Geneza form szczelinowych w rejonie Potęgowa w nawiązaniu do przebiegu Pradoliny Łeby

• Autorzy: Jurys L. , Głowniak J.

Warianty tytułu

EN

Genesis of crevasse forms in the Potęgowo area along the Łeba marginal valley

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Około 10 km na południowy zachód od Lęborka Pradolina Łeby ostro skręca w kierunku północnym tworząc łuk o promieniu około 6 km. Po zewnętrznej stronie łuku, na wysoczyźnie morenowej, w rejonie miejscowości Potęgowo występują liczne formy szczelinowe ułożone w dwa ciągi równoległe do łuku pradoliny. Te poligenetyczne formy, nazywane ozami, powstały w szczelinach lądolodu najpierw w warunkach subglacjalnych przez wyciśnięcie osadów z podłoża do szczeliny w lodzie, a następnie w warunkach supraglacjalnych przez akumulację wodną i wodno-morenową. Bieg form szczelinowych jest prostopadły do kierunku ruchu lądolodu z północnego wschodu na południowy zachód. Tworzenie się szczelin stymulowane było przekraczaniem przez lądolód progu terenowego, podobnego do dzisiejszej krawędzi pradoliny. W miejscu obecnej pradoliny istniało pod lodem obniżenie podobnej rangi mające znaczący wpływ na warunki glacjacji i deglacjacji tego obszaru.

EN

Some 10 km south-west of Lębork, the Łeba ice marginal valley takes a sharp turn to the north forming an arc about 6 km in radius. On the outer side of the arc, on the morainic plateau near the locality of Potęgowo, there are numerous crevasse forms arranged in two series running parallel to the ice marginal valley arc. These polygenetic landforms called eskers have developed in crevasses of an ice-sheet, first in subglacial conditions trough the squeezing of deposits from the substratum to a crevasse in the ice-sheet, and then in supraglacial conditions trough fluvial and fluvioglacial accumulacion. The crevasse forms are perpendicular to direction of ice-sheet movement from the north-east to the south-west. The formation of the crevasses was stimulated by the ice-sheet crossing a terrain threshold silimar to today's ice marginal valley scarp. In place of the present ice marginal valley, there was a depression under the ice of a silimar rank which had a significant influence on the condtions of glaciation and deglaciation of the area.

Słowa kluczowe

PL

geneza; formy szczelinowe; kierunek ruchu lądolodu; wysoczyzna morenowa; Pradolina Łeby

EN

origin; crevasse forms; ice-sheet movement; morainic plateau; Łeba ice marginal valley

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2001
• Tom: nr 397
• Strony: 117--131
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., rys.

Twórcy

autor

Jurys L.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza, ul. Kościerska 5, 80-328 Gdańsk-Oliwa

autor

Głowniak J.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza, ul. Kościerska 5, 80-328 Gdańsk-Oliwa

Bibliografia

• [1] AUGUSTOWSKI B.,1962 — Przykłady kształtowania odwodnienia plejstoceńskiego na Niżu Polskim. Zesz. Geogr. WSP Gdańsk, 4: 185-192.
• [2] AUGUSTOWSKI B.,1964 — Rola wód fluwioglacjalnych w rozwoju rzeźby Pobrzeża Kaszubskiego. Czas. Geogr., 35, 2: 179-186.
• [3] AUGUSTOWSKI B.,1965 — Układ i rozwój pradolin Pobrzeża Kaszubskiego. Zesz. Geogr. WSP Gdańsk, 7: 9-92.
• [4] BORÓWKA R., ROTNICKI K.,1994 — Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Główczyce. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [5] GALON R.,1968 — Ewolucja sieci rzecznej na przedpolu zanikającego lądolodu. Pr. Geogr. Inst. Geogr. PAN, 74: 101-116.
• [6] JURYS L.,1982 — Inwentaryzacja kopalin w gminie Potęgowo. Arch. PG. Gdańsk.
• [7] KONDRACKI J., 1978 — Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa.
• [8] KONDRACKI J., 1998 — Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
• [9] KRASKA A., 1991 — Oz Darżyński, rzeźba, budowa geologiczna oraz próba morfogenezy. Arch. Katedry Gcomorf. Geogr. Czwart. UG. Gdańsk.
• [10] MARSZ A.,1967 — Próba korelacji rozwoju geomorfologicznego Pradoliny Kaszubskiej z Pradoliną Redy-Łeby. Badania Fizjogr. Polska zach., 19: 55-91.
• [11] MARSZ A., 1994 — Problemy związane z genezą pradolin Pobrzeża Kaszubskiego. Prz. Geogr. 66, 1-2: 169-184.
• [12] MOCZULSKA G., 1981 — Sprawozdanie z badań geologiczno-poszukiwawczych złóż kruszywa naturalnego w N części woj. słupskiego. Rejon Nowa Wieś Lęborska i Rzechcina. Arch. PG. Gdańsk.
• [13] MOJSKI J. E., SYLWESTRZAK J.,1975 — Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000, ark. Słupsk. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [14] MORAWSKI W., 1986 — Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Lębork. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [15] MORAWSKI W., 1989 — Morfogeneza Niziny Łebskiej i Pradoliny Łeby między Lęborkiem a Łebą. Stud. Mater. Ocean. Geol. Morza, 56: 163-170.
• [16] MORAWSKI W.,1991 — Sedymentacja osadów wodnomorenowych w kolejnych etapach deglacjacji zachodniej części Wysoczyzny Lęborskiej. W: Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych. U AM Ser. Geogr., 50: 127-142.
• [17] RACHOCKI A., 1992 — Przetrwałość pradolin Pobrzeża Kaszubskiego. Zesz. Nauk. UG, Geogr., 18: 97-118.
• [18] ROSA B., 1964 — O utworach aluwialnych i biogenicznych wyścielających dna dolin rzek nadbałtyckich, ich związku z transgresją morza i znaczeniu dla badań nad neotektoniką obszaru. Zesz. Nauk. UMK, Geogr., 10, 3: 85-105.
• [19] SYLWESTRZAK J., 1969 — Odpływ wód roztopowych na tle recesji lądolodu we wschodniej części Równiny Słupskiej i Wybrzeża Słowińskiego. Zesz. Geogr. WSP Gdańsk, 11: 72-74.
• [20] SYLWESTRZAK J.,1972 — Główne fazy rozwoju Pradoliny Redy-Łeby. Przew. 44 Zjazdu Pol. Tow. Geol., Cetniewo 2-4 IX 1972: 164-168.
• [21] SZAPLIŃSKI A.,1975 — Sprawozdanie z prac penetracyjnych i zwiadu geologicznego za złożami kruszywa naturalnego w północnej części woj. słupskiego. Arch. PG. Wrocław.