Ruchy pionowe skorupy ziemskiej w Polsce

• Autorzy: Kowalczyk K.

Warianty tytułu

EN

Vertical movements of the earth's crust in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Obecnie trwają prace nad realizacją drugiego etapu unifikacji sieci niwelacyjnych w Europie, tj. kinematycznym wyrównaniem sieci UELN-95 (rezolucja nr 5 sympozjum EUREF, Praga 1999 r.). Aby wykonać takie wyrównanie, konieczny jest model ruchów pionowych skorupy ziemskiej dla obszaru Europy. Dla obszaru Polski takie ruchy wyznaczał dwukrotnie Tadeusz Wyrzykowski z Instytutu Geodezji i Kartografii w Warszawie. Ostatnie takie wyznaczenie miało miejsce około 20 lat temu. Ukończenie kolejnej, czwartej kampanii niwelacji precyzyjnej oraz zgromadzenie pokaźnego zbioru danych mareograficznych umożliwiło podjęcie próby ponownego wyznaczenia ruchów pionowych skorupy ziemskiej na obszarze Polski i opracowania modelu tych ruchów. W artykule przedstawiono wyznaczenie modelu ruchów pionowych skorupy ziemskiej na obszarze Polski z wykorzystaniem danych z trzeciej i czwartej kampanii niwelacji precyzyjnej w Polsce oraz danych ze stacji mareograficznych we Władysławowie, Ustce, Kołobrzegu i Świnoujściu. Względne ruchy pionowe skorupy ziemskiej odniesiono do reperu węzłowego we Władysławowie. Następnie ruchy te odniesiono do mareografu we Władysławowie. Ruchy pionowe mareografu we Władysławowie wyznaczono względem średniego poziomu Morza Bałtyckiego. Do wyznaczenia ruchów mareografu wykorzystano elementy analizy statystycznej: średnią ruchomą oraz regresję liniową. Model ruchów pionowych skorupy ziemskiej na obszarze Polski opracowano stosując interpolację metodą kolokacji. Model sporządzono w postaci numerycznej oraz mapy ruchów pionowych. Opracowany model powinien dostarczyć, dla geodetów, geofizyków i geologów, cennych informacji o zachowywaniu się skorupy ziemskiej na terenie Polski. Model ten powinien także pomóc w stworzeniu kinematycznej sieci wysokościowej w Polsce.

EN

Work is in progress at present in Europe on the realization of the second stage of unifying the levelling networks in Europe, i.e. the kinematic adjustment of the UELN-95 network (resolution 5 of the EUREF symposium, Prague 1999). To perform such an adjustment, a model is necessary for vertical crustal movements for the area of Europe. For the area of Poland such movements calculated twice Tadeusz Wyrzykowski from the Institute of Geodesy and Cartography in Warsaw (1961, 1986). Ending the fourth levelling campaign and recording databases tide gauge, undertake repeated the test of calculation the vertical movements earth crust an area of Poland and made a model of these movements. The paper uses the data of the third and fourth precision levelling campaigns in Poland and the data from tide gaude stations in Władysławowo, Ustka, Kołobrzeg and Świnoujście. On the basis of those data a model of vertical movements in the area of Poland was developed. During the first stage of the study, the relative vertical crustal movements referenced to the tide gauge in Władysławowo were computed. Next the vertical movements of tide gauge in Władysławowo in respect to the mean sea level of the Baltic Sea were determined. Elements of statistical analysis: moving average and linear regression methods were used for identification of tide gauge motions. Finally, the vertical movements of network bench marks relative to the mean sea level were determined. The model of vertical crustal movements in the area of Poland was developed by applying interpolation method. The model developed in that way should provide surveyors, geophysicists and geologists with precious information on the behavior of earth crust in the area of Poland. The model should also allow development of a kinematical levelling network in Poland.

Słowa kluczowe

PL

ruchy pionowe; niwelacja; mareografy; GPS

EN

GPS; vertical movements; levelling; tide gauges

• Wydawca: AGH University of Science and Technology Press
• Czasopismo: Geomatics and Environmental Engineering
• Rocznik: 2007
• Tom: Vol. 1, no. 1/1
• Strony: 157--167
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Kowalczyk K.

• Wydział Geodezji i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn

Bibliografia

• [1] Borkowski A., Bosy J., Kontny B.: Time series analysis of EPN stations as a criterion of choice of reference stations for local geodynamic networks. Artificial Satellites, Vol. 38, No. 1, 2003.
• [2] Ekman M.: A Reinvestigation of the World's Second Longest Series of Sea Level Observations: Stockholm 1774-1984, Tekniska skrifter, Professional Papers, (4): 9 p., Nati. Land Survey, Gavle 1986.
• [3] Ihde J., Augath W.: The Vertical Reference System for Europe, Veroffentlichungen der Bayerischen Kommission fur die Internationale Erdmesssung der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, Astronomisch-Geodatisch Arbeiten, Heft Nr 61: 2000, 99-110.
• [4] Kakkuri J.: Character of the Fennoscandian land uplift in the 20th century. Geological Survey of Finland, Special Paper 2, 2000,15-20.
• [5] Kontny B., Bosy J., Borkowski A.: Correlation between EPN station velocities and the tectonics of Europe. Artificial Satellites Planetary Geodesy, 39(2), 2004.
• [6] Kowalczyk K.: Wyznaczenie modelu ruchów pionowych skorupy ziemskiej na obszarze Polski, Rozprawa doktorska UW-M w Olsztynie 2006a.
• [7] Kowalczyk K.: Modeling the vertical movements of the earth's crust with the help of the collocation method, Geodetic Meeting Poland Italy, Wrocław, 22-24 June, 2006 b.
• [8] http://www.geo.ar.wroc.pl/8bgmpi/papers_poster.html.
• [9] Kowalczyk K.: Nowa mapa współczesnych pionowych ruchów skorupy ziemskiej na obszarze Polski, Geodeta Nr 8, 2006 c, 45-48.
• [10] Lehmann M., Jaworski L.: Analiza wyznaczenia składowej pionowej wybranych stacji IGS w rozwiązaniach globalnych IGS, Sem. pt. Satelitarne metody wyznaczania . pozycji we współczesnej geodezji i nawigacji, Poznań, 23-24 czerwca 2005 .
• [11] Lisitzin E.: Sea Level Changes, Elsevier, Amsterdam-Oxford-New York, 1974, 286.
• [12] Łyszkowicz A.: Raport z realizacji zadania badawczego. Analiza jakościowa i ilościowa istniejących danych mareograficznych, Olsztyn 2003.
• [13] Niewiarowski J, Wyrzykowski T.: Wyznaczenie współczesnych ruchów pionowych skorupy ziemskiej na obszarze Polski przez porównanie wyników powtarzanych niwelacji precyzyjnych, Prace Instytutu Geodezji i Kartografii, Tom VII, Zeszyt 1 (17) 1961.
• [14] Permanent Service of Mean Sea Level (PSMSL) http://www.pol.ac.uk/psmsl.
• [15] Sjoberg L.: Studies on the Land Uplift and its Implications on the Geoid in Fennoscandia. Univ. of Uppsala, Inst. of Geoph. Dep. of Geod., Rep. 14,1982, 26.
• [16] Vanick R, Krakiwsk Y.E., Geodesy: the concepts, North-Holland.
• [17] Wyrzykowski T.: Nowe wyznaczenie prędkości współczesnych pionowych ruchów powierzchni skorupy ziemskiej na obszarze Polski, Prace Instytutu Geodezji i Kartografii Tom XXXIV, Zeszyt 1 (78), 1987.