Wyniki badań współczynnika liniowej rozszerzalności termicznej inwarowych łat niwelacyjnych po modernizacji komory w geodezyjnym laboratorium metrologicznym AGH w Krakowie

• Autorzy: Beluch J. , Frukacz M. , Mróz J. , Pokrzywa A. , Szczutko T.

Warianty tytułu

EN

The results of the research concerning the coefficient of the linear thermal expansion of invar levelling rods after the modernization of the chamber in Metrologic Geodetic Laboratory of AGH in Cracow

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule zaprezentowano opracowane w ramach grantu KBN rozwiązania konstrukcyjne komory termicznej, umożliwiające wyznaczanie współczynnika liniowej rozszerzalności termicznej (WLRT) wstęgi inwarowej łat do niwelacji precyzyjnej. Przedstawiono stosowaną w Geodezyjnym Laboratorium Metrologicznym AGH w Krakowie technologię wyznaczania i procedurę obliczania WLRT. Scharakteryzowano główne problemy badawcze związane z wyznaczaniem WLRT wstęgi inwarowej łat, w tym: anomalie zmian długości inwaru poddawanego zmianom temperatury, histerezę termiczną inwaru, zjawisko nieliniowych zmian długości inwaru pod wpływem temperatury. Zaprezentowano charakterystyczne wyniki wyznaczeń WLRT wstęgi inwarowej wraz z ich analizą. Dla dwóch łat kodowych Topcon-Nedo porównano wartości współczynników liniowej rozszerzalności termicznej oraz ich niepewności wyznaczone w Geodezyjnym Laboratorium Metrologicznych AGH w Krakowie oraz w Finnish Geodetic Institute.

EN

Construction solutions of a thermal chamber developed within the framework of the research grant of SRC (Scientific Research Committee) have been presented. These solutions enable to determine the coefficient of the linear thermal expansion (CLTE) of the invar band of rods for precise levelling. The determination technology and the calculation procedure of CLTE which are applied in Geodetic Metrologic Laboratory of AGH (Academy of Mining and Metallurgy) in Cracow have been shown. Main research problems connected with the determination of CLTE of the invar band of rods including the anomalies of length changes of the invar exposed to thermal changes, a thermal hysteresis of the invar, as well as the phenomenon of non linear length changes of the invar under the influence of a temperature have been characterised. Characteristic results of determination of CLTE of the invar band together with their analysis have been presented. The values of coefficients of the linear thermal expansion and their unreliability determined in Geodetic Metrologic Laboratory of AGH (Academy of Mining and Metallurgy) in Cracow and in Finnish Geodetic Institute have been compared for two coding rods Topcon-Nedo.

Słowa kluczowe

PL

współczynnik liniowej rozszerzalności termicznej; inwar; niwelacja precyzyjna; łaty niwelacyjne

EN

coefficient of the linear thermal expansion; invar; precise levelling; levelling rods; levelling staffs

• Wydawca: AGH University of Science and Technology Press
• Czasopismo: Geomatics and Environmental Engineering
• Rocznik: 2007
• Tom: Vol. 1, no. 1/1
• Strony: 81--90
• Opis fizyczny: Bibliogr. 8 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Beluch J.

• Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków

autor

Frukacz M.

• Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków

autor

Mróz J.

• Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków

autor

Pokrzywa A.

• Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków

autor

Szczutko T.

• Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków

Bibliografia

• [1] Frukacz M., Markiewicz M.: Badanie precyzyjnych łat niwelacyjnych w aspekcie pomiarów sieci wysokościowych I i II klasy. Wydział GGilŚ AGH, Kraków 2000 (praca dyplomowa).
• [2] Frukacz M., Markiewicz M., Mróz J., Pokrzywa A., Szczutko T.: Wyznaczanie współczynnika rozszerzalności termicznej precyzyjnych łat niwelacyjnych w Komparatorium Geodezyjnym AGH w Krakowie. Geodezja, t. 6, z. 2, 2000, s. 91-111.
• [3] Frukacz M.: Badania nad wyznaczaniem i wprowadzaniem poprawki termicznej oraz kalibracyjnej do wyników niwelacji precyzyjnej. Technical Sciences, Supplement 2, Publisher UWM Olsztyn 2000, s. 283-292.
• [4] Guillaume Ch.-E.: Invar and alinvar. Nobel Lecture, 1920.
• [5] Instrukcja techniczna G-2.
• [6] Jasnorzewski J.: Metrologia długości. PPWK, Warszawa 1959.
• [7] Kalinowska B.: Niektóre problemy komparacji i badania precyzyjnych łat niwelacyjnych. Geodezja i Kartografia, 1.17, z. 3,1978, s. 179-210.
• [8] Maurer W. Kalibrierung geodaetischer Messinstrumente. Ingenieurvermessung, Munchen 2000.