Propozycje tras geoturystycznych w paśmie Magury Wątkowskiej (Beskid Niski)

• Autorzy: Welc E.M.

Warianty tytułu

EN

Proposal of geotourist trails across the Magura Wątkowska Range

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia propozycję jednodniowej wycieczki geoturystycznej w pasmo Magury Wątkowskiej, znajdujące się w Beskidzie Niskim. Zwiedzany teren, administracyjnie należący do powiatu gorlickiego, woj. małopolskie, cechuje się różnorodnością atrakcji turystycznych. Kulturowa przynależność tutejszych ziem do Łemkowszczyzny dodatkowo dostarcza interesujących obiektów w postaci drewnianych cerkwi, przydrożnych kamiennych krzyży, czy imprez folklorystycznych. Na trasie wycieczki, zaproponowanej w dwóch wariantach, znalazły się obiekty typowo geoturystyczne. Należy do ich kamieniołom piaskowców na Maguryczu Dużym, z którego przez ponad 150 lat pozyskiwano surowiec do wyrobu kamiennych krzyży i przedmiotów codziennego użytku, jak kamienie młyńskie czy brusy. Inny obiekt to rezerwat geologiczny "Kornety", przykład rozległego osuwiska wraz ze wspaniale rozwiniętymi formami wietrzeniowymi piaskowców magurskich, a znajdująca się w jego obrębie Jaskinia Mroczna jest typową jaskinią szczelinową. Kolejne nagromadzenie dużych form skalnych to pomnik przyrody nieożywionej "Diabli Kamień", a całości dopełniają źródła wód mineralnych i złoże ropy naftowej. Dodatkowo trasę urozmaicają łemkowskie cerkwie, wytwory kamieniarstwa ludowego w postaci kamiennych krzyży czy wreszcie lokalne muzeum przemysłu naftowego a także cmentarze wojskowe z okresu I wojny światowej.

EN

The article presents the proposal of one-day geotouristic excursion to the Magura Wątkowska Range in the Beskid Niski Mts. (a part of the Flysch Carpathians). The area shows variety of tourist attractions. The tradition of "Łemkowie" local ethnic group provides great number of interesting objects: from wooden Orthodox churches through roadside stone crosses to masterpieces of folk art and cultural entertainments. Two variants of geotouristic route are proposed. Both include the quarry in Magurycz where sandstones have been excavated for 150 years for various purposes: construction, architecture, art and common use. The "Kornuty" geological reserve protects the huge landslide as well as the "Dark Cave" - a typical example of crevice cave. The large "Devil's Stone" is also the monument of inanimate nature. In the vicinity mineral water springs and oil rigs can be visited. Additionally, the trail leads the tourist to numerous Orthodox churches, which present a variety of forms typical of local architecture along with the examples of stonework. An interesting objects are also the museum of petroleum industry and military graveyards from the World War I.

Słowa kluczowe

PL

trasa geoturystyczna; Łemkowie; kamieniarstwo; rezerwat geologiczny; pomnik przyrody nieożywionej; wody mineralne; ropa naftowa

EN

geotourist route; Łemkowie; stonework; geological nature reserve; monument of inanimate nature; mineral waters; oil

• Wydawca: Stowarzyszenie Naukowe im. Stanisława Staszica ; Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geoturystyka
• Rocznik: 2005
• Tom: T. 2, nr 1
• Strony: 43--52
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., il.

Twórcy

autor

Welc E.M.

• Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Zakład Geologii Ogólnej i Matematycznej, Akademia Górniczo-Hutnicza, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

• [1] Alexandrowicz, Z. & Drzał, M. & Kozłowski, S., 1975. Katalog rezerwatów i pomników przyrody nieożywionej w Polsce. Studia Naturae, ser.B, 26: 244-248.
• [2] Alexandrowicz, Z., 1978. Skałki piaskowcowe zachodnich Karpat fliszowych. Kom. Nauk Geol. PAN, Oddz. Kraków, Pr. Geol. 113: 83.
• [3] Alexandrowicz, Z., 1987. Rezerwaty i pomniki przyrody nieożywionej województwa krośnieńskiego. W: Michalik, S., (ed), Systemy ochrony przyrody i krajobrazu województwa krośnieńskiego. Studia Naturae ser. B, 32: 32-72.
• [4] Alexandrowicz Z., 1989. Ochrona przyrody i krajobrazu Karpat polskich. Studia Nature ser. B, 33: 125-126.
• [5] Alexandrowicz, Z. & Poprawa, D. (ed), 2000. Ochrona georóżnorodności w polskich Karpatach. PIG, Warszawa: 62.
• [6] Bąk, В., Radwanek-Bąk, B. Szeląg, A. Patorski, R. 2000. Objaśnienia do mapy geologiczno - gospodarczej Polski w skali 1:50 000, Arkusz Osiek Jasielski (1038). PIG & MŚ, Warszawa: 32.
• [7] Brykowski, R., 1983. Drewniana architektura cerkiewna. Poznaj swój Kraj, 5: 6-9.
• [8] Chrząstowski, J. & Węcławik S., 1992. Surowce balneologiczne z obszaru płaszczowiny magurskiej (Karpaty Polskie). Przegląd Geologiczny, 7:417- 429.
• [9] Frodyma,R., 1995. Galicyjskie cmentarze wojenne. Przewodnik. Toml. Beskid Niski i Pogórze. Rewasz, Warszawa - Pruszków: 51.
• [10] Karnkowski, P., 1993. Złoża gazu ziemnego i ropy naftowej w Polsce. T.2. Karpaty i zapadliskoprzedkarpackie. Tow. Geosynoptyków GEOS, AGH, Kraków: 94-96.
• [11] Kondracki. J., 2000. Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 344-346.
• [12] Kopciowski, R., 1995. Budowa geologiczna płaszczowiny magurskiej między Ropą a Bodakami. W: Peszat, C. & Jarzyna, J. (eds), Geologiczne i geofizyczne badania podstawowe w poszukiwaniach, rozpoznawaniu i ocenie złóż surowców skalnych. Materiały konferencji naukowej — Krynica: 167-174.
• [13] Koszarski, L., 1976. Rozwój najmłodszych osadów wschodniej części płaszczowiny magurskiej. Spraw, z pos. Komis. Nauk PAN w Krakowie XX: 174-175.
• [14] Krukar, W., 1999. Najniższy z Beskidów. Środowisko geograficzne. W: praca zbiorowa, Beskid Niski. Przewodnik dla prawdziwego turysty, REWASZ, Pruszków: 17-34.
• [15] Lipszyc, J.B., 1975. Kamieniarstwo w Beskidzie Niskim. Magury 75: 46-51.
• [16] Łopatkiewicz, Т., 1985. Ośrodki kamieniarstwa ludowego na Łemkowszczyźnie środkowej. Polska Sztuka Ludowa, 3-4: 177-186.
• [17] Marczakowa, K., 1962. Kamieniarstwo ludowe u Łemków. Polska Sztuka Ludowa, 2: 84-91.
• [18] Michalik, S., 1995. Magurski Park Narodowy. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 1: 19-37.
• [19] Olszański, T.A., 1999. Dawny i nowy świat Łemków. Czym była i czym jest Łemkowszczyzna. W: Praca zbiorowa, Beskid Niski. Przewodnik dla prawdziwego turysty: 79-94.
• [20] Olszański, T.A., 1999. Na surowym korzeniu. Historia zasiedlenia Beskidu Niskiego. W: Praca zbiorowa, Beskid Niski. Przewodnik dla prawdziwego turysty: 47-53.
• [21] Piecuch, A., 1998. Nad Sękówką. Poligrafia „WILKAZ", Gorlice: 419.
• [22] Pieradzka, K., 1933. Na szlakach Łemkowszczyzny. Kraków: 198-199.
• [23] Praca zbiorowa, 1999. Beskid Niski. Przewodnik dla prawdziwego turysty. REWASZ, Pruszków: 209.
• [24] Pulina, T. (ed), 1998. Jaskinie polskich Karpat fliszowych, t.3., Warszawa: 31-34.
• [25] Rajchel, L. & Rajchel, J., 1999. Karpackie źródła wód mineralnych i specyficznych - pomnikami przyrody nieożywionej. Przegląd Geologiczny, 47: 911-912.
• [26] Reinfuss, R., 1963. Rzeźba figuralna Łemków. Polska Sztuka Ludowa, 3-4: 122-134.
• [27] Trajdos, T.M., 1990.Cerkwie łemkowskie w Polsce. Magury 90, SKPB, Warszawa: 67-79.
• [28] Wójcik, A., 1958. Osuwiska ziemi w Beskidzie Niskim i w Bieszczadach. Wierchy, 27: 189-194.