielona Góra, 3, 23-26.
• Alexandrowicz S.W. 1987b. Analiza malakologiczna w badaniach osadów czwartorzędowych. Kwartalnik A GH Geologia, 12, 1-2, 3-240.
• Alexandrowicz S.W., 1988. Molluscan assemblages of the lacustrine sediments in the ancient melt-lake Orle. Folia Quaternaria, 58, 59-67.
• Alexandrowicz S.W., 1989. Zespoły mięczaków w późnoczwartorzędowych osadach jeziornych północnej Polski. Studia i Materiały Oceanologiczne, 56, 267-276.
• Alexandrowicz S.W., 1991. The malacofauna of the Holocene lacustrine sediments of Dąbki near Darłowo. Przegląd Archeologiczny, 28, 19-24.
• Alexandrowicz S.W., 1995. Malacofauna of the Vistulian loess in Cracow Region (S Poland). Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sec. B, 50, 1, 1-28.
• Alexandrowicz S.W., 1998. Radiocarbon-dated assemblages of molluscs in the Polish Costal Zone near Łeba and Ustka. Field symposium on glacial geology at the Baltic See Coast in Northern Poland. Excursion guide, Słupsk, 54-56.
• Alexandrowicz S.W., 2005. Zespoły mięczaków w osadach późnego glacjału i holocenu na południowych Kujawach. Prace Komisji Paleogeografii Czwartorzędu PAU, 3, 147-152.
• Alexandrowicz S.W. & Alexandrowicz W.P., 1995. Molluscan fauna of the Upper Vistulian and Early Holocene sediments of South Poland. Biuletyn Peryglacjalny, 34, 5-19.
• Alexandrowicz S.W. & Alexandrowicz W.P., 2005. Zespoły mięczaków w jeziornych osadach interglacjalu eemskiego w Polsce. Prace Komisji Paleogeografii Czwartorzędu PAU,3,81-90.
• Alexandrowicz S.W., Cichosz-Kostecka A., Florek E., Florek W., Orłowski A., Rączkowski W. & Zackowicz J., 1989. Ewolucja doliny Słupi w późnym vistulianie i holocenie.Kwartalnik AGH Geologia, 15, 1-2, 5-218.
• Alexandrowicz S.W. & Nowaczyk B., 1982. Late Glacial and Holocene lake sediments at Pomorsko near Sulechów. Questiones Geographicae, 8, 5-17.
• Alexandrowicz S.W. & Tchórzewska D., 1981. Kreda jeziorna w osadach czwartorzędowych Środkowego Pomorza. Kwartalnik AGH Geologia, 7,4, 59-71.
• Alexandrowicz S.W. & Żurek S., 1991. Malacofauna holoceńskich osadów jeziornych i torfowisk koło Wolsztyna (zachodnia Polska). Kwartalnik AGH Geologia, 17,1-2,221-234.
• Alexandrowicz W.P., 1997. Malakofauna osadów czwartorzędowych i zmiany środowiska naturalnego Podhala w młodszym vistulianie i holocenie. Folia Quaternaria, 68,7-132.
• Alexandrowicz W.P., 1999. Evolution of the malacological assemblages in North Poland during the Late Glacial and Early Holocene. Folia Quaternaria, 70, 39-69.
• Alexandrowicz W.P., 2000. The malacofauna of the Upper Holocene lacustrine sediments of Wigry Lake. Folia Malacologica, 8, 2, 141-149.
• Alexandrowicz W.P., 2002. Mollusc assemblages of an ancient lake in Różyny near Skowarcz (Żuławy Wiślane, North Poland). Folia Malacologica, 10,4, 215-224.
• Alexandrowicz W.P., 2004. Molluscan assemblages of Late Glacial and Holocene calcareous tufa in Southern Poland. Folia Quaternaria, 75, 3-309.
• Alexandrowicz W.P., 2005. Zespoły mięczaków w kredach jeziornych w Skowarczu na Żuławach Wiślanych. Prace Komisji Paleogeografii Czwartorzędu PA U, 3, 107-115.
• Alexandrowicz W.P., Boguckyj A., Dmitruk R. & Łanczont M., 2002. Malakofauna lessów Naddniestrza Halickiego. W: Madeyska T. (red.), Lessy i paleolit Naddniestrza Halickiego (Ukraina), Studia Geologica Polonica, 119, 253-290.
• Apolinarska K. & Ciszewska M, 2006. Late Glacial and Holocene lacustrine molluscs from Wielkopolska (central Poland) and their environmental significance. Acta Geologica Polonica, 56, 51-66.
• Birks H.J. & Birks H.H., 1989. Quaternary Palaeoecology. Arnold Ltd. Publications, London, 1-298.
• Błaszkiewicz M. & Krzymińska K., 1992. Późnoglacjalna faza jeziorna w dolinie Wierzycy. Przegląd Geograficzny, 64, 3-4, 369-380.
• Brodniewicz I., 1966. Analiza faunistyczna słodkowodnych osadów międzymorenowych z okolic Kurzętnika koło Nowego Miasta. Zeszyty Naukowe UMK, Nauki Matematyczno-Przyrodnicze, 14, 17-36.
• Brodniewicz I., 1979. Analiza faunistyczna późnoglacjalnych osadów słodkowodnych z klifu nadbrzeżnego koło Ustki. Wydawnictwa Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Geologia, 9, 3-27.
• Czepiec I., 1997. Malakofauna i środowisko depozycji jeziornych osadów złoża Kruklin (NE Polska). Kwartalnik AGH Geologia, 23, 1,121-129.
• Dąbrowski J. (ed.), 1981. Woryty - studium archeologiczno-przyrodnicze zespołu osadniczego kultury łużyckiej. Polskie Badania Archeologiczne, 20, 1-256, Wrocław.
• Dembińska M., 1924. Fauna malakologiczna wapieni łąkowych niektórych miejscowości Wielkopolski. Prace Towarzystwa Przyjaciół Nauk, seria A, 1, 5, 191-205.
• Dyduch-Falniowska A. & Piechocki A., 1993. Mięczaki (Mollusca). Małże (Bivalvia). Fauna słodkowodna Polski, 7a, 7-204.
• Florek W., Alexandrowicz S.W. & Pazdur A., 1999. Zmiany poziomu wody w jeziorze Jasień na tle ewolucji środowiska w późnym Vistulianie i Holocenie. W: Pazdur A., Bluszcz A., Stankowski W. & Starkel L. (red.), Geochronologia górnego czwartorzędu Polski w świetle datowania radiowęglowego i luminescencyjnego, 199-206, WIND J. Wojewoda, Wrocław.
• Gołębiewski R., 1976. Osady denne Jezior Raduńskich. Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk, 1-90.
• Goslar T., Kuc T., Ralska-Jasiewiczowa M., Różański K., Arnold M., Bard E., Van Gees B., Pazdur M.F., Szeroczyńska K., Wicik B., Więckowski K. & Walanus A., 1993. High-resolution lacustrine record of the Late Glacial/Holocene transition in Central Europe. Quaternary Science Review, 12,295-305.
• Griffiths H.J., Ringwood V. & Evans J.G., 1994. Weichselian Late-glacial and early Holocene molluscan and ostracod sequences from lake sediments at Stellmoor, north Germany. Hydrobiologia, 3, 357-380.
• Kasprzak K. & Berger L., 1978. Subfosylne mięczaki (Mollusca) odkrywki Miękowo koło Poznania. Przegląd Zoologiczny, 22, 1, 7-24.
• Keilhack K., 1888. Die Gastropodenfauna einiger Kalkhaltiger Alluvialbildungen Nord-deutschlands. Jahrbuch der Koniglich Preufiischen Geologischen Landesanstalt und Bergakademie zu Berlin, 8, 134-149.
• Kopczyńska-Lamparska K., Cieśla A. & Skompski S., 1984. Evolution of fossil lake basins of the Late Glacial and Holocene in the cliff near Niechorze (Pomeranian Lakeland, Poland). Ouaternary Studies in Poland, 5, 39-58.
• Kowalkowski A. & Berger L., 1966. Zastosowanie metody paleomalakologicznej do badań nad rozwojem gleb w holocenie. Folia Quaternaria, 23, 1-17.
• Kowalkowski A. & Berger L., 1971/72. Die Bedeutung der Conchylienfauna fur die Spat-pleistozane und Holozane Sediment- und Bodenstratigraphie. Bulletin de la Societe des Amis des Sciences et des Lettres, Ser. D, 12-13, 215-224.
• Krolopp E. & Siimegi P., 1993. Fertigo modesta (Say), Vertigo geyeri Lindholm 1925 and Vertigo genesii (Gredler 1856) species in Pleistocene formations of Hungary. Malacological Newsletter, 12, 9-14.
• Krzyszkowski D., Alexandrowicz S.W., Kuszell T., Dyrcz M., Gostkowska M. & Grzegor-czyk B., 1998. Stop 11 - Poddąbie. Stratigraphy and sedimentary environments of the Late Pleistocene deposits. Field symposium on glacial geology at the Baltic See Coast in Northern Poland. Excursion guide, Słupsk, 65-79.
• Limondin-Lozouet N., 1992. Biogeographie Holocene de Vertiginidae (Mollusca-Gastro-poda) Europeens: relations la derniere deglaciation. Compte Reudus de Academie Science Paris, 315, 2, 1281-1287.
• Lozek V., 1964. Quartarmollusken der Tschechoslovakei. Rozpravy Ustfedniho Ustavu Geologickeho, 31, 3-374.
• Magny M. & Ruffaldi P., 1995. Younger Dryas and early Holocene lake-level fluctuations in the Jura mountains, France. Boreas, 24, 155-172.
• Mania D., 1973. Palaoekologie, Faunenentwicklung und Stratigraphie des Eiszetalters im mittleren Elbe-Saalegebiet auf Grund von Molluskengesellschaften. Geologie, Beiheft, 78-79, 1-175.
• Mania D. & Toepfer V., 1973. Kónigsaue - Gliederung, Ekologie und mittelpalaolitische Fund des letzten Eiszeit. Veroffen Landmuseum Halle, 26, 1-164.
• Markowski S., 1980. Struktura i własności podtorfowych osadów jeziornych rozprzestrzenionych na Pojezierzu Zachodnim jako podstawa ich rozpoznawania i klasyfikacji. Materiały Konferencji „Kreda jeziorna i gytie ", Gorzów Wielkopolski, 2,44—55.
• Menzel H., 1911. Die Binnenmollusken als Leitfossilen der deutschen Quartarbildungen. Wochenschrift, Neue Folgę, 10, 1-14.
• Nowaczyk B., Alexandrowicz S.W., Hałas S. & Pazdur A., 1999. Rozwój rynny glacjalnej jezior Małe Głuche i Duże Głuche. W: Pazdur A., Bluszcz A., Stankowski W. & Starkel L. (red.), Geochronologia górnego czwartorzędu Polski w świetle datowania radio-węglowego i luminescencyjnego, 207-213.
• Nowaczyk B. & Tobolski K., 1980. W sprawie późnoglacjalnych osadów wapiennych akumulowanych w środowisku wodnym. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, 33A, 65-78.
• Piechocki A. 1979. Mięczaki {Mollusca). Ślimaki {Gastropoda). Fauna Słodkowodna Polski, 7,7-187.
• Ralska-Jasiewiczowa M., 1989. Environmental changes recorded in lakes and mires of Poland during the last 13 000 years. Acta Palaeobotanica, 29, 1-120.
• Ralska-Jasiewiczowa M. (red.), 1993. Jezioro Gościąż - stan badań nad osadami dennymi i środowiskiem współczesnym. Polish Bothanical Studies, 8, 1-247.
• Ralska-Jasiewiczowa M. & Starkel L., 1988. Record of the hydrological changes during the Holocene in the lake, mire, and fluvial deposits of Poland. Folia Quaternaria, 57, 91-127.
• Rzepecki P., 1983. Klasyfikacja i główne typy osadów jeziornych. Kwartalnik AGH Geologia 9, 1,73-94.
• Rutkowski J., Król K., Krzysztofiak L. & Prosowicz D., 2002. Recent sediments of the Wigry Lake (Bryzgiel Basin). Limnological Review, 2, 353-362.
• Skompski S., 1996. Wzorcowe zespoły malakofauny w różnych ogniwach starty graficznych czwartorzędu. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 151, 5-47.
• Stańczykowska A., 1977. Ecology of Dreissena polymorpha (Pali.) {Bivalvia) in lakes. Polskie Archiwum Hydrobiologii, 24, 461-530.
• Starkel L., 1977. Paleogeografia holocenu. PWN, Warszawa, 5-362.
• Stasiak J., 1963. Historia jeziora Kruklin w świetle osadów strefy litoramej. Prace Geograficzne PAN, 32, 1-96.
• Steenberg C.M., 1917. Furesoens molluskenfauna. Kongelige Danske Videnskabernes Selskab. Skrifter, Naturvidenske og Mathematisk, 8, III-l, 78-200.
• Sunderlau G., 1975. Jungquartare Ablagerungen in den Semken des Raumes Eisleben-Artern, Bad Frankenhausen. Hercynit, 12, 228-255.
• Świerczyński K., 1958. Stanowiska najmłodszego interstadiału na Pojezierzu Mazurskim. Przegląd Geograficzny, 30, 2, 273-281.
• Urbański J., 1935. Dwa ciekawe gatunki ślimaków w Wielkopolsce. Wydawnictwa Okręgowej Komisji Ochrony Przyrody, 5, 108—114.
• Urbański J., 1952. Mięczaki osadów wczesno-postglacjalnych w Lubiczu nad Drwęcą. Z badań czwartorzędu, 2, 515-541.
• Urbański J., 1957. Mięczaki z osadów holocenu w Żuchwie koło Kanarkowa (Ziemia Dobrzyńska). Z badań czwartorzędu, 8, 233-262.
• Wiktor A., 2004. Ślimaki lądowe Polski. Wydawnictwo Mantis, Olsztyn, 5-302.
• Wojciechowski A., 2000. Zmiany paleohydrologiczne w środkowej Wielkopolsce w ciągu ostatnich 12 000 lat w świetle badań osadów jeziornych rynny kórnicko-zaniemyskiej. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań, 5-236.
• Żurek S. & Dzięczkowki A., 1971. Próba rekonstrukcji rozwoju jezior kopalnych na torfowisku „Biebrza". Przegląd Geograficzny, 43, 3, 404-425.
• Żurek S. & Pazdur A., 1999. Zapis zmian paleohydrologicznych w rozwoju torfowisk Polski. W: Pazdur A., Bluszcz A., Stankowski W. & Starkel L. (red.), Geochronologia górnego czwartorzędu Polski w świetle datowania radiowęglowego i luminescencyjnego, 215-228.