Zarys tektoniki grawitacyjnej gipsów mioceńskich na przedgórzu Karpat w Polsce

• Autorzy: Niemczyk J.

Warianty tytułu

EN

Outline of the gravitational tectonic in the Miocene gypsum formation of the Carpathian foreland in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Omówione zostały ogólnie rodzaje podmorskich ruchów masowych gipsów mioceńskich, w których należy odróżniać trzy epizody: 1) zainicjowanie lub zapoczątkowanie ruchu, 2) fazę transportu, 3) umiejscowienie lub redepozycję. Podawane przez różnych autorów definicje utworów zakumulowanych przez ruchy masowe nie zawsze wyróżniają te etapy. Szczególny typ redepozycji poprzez akumulację chaotycznej brekcji zaliczany jest do olistostromów. Termin ten można zastosować zarówno do brekcji kryształów selenitowych, jak również do brekcji synsedymentacyjnych. Geneza tych ostatnich związana jest z większymi strukturami o charakterze dużych osuwisk lub płaszczowin, podczas gdy brekcje selenitowe związane bywają z mniejszymi strukturami o charakterze fałdów kinetycznych. Ruch tych olisostromów był skierowany podobnie do kierunku tworzenia się małych osuwisk, wśród których wyróżniono dwie generacje: 1) osuwiska wczesnodiagenetyczne fazy deformacyjnej D1, 2) osuwiska fazy deformacyjnej D2. Z kierunków geograficznych fazy D1 i D2 wynika, że olistrostromy związane są zasadniczo z fazą deformacji D1. W Niecce nidziańskiej i niecce działoszyńskiej stwierdzono też strefy spływu grawitacyjnego, przy czym lepkość płynących utworów miała charakter binghamowski, ze względu na duże znaczenie sił kohezji. Facje powstałe na tej drodze proponuje się nazywać grawitytami gipsowymi

EN

The main result of mass-transport of Middle Miocene gypsum deposits are slides and olistostromes. The directions of these phenomena are comparable to two eodiagenetic deformation directions. Locally can be distinguished third postdiagenetic deformation direction. In many gypsum rocks there is evidence of plastic flow phenomenon and characteristic fluidal textures. These rocks are here called gravitites, because the flow was caused by gravitational force

Słowa kluczowe

PL

analiza strukturalna; osuwiska; olistostromy; plastyczne spływy

EN

structural analysis; slides; olistostromes; plastic flow; rheologic folds

• Wydawca: Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
• Rocznik: 2005
• Tom: T. 31, z. 1
• Strony: 75--126
• Opis fizyczny: Bibliogr. 76 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Niemczyk J.

• ul. Okólna 8, 31-834 Kraków

Bibliografia

• Abbate E., Bortolotti V. & Passerini P., 1970. Olistostromes and olistoliths. Sedimentary Geology, 4, 521–557.
• Allen J.R.L., 1965. Sedimentation to the lee of small underwater sand – waves: an experimental study. Jour. Geol., 73, 95–116.
• Aubuin J., Brousse R. & Lehman J.P., 1968. Précis de geologie. 3. Dunod, Paris, 1–529.
• Bagnolds R.A., 1954. Experiments on a gravity frie dispersion of a large solid spheres in a newtonian fluid under shear. Proc. R. Soc. London, A. 225, 49.
• Bąbel M., 1992. Rozwój facjalny, sedymentacja i diageneza gipsów nadnidziańskich. Praca doktorska, Uniwersytet Warszawski.
• Beneo E., 1956. Accumuli terziari da resedimentazione (olistostroma – nell’Appeniao centrale e frane sottomarine. Boll. Serv. Geol. Italia, 78, 291–319.
• Bortolotti V., 1964. Geologia dell’alta Garfagnana tra Poggio, Dalli e Gramolazzo. Boll.Soc. Geol. Italiana, 83, 4, 25–154.
• Bosellini A. & Hardie L.A., 1973. Depositional theme of a marginal marine evaporites. Sedimentology, 20, 2–27.
• Bukowski K., 1994. Środowisko sedymentacji i geneza bryłowej części złoża w Wieliczce. Prz. Geol., 42, 9, 754–758.
• Clark D.N., 1980. The sedimentology of the Zechstein 2 carbonate Formation of Eastern Drenthe The Netherlands. Contrib. Sedimentol., 9, 131–165.
• Czarnocki J., 1936. Profil studni zdrojowej w Solcu oraz ogólne uwagi dotyczące budowy zapadliska soleckiego w synklinie jędrzejowskiej (pasma wójczo-pińczowskiego). Posiedz. Nauk. PIG, 45, 70.
• Dana M., 1951. System of mineralogy. J. Wiley and Sons Inc., New York.
• De Raaf J.F.M., 1968. Turbidites et associations sédimetaires apparentée. I and II Koninkl. Ned. Akad. Wetensch., 71, 1–23.
• Dott R.H., 1963. Dynamics of subaqueous gravity depositional processes. Bull. Am. Assoc. Petrol. Geol., 47, 104–128.
• Edinger S.E., 1973. The growth of gypsum. Journal of Crystal Growth, Nord Holland Publ. Co., 18, 217–224.
• Fisher R.V., 1971. Features of coarse grained high concentration fluids and their deposits. J. Sedim. Petrol., 41, 916–927.
• Fisher R.V. & Mattinson J.M., 1968. Wheeler Gorge turbidite-conglomerate series, California; Inverse Granding. J. Sedim. Petrol., 38, 1013–1023.
• Flores G., 1955. Discussion. 4 Wld. Petroleum Congr., Proc., sect. I A-2, Roma, 120–121.
• Flores G., 1959. Evidence of slump phenomena (olistostromes) in area of hydrocarbons exploration in Sicily. World Petrol. Congr., Proc., 5 th, N. Y., 13, 259–275.
• Garlicki A., 1968. Autochtoniczna seria solna w miocenie Podkarpacia między Skawiną a Tarnowem. Biul. Inst. Geol., 215.
• Gaweł A., 1962. Budowa geologiczna złoża solnego Wieliczki. Prace Inst. Geol., 30, 3, 305–331.
• Görler K. & Reutter K.J., 1968. Entstehung und Merkmale der Olistostrome. Geol. Rdsch., 57, 2, 484–514.
• Hardie L.A. & Eugster H.P., 1971. The depositional environment of marine evaporites: a case for shallow clastic accumulation. Sedimentology, 16, 187–222.
• Jacobacci A., 1965. Frane sottomarine nelle formazioni geologiche. Interpretazione dei fenomeni olistostromici e degli olistoliti nell’Appenino e in Sicilia. Boll. Serv. Geol. Italia, 86, 65–85.
• Johnson A.M., 1970. Physical Processes in Geology. Freeman eds., San Francisco, California, 1–571.
• Kasprzyk A., 1989. Litologia osadów siarczanowych miocenu w rejonie staszowskim. Kwart. Geol., 33, 2, 241–268.
• Kasprzyk A., 1991. Charakterystyka litologiczna i sedymentologiczna gipsów mioceńskich południowego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, między Wisłą a Nidą. Praca doktorska, PIG Oddz. Kielce.
• Kolasa K. & Ślączka A., 1985. Sedimentary salt mega-breccias exposed in the Wieliczka mine, Fore-Carpathian Depression. Acta Geol. Pol., 35, 221–230.
• Krysiak Z., 1982. Tektonika utworów strontonośnych i ich podłoża w odsłonięciu czarkowskim. Kwart. Geol., 26, 2, 459–460.
• Kubica B., 1992. Rozwój litofacjalny osadów chemicznych badenu w północnej części zapadliska przedkarpackiego. Prace PIG, 83, 1–60.
• Kühn R., 1979. Diagenesis in Evaporiten. Geol. Rdsch., 68, 3.
• Kühn-Velten H., 1955. Subaquatische Rutschungen im hoheren Oberdevon des Sauerlandes. Geol. Rdsch., 44, 3–25.
• Kwiatkowski S., 1972. Sedymentacja gipsów mioceńskich południowej Polski. Prace Muzeum Ziemi, 19, 3–94.
• Lombard A., 1956. Géologie sédimentaires: les séries marines Masson. Paris, 1–722.
• Łyczewska J., 1965. Utwory górnokredowe i trzeciorzędowe na obszarze pomiędzy Działoszycami a Jędrzejowem. Kwart. Geol., 9, 2, 348–364.
• Łyczewska J., 1971. Wpływ tektoniki wgłębnej na struktury młodomezozoiczne i kenozoiczne okolic Jędrzejowa i Pińczowa. Kwart. Geol., 15, 1, 137–147.
• Łyczewska J., 1975. Zarys budowy geologicznej pasma wójczo-pińczowskiego. Biul. PIG, 283.
• Masson P. H., 1955. An occurrence of gypsum in southwest Texas. Journ. of Sedim. Petrol., 25, 1, 72–77.
• Mohindra R. & Bogati T., 1996. Seismically induced soft-sediment deformation (seismites–around Sumbo in the Lower Spiti valley (Tethys Himalaya). Sedimentary Geology, 101, 12, 69–83.
• Müller G. & Füchtbauer R., 1970. Sediment – Petrologie: Sediment und Sedimente und Sedimentgesteine, Stuttgart.
• Niemczyk J., 1980. Badania mezostrukturalne epimetamorficznej serii łupkowo-szarogłazowej w rejonie Jarnołtówka koło Głuchołaz. Kwart. AGH Geologia, 6, 4, 59–70.
• Niemczyk J., 1982. Allochtoniczna seria ewaporatów mioceńskich na brzegu Karpat między Dębicą a Ropczycami. Praca doktorska, AGH, Kraków.
• Niemczyk J., 1986. Cyklotemy w mioceńskiej serii ewaporatowej na brzegu Karpat między Broniszowem a Małą. Kwart. AGH Geologia, 12, 4, 104–115.
• Niemczyk J., 1988a. Litostratygrafia gipsów mioceńskich pomiędzy Buskiem a Wiślicą. Kwart. AGH Geologia, 14, 3, 105–115.
• Niemczyk J., 1988b. Gipsarenity w mioceńskiej serii ewaporatowej w rejonie Wiślicy. Kwart. AGH Geologia, 14, 3, 51–56.
• Niemczyk J., 1991. Odkształcenia i drobne struktury w gipsarenitach mioceńskiej serii ewaporatowej rejonu Wiślicy. Kwart. AGH Geologia, 17, 3, 89–98.
• Niemczyk J., 1994. Kopalne osuwisko mioceńskie w serii gipsowej z Górek koło Wiślicy. Czasopismo Techniczne, Politechnika Krakowska, 2B, 70–81.
• Niemczyk J., 1995. Profil litostratygraficzny serii gipsowej w Krzyżanowicach koło Pińczowa jako podstawa do rozważań sedymentologicznych. Kwart. AGH Geologia, 21, 3, 183–196.
• Niemczyk J., 1996a. Znaczenie olistostromów w złożach gipsowych Polski południowej. Czasopismo Techniczne, Politechnika Krakowska, 5B, 115–127.
• Niemczyk J., 1996b. Wczesne fazy deformacyjne fałdowania poziomego reologicznego jako źródło niejednorodności efektywnej zespołu skał gipsowych w okolicy Gartatowic na Ponidziu. Czasopismo Techniczne, Politechnika Krakowska, 5B, 130–142.
• Niemczyk J., 1996c. O pochodzeniu fałdów w poziomie gipsowym w związku ze zjawiskami olistostromów w utworach badeńskich w rowie przedkarpackim. Kwart. AGH Geologia, 22, 4, 339–357.
• Niemczyk J., 1997. Osuwisko mioceńskie w serii gipsowej z Siesławic na tle budowy geologicznej okolic Buska Zdroju. Prz. Geol., 45, 8, 1–5.
• Niemczyk J., 1998. Olistostrom złoża gipsowego Gacki koło Pińczowa. Kwart. AGH Geologia, 24, 1, 65–75.
• Niggli P., 1952. Gesteine und Mineral-lagerstatten. B. II Die exogenen. Gesteine u. Mineral-lagerstatten (speziell.), Basel, 458–500.
• Obuchowicz Z., 1966. Próba ustalenia budowy zapadliska przedkarpackiego w granicach Polski. Kwart. Geol., 10, 1.
• Ogniben L., 1957. Petrografia della serie Solfifera Siciliana e considerazioni geologiche relative. Mem. Descrit. Carte Geol. Ital., 33, 275.
• Otłuszyk S., 1967. Miąższość serii gipsowo-anhydrytowych przedgórza Karpat. Geof. i Geol. Naftowa, 3, 123.
• Osmólski T., 1972. Wpływ budowy geologicznej brzeżnych partii niecki działoszyckiej na rozwój procesów metasomatozy gipsów mioceńskich. Biuletyn PIG, 260, 65–145.
• Osmólski T., Sieradz A., Krysiak Z. & Wilczyński M., 1978. Związek krasu z tektoniką w utworach gipsowych niecki nidziańskiej. Kwart. Geol., 22, 2, 428–429.
• Parea G.C. & Ricci-Lucchi F., 1972. Resdedimented evaporites in the periadriatic through (Upper Miocene, Italy). Isr. J. Sci., 21, 125–141.
• Passerini P., 1965. Rapporti fra le ofioliti e le formazioni sedimentarie fra Piacenza e il Mare Tirreno. Boll. Soc. Geol. Ital., 84, 5, 95–176.
• Pawłowski St., Pawłowska K. & Kubica B., 1985. Budowa geologiczna tarnobrzeskiego złoża siarki rodzimej. Prace Inst. Geol., 64.
• Peryt T.M., 2000. Resedimentation of basin centre sulphate deposits: Middle Badenian of Carpathian Foredeep southern Poland. Sedimentary Geology, 134, 331–342.
• Peryt T.M. & Kasprzyk A., 1992. Earthquake – induced resedimentation in the Badenian (middle Miocene – gypsum of southern Poland). Sedimentology, 39, 235–249.
• Peryt T.M., Orti F. & Rossel L., 1993. Sulfate platform basin transition of the Lower Werra Anhydrite (Zechstein, Upper Permian), Western Poland: facies and petrography. Jour. of Sediment. Petrol., 63, 646–658.
• Postma G., 1986. Classification for sediment gravity-flow deposits based on flow conditions during sedimentation. Geology, 14, 291–294.
• Reynolds D.L., 1954. Fluidyzation as a geological process and its bearing on the problem of intrusive granites. Am. Jour. of Sci., 252, 577–614.
• Ricci-Lucchi F., 1973. Resedimented evaporites: indicators of slope instability and deep-basin conditions in Periadriatic Messinian (Appennines fore-deep, Italy). In: Drooger C.W. (ed.), Messinian Events in the Mediterranean, 142–149, Amsterdam.
• Richter-Bernburg G., 1973. Facies and paleogeography of the Messinian evaporites in Sicily. In: Drooger C.W. (ed.), Messinian Events in the Mediterranean, 124–141, Amsterdam.
• Rouchy J.M., Pierre C. & Sommer F., 1995. Deep-water resedimentation of Anhydrite and Gypsum deposits in the Middle Miocene (Belayim Formation – of the Red Sea, Egypt). Sedimentology, 42, 267–282.
• Rutkowski J., 1981. O tektonice utworów mioceńskich w zachodniej części zapadliska połanieckiego. Rocznik PTG, 41, 1, 169–179.
• Sander B., 1930. Gefügekunde der Gesteine mit besonderer Berücksichtigung der Tektonite. Springer Verlag, Wien, 1–352.
• Schlager W. & Bolz H., 1977. Clastic accumulation of sulfate evaporites in deep water. Jour. Sedim. Petrol., 47, 600–609.
• Schreiber B.Ch., 1978. Environments of subaqueous Gypsum deposition. In: Marine Evaporites SEPM Short Course No. 4, Oklahoma City, 43–73.
• Schreiber B.Ch., Friedman G.M., Decima A. & Schreiber E., 1976. Depositional environments of upper miocene (Messinian – evaporite deposits of the Sicilian Basin. Sedimentology, 23, 729–760.
• Shepard R.P. & Dill R.F., 1966. Submarine canyons and other sea valleys. Rand Mc Nally, Chicago, 1–381.