Nowe spojrzenie na tektonikę regionu lubelskiego (SE Polska) oparte na wynikach interpretacji danych sejsmicznych

• Autorzy: Krzywiec P.

Warianty tytułu

EN

Tectonics of the Lublin area (SE Poland) - new views based on results of seismic data interpretation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Lubelszczyzna (rozumiana jako obszar między Warszawą i granicą ukraińską) jest obszarem intensywnych badań geologicznych i geofizycznych od wielu dziesiątków lat, co ma związek z występowaniem w tym rejonie różnego rodzaju złóż. Wykorzystując profile sejsmiczne z różnych części Lubelszczyzny określono różnego rodzaju procesy tektoniczne, które ukształtowały dzisiejszą budowę geologiczną piętra paleozoicznego i mezozoicznego. Strefa uskokowa Kocka została zinterpretowana jako obszar późnokarbońskich deformacji kompresyjnych, powstała ponad strefą uskoków odwróconych zakorzenionych w podłożu prekambryjskim, przy istotnym udziale deformacji plastycznych związanych z miąższym kompleksem utworów ilastych syluru. W rejonie Siedlec zidentyfikowano strefę uskokową o kierunku SW-NE, najprawdopodobniej o genezie przesuwczej. Strefa ta była aktywna w późnym dewonie, w późnym karbonie oraz późnej kredzie. W okolicy Mełgwi tzw. wyniesienie centralne zinterpretowano jako naskórkową strukturę kompresyjną, powstałą w późnym karbonie i zakorzenioną ponad utworami dewonu dolnego. W rejonie Ciecierzyna wyniesienie to związane jest z uskokiem odwróconym zakorzenionym w podłożu prekambryjskim. Współczesna południowo-zachodnia krawędź basenu lubelskiego (wyznaczona przez zasięg utworów karbońskich), tj. strefa Ursynów-Kazimierz, związana została ze strefą uskoków odwróconych, wzdłuż których utwory budujące podniesienia Radom-Kraśnik zostały en block uniesione w stosunku do basenu lubelskiego. Południowo-wschodni segment basenu lubelskiego charakteryzuje się asymetryczną strukturą, zdeterminowaną przez głęboko zakorzeniony uskok odwrócony. Na NE od niego zidentyfikowano skomplikowany system uskoków odwróconych i nasunięć, a także towarzyszących im ramp oraz fałdów przy- i naduskokowych, powstałych w trakcie późnokarbońskiej inwersji basenu lubelskiego. Strefa uskokowa Nowe Miasto-Zawichost aktywna była w późnym permie-jurze jako strefa uskoków normalnych, a w trakcie inwersji południowo-wschodniego segmentu bruzdy śródpolskiej została reaktywowana jako strefa uskoków odwróconych. Wzdłuż tej strefy stwierdzono szereg pozytywnych struktur kwiatowych, wskazujących na udział ruchów przesuwczych w trakcie inwersji.

EN

Lublin region (defined as area between Warsaw and the Ukrainian border) has been focus of intense geological and geophysical studies for many years, due to the presence of various deposits. Different tectonic processes that have shaped present-day geological structure of the Paleozoic and Permo-Mesozoic structural levels have been described using seismic profiles acquired in different parts of this region. Kock fault zone was interpreted as an area of the Late Carboniferous compressional deformations formed above zone of reverse fault rooted in the Precambrian basement, with important influence of ductile deformations caused by thick Silurian shale complex. In the Siedlce area SW-NE strike-slip fault zone was identified, active in Late Devonian, Late Carboniferous and Late Cretaceous. The so-called central high in the Mełgiew area was interpreted as thin-skinned Late Carboniferous compressional structure detached above Lower Devonian complex, while in the Ciecierzyn area this high developed due to thick-skinned reverse faulting reaching the Precambrian basement. Present-day SW border of the Lublin Basin (defined by the SW extent of the Carboniferous cover), i.e. Ursynów-Kazimierz zone, is associated with zone of reverse faults along which Radom-Kraśnik High was en block uplifted in respect to the Lublin Basin. SE segment of the Lublin Basin is characterized by asymmetrical structure, determined by deeply-rooted reverse fault. NE from this fault complex system of reverse faults and thrusts together with associated ramps and fault-related folds formed during the Late Carboniferous inversion of the Lublin Basin was identified. Nowe Miasto-Zawichost fault zone was active as normal fault zone in Permian-Jurassic, and was reactivated as reverse fault zone during inversion of the SE segment of the Mid-Polish Trough. Along this fault zone numerous positive flower structures were identified, suggesting important strike-slip movements associated with inversion.

Słowa kluczowe

PL

inwersja; ruchy przesuwcze; basen lubelski; niecka lubelska

EN

inversion; strike-slip movements; Lublin Basin; Lublin trough

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2007
• Tom: nr 422
• Strony: 1--18
• Opis fizyczny: Bibliogr. 46 poz., rys.

Twórcy

autor

Krzywiec P.

• Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• ANTONOWICZ L., HOOPER R., IWANOWSKA E., 2003 - Syn klina lubelska jako efekt cienkonaskórkowych deformacji waryscyjskich. Prz. Geol., 51, 4: 344-350.
• ANTONOWICZ L., IWANOWSKA E., 2003a- Synklina lubelska jako efekt cienknaskórkowych deformacji waryscyjskich - odpowiedź. Prz. Geol., 51, 9: 730-731.
• ANTONOWICZ L., IWANOWSKA E., 2003b - Waryscyjskie deformacje obszaru lubelskiego na podstawie interpretacji danych sejsmicznych. Implikacje poszukiwawcze. Prz. Geol., 51, 9: 794-795.
• ANTONOWICZ L., IWANOWSKA E., 2004 - Naskórkowy typ tektoniki waryscyjskiej na obszarze Lubelszczyzny. Prz. Geol., 52, 2: 128-130.
• CHIŻNIAKOWA.W.,ŻELICHOWSKIA.M.,1974 - Zarys tektoniki obszaru lubelsko-lwowskiego. Kwart. Geol., 18, 4: 707-719.
• DADLEZ R. 2001 - Holy Cross Mts. area - crustal structure, geophysical data and general geology. Geol. Quart., 45: 99-106.
• DADLEZ R., 2003 - Synklina lubelska jako efekt naskórkowych deformacji waryscyjskich - dyskusja. Prz. Geol., 51, 9: 729-730.
• DADLEZ R., MAREK S., POKORSKI J., (red.), 2000 - Mapa geologiczna Polski bez utworów kenozoiku 1:1000000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• GRABOWSKA T., BOJDYS G., 2001 - The border of the East-European Craton in south-eastern Poland based on gravity and magnetic data. Terra Nova, 13, 2: 92-98.
• GUTOWSKI J., POPADYUK I.V., OLSZEWSKAB., 2005 -Late Jurassic earliest Cretaceous evolution of the epicontinental sedimentary basin of southeastern Poland and Western Ukraine. Geol. Ouart. 49. 1: 31 -44.
• GUTOWSKI J., KOYI H.. 2007 - Influence of oblique basement strike-slip faults on the Mesozoic evolution of the south-east segment of the Mid-Polish Trough. Basin Res., 19: 67-86.
• HAKENBERG M., ŚWIDROWSKA J., 1998 -Rozwój południowo- wschodniego segmentu bruzdy polskiej i jego związek ze strefami uskoków ograniczających (od permu do późnej jury). Prz. Geol. 46. 6: 503-508.
• HAKENBERG M., ŚWIDROWSKA J., 2001 - Cretaceous basin evolution in the Lublin area along the Teisseyre-Tornquist Zone (SE Poland). Ann. Soc. Geol. Pol., 71: 1-20.
• HELCEL-WEIL M., DZIĘGIELEWSKI J., 2003 - Basen lubelski - wyniki złożowe dotychczasowych prac i ich znaczenie dla dalszych poszukiwań. Prz. Geol., 51, 9: 764-770.
• KOOPMAN A., SPEKSNIJDER A., HORTSFIELD W.T., 1987 - Sandbox model of inversion tectonics. Tectonophysics, 137: 379-388.
• KONON A., 2006 -Młodopaleozoiczna ewolucja strukturalna Gór Świętokrzyskich. W: Procesy i zdarzenia w historii geologicznej Gór Świętokrzyskich. Materiały konferencyjne: 82-104 (red. S. Skompski, A. Żylińska). LXXVII Zjazd Naukowy PTG. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• KRZYWIEC P., 2000 - O mechanizmach inwersji bruzdy środkowopolskiej - wyniki interpretacji danych sejsmicznych. Biul. Państw. Inst Geol., 393: 135-166.
• KRZYWIEC P., 2002 - Mid-Polish Trough inversion - seismic examples, main mechanisms and its relationship to the Alpine -Carpathian collision. W: Continental Collision and the Tectonosedimentary Evolution of Forelands (red. G. Bertotti K Schulmann. S. Cloetingh). E. U. Geosc., St. Mueller Spec Pub. Ser., 1: 151-165.
• KRZYWIEC P.. 2006a - Triassic-Jurassic evolution of the Pomeranian segment of the Mid-Polish Trough - basement tectonic and sedimentary patterns. Geol. Quart., 51, 1: 139-150.
• KRZYWIEC P., 2006b - Structural inversion of the Pomerania and Kuiavian segments of the Mid-Polish Trough - lateral variations in timing and structural style. Geol. Quart., 51, 1: 151-168.
• KRZYWIEC P., ALEKSANDROWSKI P., 2004 - Tektonika klinowa i strefy trójkątne - zarys problematyki. Prz. Geol., 52, 10: 985-989.
• KRZYWIEC P, GUTOWSKI J., WALASZCZYK I., WYBRANIEC S., POŻARYSKI W., WRÓBEL G., POPADYUK I., (w przygotowaniu) - Tectonostratigraphic model of the Late Cretaceous inversion of Mid-Polish Trough along the Nowe Miasto-Zawichost fault zone, SE Poland. Basin Res..
• KRZYWIEC P., MORAWSKI W., TWAROGOWSKI J., 2004 - Aktualny stan wykorzystania metod geofizycznych w badaniach osadów czwartorzędowych i trzeciorzędowych. Pr. Państw. Inst. Geol., 181: 13-36.
• KRZYWIEC P., NARKIEWICZ M., 2003a - O stylu strukturalnym kompleksu dewońsko-karbońskiego Lubelszczyzny w oparciu o wyniki interpretacji danych sejsmicznych. Prz. Geol 51, 9: 795-797.
• KRZYWIEC P., NARKIEWICZ M., 2003b - Role of structural decoupling in Carboniferous evolution of the Lublin Trough (S: Poland). AAPG International Conference, Barcelona, Hiszpania, 21-24.09.
• KRZYWIEC P., NAWROCKI J., POLECHOŃSKA O., WRÓBLEWSKA M., 2005 - Geophysical cartography in Poland - a overview. Prz. Geol., 53, 10/2: 967-972.
• KRZYWIEC P., WYBRANIEC S., PETECKI Z., 2006 - Tektonika podłoża bruzdy śródpolskiej w centralnej i północnej Polsce - wyniki analizy danych sejsmiki refleksyjnej oraz grawimetr i magnetyki. Pr. Państw. Inst. Geol., 188: 107-130.
• KUTEK J, GŁAZEK J, 1972 - The Holy Cross Area, Central Poland, in the Alpine Cycle: Acta Geol. Pol., 22: 603-653.
• LAMARCHE J., BERGERAT F., LEWANDOWSKI M., MANSY J.L., Ś WIDROWSKA J., WIECZOREK J., 2002 - Variscan to Alpine heterogeneous palaeo-stress field above a major Palaeozoic suture in the Carpathian foreland (southeastern Poland Tectonophysics, 357, 55-80.
• LAMARCHE J., LEWANDOWSKI M., MANSY J.-L., SZULCZEWSKI M., 2003 - Partitioning pre-, syn- and post-Variscan deformation in the Holy Cross Mountains, eastern Variscan foreland. W: Tracing tectonic deformation using the sedimentary record (red. T. McCann, A. Saintot). Geol. Soc. Sp. Publ., 208: 159-184.
• LAMARCHE J., MANSY J.L., BERGERAT F., AVERBUCH O., HAKENBERG M., LEWANDOWSKI M., STUPNICKA E., ŚWIDROWSKA J., WAJSPRYCH B., WIECZOREK J., 1999 - Variscan tectonics in the Holy Cross Mountains (Poland) and the role of structural inheritance during Alpine tectonics. Tectonophysics, 313: 171-186.
• LAMARCHE, J., ŚWIDROWSKA J., BERGERAT F., HAKENBERG M., MANSY J-L., WIECZOREK J., STUPNICKA E., DUMONT T., 1998 - Development and deformation of a Mesozoic basin adjacent to the Teisseyre-Tornquist Zone: the Holy Cross Mountains (Poland). W: Peri-Tethys Memoir 4: epicratonic basins of Peri-Tethyan platforms (red. S. Crasquin-Soleau, E. Barrier). Mem. Mus. Natn. Hist. Nat., 179: 75-92.
• LEWANDOWSKI M., 1994 -Palaeomagnetic constrains for Variscan mobilism of the Upper Silesia and Małopolska Massifs, southern Poland. Geol. Quart., 38, 2: 211-230.
• MALINOWSKI M., ŻELAŹNIEWICZ A, GRAD M., GUTERCH A., JANIK T., CELEBRATION Working Group, 2005 - Seismic and geological structure of the crust in the transition from Baltica to Palaeozoic Europe in SE Poland - CELEBRATION 2000 experiment, profile CEL02. Tectonophysics, 401:55-77.
• McCLAY K.R., BUCHANAN P.G., 1992 - Thrust faults in inverted extensional basins. W: Thrust Tectonics (red. K.R. McClay): 93-104. Chapman & Hall.
• NARKIEWICZ M., 2003 - Tektoniczne uwarunkowania rowu lubelskiego (późny dewon-karbon). Prz. Geol., 51, 9: 771-776.
• NARKIEWICZ M., JAROSIŃSKI M., KRZYWIEC P., 2007a - Diagenetyczne i tektoniczne czynniki rozwoju właściwości zbiornikowych w dolomitach franu w rowie lubelskim w rejonie Lublina. Prz. Geol., 55, 1: 61-70.
• NARKIEWICZ M., JAROSIŃSKI M., KRZYWIEC P, WAKSMUNDZKA M.I., 2007b - Regionalne uwarunkowania rozwoju i inwersji basenu lubelskiego w dewonie i karbonie. Biul. Państw. Inst. Geol., 422: 19-34.
• NAWROCKI J., 2000 - Late Silurian paleomagnetic pole from the Holy Cross Mountains: constrains for the post-Caledonian tectonic activity of the Trans-European Suture Zone. Earth Planet. Sc. Letters, 179: 325-334.
• PELC T., 1999 - Dewońsko-karboński diapiryzm sylurskich osadów ilastych basenu lubelskiego: 137-142. V Konferencja Naukowo-Techniczna ,,Geofizyka w geologii, górnictwie i ochronie środowiska’’, Kraków.
• POŻARYSKI W., 1948 - Jura i kreda między Radomiem, Zawichostem i Kraśnikiem. Biul. Państw. Inst. Geol., 46: 5-141.
• POŻARYSKI W., 1997 - Tektonika powaryscyjska obszaru świętokrzysko-lubelskiego na tle struktury podłoża. Prz. Geol., 45, 12:1265-1270.
• POŻARYSKI W., DEMBOWSKI Z. (red.), 1983 - Mapa geologiczna Polski i krajów ościennych bez utworów kenozoicznych, mezozoicznych i permskich. 1:1000000. Państw. Inst. Geol.. Warszawa.
• VOIGT T., von EYNATTEN H., FRANZKE H-J., 2004 - Late Cretaceous unconformities in the Subhercynian Cretaceous Basin (Germany). Acta Geol. Pol., 54, 4: 675-696.
• ŻELICHOWSKI A.M., 1972 - Rozwój budowy geologicznej obszaru między Górami Świętokrzyskimi i Bugiem. Biul. Inst. Geol., 263: 5-97.
• ŻELICHOWSKI A.M., KOZŁOWSKI S. (red.),1983 -Atlas geologiczno-surowcowy obszaru lubelskiego. Wyd. Geol., Warszawa.