Morfotektonika przełomów Solinki i Wetlinki w świetle badań terenowych i interpretacji zdjęć lotniczych (Bieszczady Wysokie)

• Autorzy: Kuśmierek J.

Warianty tytułu

EN

Morphotectonics of the Solinka and Wetlinka water gaps in the light of field studies and interpretation of aerial photographs (High Bieszczady Mts)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przełomowe doliny Solinki i Wetlinki w dorzeczu górnego Sanu są interesującym obiektem geoturystycznym ze względu na wyraźne związki rzeźby z ewolucją i tektoniką skomplikowanych struktur geologicznych przedpola jednostki dukielskiej w Bieszczadach. Wyróżniają je także malownicze krajobrazy i rozległe odsłonięcia wychodni piaskowców otryckich (młodszy oligocen), ogniwa typowego dla bieszczadzkiego podregionu facjalnego płaszczowiny śląskiej. Szczegółowe badania kartograficzno-strukturalne autora wykazały, że synkliny zbudowane z grubych kompleksów piaskowców otryckich nasunięte są wstecznie na elewacje strukturalne, co nie znalazło odbicia we wcześniejszych ujęciach kartograficznych. Z formowaniem się dysharmonijnych struktur tektonicznych związany jest inwersyjny charakter rzeźby i geneza przełomów Solinki i Witlinki. Pomiary hipsometryczne reliktów powierzchni zrównań pogórskiego i przydolinnego, wykonane na stereoskopowych zdjęciach lotniczych, dokumentują ich znaczne zdeformowanie i oscylacyjny charakter plioczwartorzędowych wypiętrzeń neotektonicznych. Największe deniwelacje powierzchni spłaszczeń korelują się z intersekcją nasunięć wstecznych, które miały istotny wpływ na tektoniczną przebudowę struktur, a także na rozwój rzeźby, prowadząc do powstania antecedentnych przełomów i wciętych meandrów

EN

Gorge-type valleys of the Solinka and Wetlinka rivers within the Upper San drainage basin represent an interesting geotouristic object in respect of distinct relationship between relief, and evolution and tectonics of complex geological structures in the foreland of the Dukla Unit in the Bieszczady Mts. They also distinguish themselves by picturesque landscapes and vast exposures of the Otryt Sandstone outcrops; this Late Oligocene member is typical of the Bieszczady facies subregion of the Silesian Nappe. Detailed cartographic and structural investigations made by the author have proved that synclines, composed of thick complexes of the Otryt Sandstones, are backward overthrust onto subsurface structural elements, a feature which has not been reflected in previous cartographic elaborations. With formation of the disharmonic tectonic structures, the inversional character and origin of the Solinka and Wetlinka water gaps are connected. Hypsometric measurements of relics of the foothill and riverside planation surfaces, carried out on stereoscopic aerial photographs, have documented significant deformation of the surfaces and oscillatory character of the Pliocene-Quaternary neotectonic uplift. The greatest denivelations of the planation surfaces correlate with the intersection of the backward overthrusts which had crucial effects on tectonic reshaping of the structures, as well as on the relief development; this resulted in the origin of the antecedent water gaps and incised meanders

Słowa kluczowe

PL

analiza morfostrukturalna; neotektonika; metody morfometryczne; Karpaty fliszowe; dorzecze Sanu

EN

morphostructural analysis; neotectonics; morphometric methods; flysch Carpathians; San basin

• Wydawca: Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
• Rocznik: 2005
• Tom: T. 31, z. 2
• Strony: 225--242
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., rys.

Twórcy

autor

Kuśmierek J.

• Akademia Górniczo-Hutnicza; Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Zakład Surowców Energetycznych, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków,

Bibliografia

• Baczyński A., 1979. Analiza paleotektoniczna i litofacjalna struktur ropo-gazonośnych w południowo-wschodniej części centralnej depresji (praca dyplomowa). Arch. MIG AGH, Kraków, 1–38.
• Dzieniewicz M., Kuśmierek J., Potera J. & Semyrka R., 1978. Perspektywy naftowe fałdu Suchych Rzek w świetle badań geochemicznych. Kwart. AGH Geologia, 4, 37–52.
• Górka A. & Kuśmierek J., 1973. Tektonika południowych stoków Połoniny Wetlińskiej na tle topograficznych pomiarów i obserwacji geomorfologicznych. Kwart. AGH Geologia, 17, 147–156.
• Haczewski G., 1989. Poziomy wapieni kokkolitowych w serii menilitowo-krośnieńskiej – rozróżnianie, korelacja i geneza. Rocznik PTG, 59, 435–523.
• Henkiel A., 1977/1978. Rzeźba strukturalna Karpat fliszowych. Ann. Univ. Mariae Curie Skłodowska , XXXII/XXXIII, 2, sectio B, 1–88.
• Jucha S. & Kotlarczyk J., 1958. Próba nowego podziału stratygraficznego serii menilitowo krośnieńskiej. Nafta, 8, 205–207.
• Koszarski L. & Żytko K., 1961. Łupki jasielskie w serii menilitowo-krośnieńskiej w Kar patach Środkowych. Biul . Inst. Geol., 166, 87–232.
• Kuśmierek J., 1967. Pełny przekrój śródfałdzia leżącej jednostki Iwonicza na wschód od Cisnej. Spraw. z pos. Kom. Nauk. Oddz. PAN w Krakowie, 800–802.
• Kuśmierek J., 1974. Analiza tektoniki przedpola jednostki dukielskiej pomiędzy Wetliną Bystrym k/Baligrodu w aspekcie typowania perspektywicznych struktur ropogazonośnych (rozprawa doktorska), Bibl. Gł. AGH, 1–135.
• Kuśmierek J., 1979. Deformacje grawitacyjne, nasunięcia wsteczne a budowa wgłębna i perspektywy naftowe przedpola jednostki dukielskiej w Bieszczadach. Pr. Geol. PAN, 114, 1–68.
• Kuśmierek J., 1981. Analiza paleostrukturalna serii otryckiej (południowo-wschodnia część centralnej depresji karpackiej). Kwart. AGH Geologia, 7, 97–116.
• Kuśmierek J., 1990. Zarys geodynamiki centralnokarpackiego basenu naftowego. Pr. Geol. PAN, 135, 1–85.
• Kuśmierek J. & Magiera J., 1993. Neotektoniczna interpretacja podłużnych profili teras środkowych części dolin Wisłoka i Jasiołki. Folia Quaternaria, 64, 137–150.
• Kuśmierek J. & Nguyen Van Uc, 1972. Morfologiczno-strukturalne elementy przedpola jednostki dukielskiej na wschód od Wetliny. Spraw. z pos. Kom. Nauk. Oddz. PAN w Krakowie, 503–506.
• Kuśmierek J. & Tokarski A., 1965. Bieszczadzki skręt czołowy fałdu Iwonicza. Nafta, 11, 317–321.
• Kuśmierek J. et al., 1977. Zastosowanie metod analizy tektonicznej dla odwzorowania rozwoju perspektywnych stref i struktur ropogazonośnych w SE części przedpola jednostki dukielskiej. Prob. Węzł., zad. 01.1/01.02b.02b. Arch. IGNiG w Krakowie, 1–43.
• Kuśmierek J. et al., 1982. Model geodynamiki struktur i ocena prognoz surowcowych w południowo-wschodniej części Karpat fliszowych. Prob. MR I.16, zad. 1.5.2., Etap I, Arch. Inst. Geofiz. PAN, 1–50.
• Kuśmierek J. et al., 1988. Studium neoalpejskich deformacji tektonicznych. CPBP 03.02, temat 1.4.3. Arch. Inst. Geofiz. PAN, Warszawa, 1–86.
• Magiera J. & Kuśmierek J., 1994. Komputerowa analiza mapy zagęszczonych poziomic dla oceny energii rzeźby terenu i próba jej interpretacji na przykładzie Karpat polskich. Kwart. AGH Geologia, 20, 17–30.
• Opolski Z., 1930. Zarys tektoniki Karpat między Osławą – Łupkowem a Uąokiem – Siankami. PIG, Spraw. V, 3–4, Warszawa, 617–665.
• Opolski Z., 1933. O stratygrafii warstw krośnieńskich. PIG, Spraw. VII, 4, Warszawa, 565–582.
• Opolski Z., 1934. Najmłodsze ruchy tangencjalne i małopromienne w polskich Karpatach. Zbiór prac poświęconych E. Romerowi, Lwów, 206–228.
• Ostaficzuk S., 1975. Badania młodych ruchów tektonicznych metodą zagęszczonych poziomic. Mat. Symp. „Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce”, t. 1, Warszawa.
• Pękala K., 1968. Wpływ lokalnych podstaw erozyjnych na kształtowanie systemu teras na przykładzie dorzecza Wołosatego. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska , XXI, sectio B, 185–219.
• Pszczółkowski A., 1968. Fotointerpretacja struktur fałdowych w południowej części centralnej depresji karpackiej. Acta Geol. Pol., 18, 471–486.
• Słomka T. & Kicińska-Świderska A., 2004. Geoturystyka – podstawowe pojęcia. Geoturystyka , 1, 5–7.
• Starkel L., 1965. Rozwój rzeźby polskiej części Karpat Wschodnich na przykładzie dorzecza górnego Sanu. Prace Geogr. IG PAN , 50, 1–160.
• Starkel L., 1969. The age of the stages of development of the relief of the Polish Carpat hians in the light of the most recent geological investigations. Studia Geomorph. Carpatho-Balcan., 3, 33–43.
• Starkel L., 1972. Karpaty Zewnętrzne. Geomorfologia Polski. PWN, Warszawa, 1, 52–115.
• Ślączka A., 1971. Geologia jednostki dukielskiej. Prace Inst. Geol., LXIII, 1–97.
• Ślączka A. & Żytko K., 1978. Szczegółowa mapa geologiczna Polski – ark. Łupków. Inst. Geol., Warszawa.
• Tokarski A., 1966. O szansach naftowych jednostki Iwonicza na wschód od Osławy. Kwart. AGH Geologia, 11, 163–176.
• Tokarski A.K., 1975. Geologia i geomorfologia okolic Ustrzyk Górnych – polskie Karpaty Wschodnie. Studia Geol. Polonica, XLVIII, 1–90.
• Zuchiewicz W., 1984. Ewolucja poglądów na genezę i wiek karpackich powierzchni zrównania. Przegl. Geol., 8/9, 468–477.
• Zuchiewicz W., 1987. Ewolucja i strukturalne założenia sieci rzecznej Karpat w późnym neogenie i wczesnym czwartorzędzie. Mat. Konf. „Problemy młodszego neogenu...”, Ossolineum, Wrocław.
• Żytko K., 1969. Budowa geologiczna Karpat między dorzeczem Strwiąża a Wetliną w Bieszczadach (rozprawa doktorska). Arch. IG Oddz. Karpacki w Krakowie, 1–144.