Historyczny rozwój poglądów na genezę złoża rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej - dyskusja

• Autorzy: Piestrzyński A.

Warianty tytułu

EN

Historical development of the ore genesis of the copper deposit (Fore-Sudetic Monocline, SW Poland) - discussion

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono historyczny rozwój poglądów na genezę złóż rud miedzi, zlokalizowanych w utworach osadowych dolnego cechsztynu, oraz wieloetapowy model genezy złoża, który jest akceptowany przez większość geologów. Złoże powstało po dolomityzacji wapienia cechsztyńskiego. Procesy wtórnego utleniania złoża rud miedzi, połączone z depozycją asocjacji z metalami szlachetnymi, były ostatnim ważnym etapem, aczkolwiek w wielu publikacjach za taki etap uważa się epigenetyczne żyły kruszcowe.

EN

Both, historical and recent models of the Kupferschiefer-type deposit are discussed. The Kupferschiefer deposit consists of a world class copper-silver stratabound mineralization, that transgress sedimentary sequence of the lower Zechstein. The deposit was formed in the long period of time starting in a short distance after dolomitization of the Werra (Ca1) limestone. The deposit was developed in the several stages including an early diagenesis and epithgenetic veins. The last stage containing a noble metals concentration was developed on the redox barrier, but on an oxidation side. A role of tectonic in metal concentration and structure of the deposit is also a goal of discussion.

Słowa kluczowe

PL

łupek miedzionośny; geneza okruszcowania; modele złoża; historia

EN

Kupferschiefer; genesis of the deposit; discussion

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2007
• Tom: nr 423
• Strony: 69--76
• Opis fizyczny: Bibliogr. 80 poz.

Twórcy

autor

Piestrzyński A.

• Zakład Geologii Złożowej i Górniczej, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

• BECHTEL A., PUTTMANN W., 1991 – The origin of the Kupferschiefer type mineralization in the Richelsdorf Hills, Germany, as deduced from stable isotope and organic geochemical studies. Chem. Geol., 91: 1-18.
• BECHTEL A., PUTTMANN W.C., OSZCZEPALSKI S., 1995 p Indirect age determination of Kupferschiefer type mineralization in the Polish Basin by K/Ar-dating of illite. W: Mineral deposits: from their origin to their environmental impacts (red. J. Pasava, B. Kribek, K. Zak): 923-926, Praga.
• BEREŚ B., KIJEWSKI P., 1973 – Uwagi o genezie złóż miedzi w świetle poglądów C.F. Davidsona. Prz. Geol. 22, 12: 77-78.
• BEYSCHLAG F., 1900 – Beitrag zu Genesis des Kupferschiefers. Z. Prakt. Geol., 8: 115-117.
• BEYSCHLAG F., 1920 – Zur Frage der Entstehung des Kupferschiefers. Z. Dtsch. Geol. Ges., 72: 318-328.
• BOGACZ W., 2001 – Metalliferous deposits: Tectogenesis and mineralisation control. W: Mineral deposits at the beginning of the 21th century (red. A. Piestrzyński i in.): 7-13. Proceedings of the sixth Biennial SGA-SEG Meeting, Kraków.
• BRONGERSMA-SANDERS M., 1966 – Metals of Kupferschiefer supplied by normal sea-water. Geol. Rundsch., 55: 365-375.
• BROWN A.C., 1978 – Statiform copper deposits – evidence for their post-sedimentary orogen. Miner. Sci. Eng., 10: 172-181.
• CUVRIER G., 1808 – Monitor fossile. Ann. Du Museum, 12.
• DAVIDSON C.F., 1962 – The origin of some strata-bound sulfide ore deposits (discussion). Econ. Geol., 57: 265-274.
• DZIEKOŃSKI T., 1972 – Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku. Wyd. Ossolińskich PAN.
• DUMICZ M., DON J., 1990 – Próba odtworzenia następstwa zjawisk tektonicznych w osadach cechsztynu obszaru Polkowic na podstawie obserwacji drobnych struktur tektonicznych. W: Problemy tektoniki Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego, Konf. Nauk. Lubin: 39-45.
• EGERTON P.G., 1850 – A monograph of the Permian fossils of England (red. W. King). Paleont. Soc., London.
• EKIERT F., 1958 – Warunki geologiczne i objawy mineralizacji cechsztyńskiej w niecce mansfeldzkiej. Biul. Inst. Geol., 126: 57-84.
• EKIERT F., 1960 – Neue Anschaugen uber die Herkunft des in den Sedimenten des Unteren Zechsteins auftretenden Kupfers. Freiberg Forschungsh., C 79: 190-201.
• ERDMANN E., WOLF F.V., LIER K., WALTHER J., 1919 – Diskussion uber die Entstehung des Mansfeldschen Kupferschiefers. Jb. Hall. Verb., 1: 29-40.
• FREIESLEBEN J.C., 1807-1815 – Geognostischer Beitrag zur Kenntnis des Kupferschiefergebirges, auch einiger nenachbarter Gebirgsformationen, mit besonderer Hinsicht auf Thuringen, Freiber.
• GILLITZER G., 1963 – Die Geologie der Erzanreicherungen im mitteldeutschen Kupferschiefer. Jb. Hall. Verb., 15: 1-15.
• GUTERCH A., MATERZOK R., PAJCHEL J., PERCHUĆ E., 1975 – Sejsmiczna struktura skorupy ziemskiej wzdłuż VII profilu międzynarodowego w świetle badań metodą głębokich sondowań sejsmicznych. Prz. Geol., 23, 4: 153-163.
• HAMMER J., JUNGE F., ROSLER H.J., NIESE S., GLISBERG B., STEIHL G., 1990 – Elemental and isotope geochemical investigations of the Kupferschiefer in the vicinity of ,,Rote Faule’’ indicating copper mineralization (Sangerhausen basin G.D.R.). Chem. Geol., 85: 345-360.
• HARAŃCZYK C., 1972 – Mineralizacja kruszcowa dolnocechsztyńskich osadów euksenicznych monokliny przedsudeckiej. Arch. Miner., 30: 14-139.
• HAUBOLD H., SCHAUMBERG G., 1985 - Die Fossilien des Kupferschiefers. A. Zimsen Verlag, Wittenberg Lutherstadt.
• HAYNES D. W., 1986a - Stratiform copper deposits hosted by low-energy sediments I. Timing of sulfide precipitation - an hypothesis. Econ. Geol., 81: 250-265
• HAYNES D.W., 1986b - Stratiform copper deposits hosted by low-energy sediments II. Nature of source rocks and composition of metal-transporting water. Econ. Geol., 81: 266-280.
• HAYNES D. W., BLOOM M.S., 1987a - Stratiform copper deposits hosted by low-energy sediments III. Aspects of metal transport. Econ. Geol., 82: 635-648.
• HAYNES D.W., BLOOM M.S., 1987b - Stratiform copper deposits hosted by low-energy sediments IV. Aspects of sulfide precipitation. Econ. Geol., 82: 875-893.
• JOWETT E.C., 1986 - Genesis of Kupferschiefer Cu-Ag deposits by convective flow of Rotliegendes brines during Triassic rifting. Econ. Geol., 81: 1823-1837.
• JOWETT E.C., RYDZEWSKI A., JOWETT R.J., 1987 - The Kupferschiefer Cu-Ag ore deposits in Poland: a re-apprisal of the evidence of their origin and presentation of a new genetic model. Can. J. Earth Sci., 24: 2016-2037.
• JUNG W., KNITZSCHKE G., 1976 - Kupferschiefer in the Germany Democratic Republic (GDR) with special reference to the Kupferschiefer deposit in the Southern Harz Foreland. W: Handbook of strata-bound and stratiform ore deposits (red. K.H. Wolf): 353-406. Elsevier.
• KACZMARFK W., ROŻEK R., SOSNOWSKI K., ŚLIWIŃSKI W, 2006 - Piaskowce o podwyższonych parametrach wytrzymałościowych i ich wpływ na eksploatację rud miedzi w kopalni ..Rudna". W: Mat. Konf. Szkoły Eksploatacji Podziemnej:1-10.
• KAUTZCH E., 1953 - Tektonik und Paragenese der Rucken im Siansfelder und Sangerhauser Kupferschiefer. Geologie, 2: 4-24.
• KOBLAŃSKI A.,1996-Budowageologicznapodłożamonokliny w ujęciu geofizycznym. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A. (red. A. Piestrzyński): 109-114. Lubin
• KONSTANTYNOWICZ E., 1965 - Mineralizacja utworów cechsztynu niecki północnosudeckiej. Pr. Geol. Komis. Nauk Geol. PAN w Krakowie, 28.
• KONSTANTYNOWICZ E.,1973 - Genesis of Permian copper deposits in Poland. Intern. Geol. Rev., 15: 104-166.
• KUCHA H., PAWLIKOWSKI M., 1986 - Two-brine model of the genesis of strata-bound Zechstein deposits (Kupferschiefer type), Poland. Miner. Deposita, 21: 70-80.
• KUCHA H., PRZYBYŁOWICZ W., 1999 -Noble metals in organic matter and clay-organic matrices, Kupferschiefer, Poland. Econ. Geol., 94: 1137-1162.
• LISIAKIEWICZ S., 1959 - W sprawie genezy złóż miedzi w niecce północno-sudeckiej. Prz. Geol., 7, 3: 119-120.
• MAYER W., PIESTRZYŃSKI A., 1985 - Ore minerals from the lower Zechstein sediments at the Rudna mine, Fore-Sudetic monocline, SW Poland. Pr. Miner., 75.
• MICHALIK M., 1997 - Chlorine containing illites, copper chlorides and other chlorine bearing minerals in the Fore-Sudetic copper deposit (Poland). W: Mineral deposits, research and exploration - where do they meet? (ed. H. Papunen): 543-546. Balkema, Rotterdam.
• MICHALIK M., SAWŁOWICZ Z., 2001 - Multi-stage and long-term origin of the Kupferschiefer copper deposit in Poland. W: Mineral deposits at the beginning of the 21st century (red. A. Piestrzyński i in.): 235-238. Balkema, Rotterdam.
• MICHNIEWICZ M., 2003 - Surowce metaliczne w strukturze bloku karkonosko-izerskiego. W: Sudety Zachodnie od wendu do czwartorzędu (red. W. Ciężkowski i in.): 155-168. Wrocław.
• NIEĆ M., PIESTRZYŃSKI A., 1996 - Forma i budowa złoża. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A. (red. A. Piestrzyński): 185-194. Lubin.
• OBERC J., 1990 - Monoklina przedsudecka i jej tło geologiczne. W: Problemy tektoniki Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego. Konf. Nauk. Lubin: 7-14.
• OSZCZEPALSKI S., 1989 - Kupferschiefer in southwestern Poland: sedimentary environments, metal zoning, and ore controls. W: Sediment-hosted stratiform copper deposits (red. R.W. Boyle, A.C. Brown, C.W. Jefferson, E.C. Jowett, R.V. Kirkham). Geol. Ass. Canada Spec. Paper, 36: 571-600.
• OSZCZEPALSKI S., RYDZEWSKI A., 1987 - Paleogeography and sedimentary model of the Kupferschiefer in Poland. Lect. Notes Earth Sci., 10: 189-205.
• OSZCZEPALSKI S., RYDZEWSKI A., 1991 - The Kupferschiefer mineralization in Poland. Zbl. Geol. Palkont., 1, 4: 975-999.
• PIECZONKA J., 2000 - Strefy utlenienia w złożu rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej. PT Miner., Pr. Spec., 16: 9-54.
• PIECZONKA J., PIESTRZYŃSKI A., 2000 - Model genetyczny koncentracji złota w obszarze występowania złóż rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej. PT Miner., Pr. Spec., 16: 55-82.
• PIESTRZYŃSKI A.,1996a Geneza złoża. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A. (red. A. Piestrzyński): 282-302. Lubin.
• PIESTRZYŃSKI A., 1996b - Okruszcowanie. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A. (red. A. Piestrzyński): 200-237. Lubin.
• PIESTRZYŃSKI A., PIECZONKA J.,1997-Gold and PGE on an oxide-reducing interface in Lower Zechstein sediments of the Fore Sudetic Monocline, 5 W Poland. W: Mineral Deposits (red. H. Papunen): 99-102. Balkema, Rotterdam.
• PIESTRZYŃSKI A., PIECZONKA J., GŁUSZEK A., 2002 - Redbed-type gold mineralisation, Kupferschiefer, south-west Poland. Miner. Deposita, 37: 512-528.
• PIESTRZYŃSKI A., WODZICKI A., 2000 - Origin of the gold deposit in the Polkowice-West mine, Lubin-Sieroszowice Mining District, Poland. Miner. Deposita, 35: 37-47.
• RENTZSCH J., 1974 - The Kupferschiefer in comparison with the deposits of the Zambian copperbelt. W: Gisement stratiformes et provinces cuprifere (red. P. Bartholome): 395-418. Soc. Geol. Belgique, Liege.
• RENTZSCH J., SCHIRMER B., ROLLING G., TISCHENDORF G., 1976 On the metal source of non-ferrous mineralization in the Zechstein basement (Kupferschiefer type). W: The current metallogenic problems of Central Europe (red. J. Fedak): 171-188. Warszawa.
• RYDZEWSKI A., 1979 - Petrografia łupków miedzionośnych cechsztynu na monoklinie przedsudeckiej. Biul. Inst. Geol., 217: 113-158.
• RYDZEWSKI A., 1969 - Geneza polimetalicznej mineralizacji dolnocechsztyńskiej. Prz. Geol., 22: 176-181.
• SALSKI W., 1975 - Tektonika okolic Lubina. Biul. Inst. Geol., 287: 61-178.
• SAWKINS F.J., 1985 - Metal deposits related to plate tektonics. Springer-Verlag.
• SAWŁOWICZ Z., 1989- Isotopic composition of C, O, S from the organic-rich copper-bearing shale from the Kupferschiefer in Poland. Arch. Miner., 44: 5-19.
• SAWŁOWICZ Z., 1990 - Primary copper sulphides from the Kupferschiefer, Poland. Miner. Deposita, 25: 242-248.
• SCHNEIDERHOHN A., 1921 - Chalkographische Untersuchung des Mansfelder Kupferschiefers. Neues Jahrb. Miner., 41: 1-38.
• SERKIES J., 1969 - Wpływ czynników fizyko-chemicznych na występowanie niektórych pierwiastków śladowych w przedsudeckim i północnosudeckim złożu miedzi. Arch. Miner., 28: 133-180.
• SPECZIK S.,1985 - Relation of Permian base metal occurrences to Variscan paleogeothermal field of the Fore-Sudetic Monocline; results of fluid inclusion studies and vitrinite rank determination. Fort. Miner., 63: 1-122.
• SPECZIK S., 1993 - The origin of Kupferschiefer mineralization in the Variscan Fold Belt of southwestern Poland. W: Rhenohercynian and Subvariscan Fold Belts VI (red. R.A. Gayer i in.): 369-384. VI. Vieweg Publishing, Braunschweig/Wiesbaden.
• SUCHAN J., 2001 - Silver distribution in the Rudna mine district, Poland. W: Mineral deposits at the beginning of the 21st century (red. A. Piestrzyński i in.): 247-250. Proceedings of the sixth Biennial SGA-SEG Meeting, Kraków.
• TOMASZEWSKI J.B,1978 -Budowa geologiczna okolic Lubina i Sieroszowic (Dolny Śląsk). Geol Sudetica, 13, 2: 85-132.
• TOMASZEWSKI J.B., 1981- Development of Zechstein deposits in the vicinity of Lubin and Sieroszowice. Proceedings: International Symposium on Central European Permian: 341-355. Warszawa.
• TOMASZEWSKI J.B., 1986 - Comments on the genesis and structure of the copper polymetallic ore deposits of the Fore-Sudetic monocline, SW Poland. Geol Soc. Spec. Publ., 22: 183-194.
• TRUDINEGERP.A., 1976-Microbiologicalprocessesinrelation to ore genesis. W: Handbook of stratiform and stratabound ore deposits, 2: 135-136. Elsevier.
• VAUGHAN D.J., SWEENEY M., DIEDEL G.F.R., HARAŃCZYK C., 1989 - The Kupferschiefer: an overview with an appraisal oh the different type of mineralization. Econ. Geol., 84: 1003-1027.
• WALTHER J., 1910 - Geschichte der Erde und das Lebens. Geestmann und Portig, Leipzig.
• WALTHER J., 1919 - Diskussionsbeitrag zu Geipel „Die Rucken im Mansfeldschen. Begrundung der Syngenese" Jb. Hall. Verb., 2: 38-40.
• WALTHER J., 1921 - Geologie von Deutschland. Leipzig.
• WEDEPHOL K.H., 1964 - Untersuchungen am Kupferschiefer in Nordwestdeutschland, ein Beitrag zur Deutung der Genese bituminoser Sedimente. Geochim. Cosmochim. Acta, 28: 305-364.
• WEDEPHOL K.H., DELEVAUX M.H., DOE B.R., 1978 - The potential source of lead in the Permian Kupferschiefer bed of Europe and some selected Palaeozoic mineral deposits in the Federal Republic of Germany. Contr. Miner. Petrol., 65: 273-281.
• WHITE C.H., 1942 - Notes on the origin of the Mansfeld copper deposits. Econ. Geol., 37, 1.
• WIERZCHOWSKA-KICUŁOWA K., 1990 - Zarys budowy geologicznej podłoża monokliny przedsudeckiej. W: Problemy tektoniki Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego: 15-20. Konf. Nauk. Lubin.
• WODZICKI A., PIESTRZYŃSKI A., 1994- An ore genetic model for the Lubin-Sieroszowice mining district, Poland. Miner. Deposita, 29: 30-43.
• WYŻYKOWSKI J., 1971 - Cechsztyńska formacja miedzionośna w Polsce. Prz. Geol., 19, 3: 117-122.