Jednostki stebnicka i zgłobicka w budowie Karpat Polskich

• Autorzy: Połtowicz S.

Warianty tytułu

EN

The Stebnik and Zgłobice units in the Polish Carpathians structure

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono budowę geologiczną dwóch jednostek tektonicznych Polskich Karpat zewnętrznych. Jednostka stebnicka - starsza (dolna) molasa przedbadeńska, w okolicach Przemyśla łącznie z osadami badeńskimi i dolnosarmackimi tworzy płaszczowinę grawitacyjną, a starsza molasa między Przemyślem a Bochnią występuje w postaci olistoplak. Jednostka zgłobicka - młodsza (górna) molasa badeńska i dolnosarmacka jest strukturą politektoniczną: płaszczowiną grawitacyjną z jądrami fliszowymi, olistoplakami i osuwiskami podmorskimi. Materiał skalny obu jednostek pochodzi z brzeżnej strefy pobadeńskiego lądu karpackiego. Obie jednostki powstały na skutek działania sił grawitacji wywołanych zaburzeniem równowagi pomiędzy dźwigającymi się Karpatami a dolnosarmackim zbiornikiem osadowym zapadliska karpackiego. Minerały ilaste, dominujące w osadach mioceńskich, i uplastycznione sole badeńskie ułatwiły ześlizgi grawitacyjne. W przedbadeńskiej powierzchni erozyjnej występują paleodoliny szelfowe, częściowo wypełnione olistostromami i utworami głębokowodnych stożków turbidytowych.

EN

The tectonic structure of the two Polish Outer Carpathians units is presented. The Stebnik Unit consists of the Lower (Old) pre-Badenian Molasse, at vicinity of Przemyśl together with the Badenian and Lower Sarmatian sediments. It is a gravity fold nappe to the east of Przemyśl. Olisthoplakes of the Old Molasse occure in the area between Przemyśl and Bochnia. The Zgłobice Unit contains the Upper (Young) Badenian and Lower Sarmatian Molasse. It is the polytectonic structure of gravity nappe with flysch cores of folds, olisthoplakes, submarine slumps and slides. Rock material of the both Miocene Units descends from the border part of post-Badenian Carpathian Land. They have been displaced under gravity forces generated by the gravity equilibrium between the uplifted Carpathians and the Lower Sarmatian sedimentary basin of the Carpathian foredeep. The gravity slidings have fascilitated argillic minerals dominated in the Miocene sediments and plasticisated Badenian salts. The shelf palaeovalleys on the pre-Badenian erosional surface are partly filled by olisthostromas and deep-water turbidity fans deposits.

Słowa kluczowe

PL

miocden allochtoniczny; olistoplaki; płaszczowiny grawitacyjne; Karpaty; Polska

EN

allochthonous Miocene; olisthoplakas; gravity nappes; Carpathians; Poland

• Wydawca: Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
• Rocznik: 2004
• Tom: T. 30, z. 1
• Strony: 85--120
• Opis fizyczny: Bibliogr. 55 poz., rys.

Twórcy

autor

Połtowicz S.

• Al. Pokoju 10/52, 31-548 Kraków

Bibliografia

• Cieszkowski M., Gonera M., Oszczypko N., Ślęzak J. & Zuchiewicz W., 1988. Lithostratigraphy and age of Upper Miocene deposits at Iwkowa. Polish West Carpathians. Bull. Pol. Acad. Sci., Earth Sci., 36, 309-329.
• Czernicki J., 1977. Brzeg Karpat w okolicy Rzeszowa. Kwart. Geol., 21,483 -497. Dżułyński S. & Ślączka A., 1965. Odwrócona seria mioceńska w Zgłobicach. Spr. Pos. Kom. Nauk PAN Oddz. Kraków, 474-476.
• Garecka M. & Olszewska B., 1997. O stratygrafii jednostki stebnickiej w Polsce. Prz. Geol., 45, 793-798.
• Garlicki A., 1968. Z rozważań sedymentologicznych nad profilem autochtonicznej formacji solonośnej okolicy Wieliczki i Bochni. Rocz. Pol. Tow. Geol., 38, 219-223.
• Garlicki A., 1970. Złoże soli kamiennej Moszczenica - Łapczyca na zachód od Bochni. Kwart. Geol., 14, 350-360.
• Garlicki A., 1971. Złoże soli kamiennej w Łężkowicach nad Rabą. Kwart. Geol., 15, 930- 946.
• Gaweł A., 1962. Budowa geologiczna złoża solnego Wieliczki. Prace Inst. Geol., 30, 305- 328.
• Głowacki E. & Jurkiewicz H., 1963. Miocen typu stebnickiego w rejonie Ropczyc. Prz. Geol., 11, 284-286.
• Kirchner Z. & Połtowicz S., 1974. Budowa geologiczna obszaru między Brzeskiem a Wojniczem. Rocz. Pol. Tow. Geol., 44, 293-320.
• Kolasa K. & Ślączka A., 1985. Sedimentary salt megabreccias exposed in the Wieliczka mine. Fore-Carpathian Depression. Acta geol. Pol., 35, 221-230.
• Komorowska-Błaszczyńska M., 1966. Front karpacki w przekroju Wisłoki. Spr. Pos. Koni. Nauk PAN Oddz. Kraków, za rok 1965, 507-511.
• Komorowska-Błaszczyńska M., 1968. Zaburzone utwory dolnego sarmatu w profilach nasunięcia brzeżnej strefy Karpat. Spr. Pos. Kom. Nauk PAN Oddz. Kraków, 11,795-800.
• Korneeva B. T., 1959. Geologiceskoe stroenie I neftenosnosf jugozapadnogo Predkarpatja I prilegajuscej casti Sovietskich Karpat. Trudy Vsesoj. Neft. Nauc.-issledov. Geol. Razv. Inst. (VNIGRI), 141, Leningrad, 1-198.
• Kotlarczyk J., 1985. Evolution of the Carpathian tectogene in the Miocene. Carp.-Balkan Geol. Assoc., 13-th Congr., Guide to excoursion, 4, 21-32, Cracow.
• Książkiewicz M., 1972. Budowa geologiczna Polski, T. IV, Tektonika, cz. 3, Karpaty. Wyd. Geologiczne, Warszawa, 1-228.
• Kwiatkowski S., 1974. Złoża gipsów mioceńskich Polski południowej. Biul. Inst. Geol., 280, 299-344.
• Mitura F. & Moskała-Martini Z., 1954. Tymczasowe sprawozdanie z badań geologicznych na przedgórzu Karpat w rejonie Brzesko - Wojnicz w latach 1952-1953, na arkuszu Bochnia. Z badań niektórych surowców mineralnych, 2, Inst. Geol., Warszawa, 22-33.
• Moryc W., 1971. Trias przedgórza Karpat Środkowych. Rocz. Pol. Tow. Geol., 41,419-486.
• Ney R., 1958. Niektóre problemy tektoniki Przedgórza i brzegu Karpat na południe od Przemyśla. Nafta, 14, 59-65.
• Ney R., 1965a. O wgłębnym przekroju wschodniej części zatoki rzeszowskiej. Geof. Geol. Naft., 10-12, 281-290.
• Ney R., 1965b. Probleme de la repartition de Funite de Stebnik en Pologne. Rep. Carp.- Balkan Geol. Assoc., 7. Congr., 1, Sofia, 305-309.
• Ney R., 1973. Nowe dane o jednostce stebnickiej w strefie brzeżnej Karpat na południe od Bochni. Spr. Pos. Kom. Nauk. PAN, Oddz. Kraków, 16, 204-205.
• Olewicz Z.R., 1968. Stratygrafia warstw jednostki bocheńskiej i brzegu jednostki śląskiej między Wieliczką i Bochnią oraz pierwotne ich położenie w basenie sedymentacyjnym Karpat lub Przedgórza. Prace Inst. Naft., 42, Katowice, 1-75.
• Olewicz Z.R., 1973. Geologia przedkarpackiego obszaru między Wieliczką a Bochnią. Prace Inst. Naft., 49, Katowice, 1-51.
• Poborski J., 1952. Złoże solne Bochni na tle geologicznym okolicy. Biul. Inst. Geol., 78, 1- 160.
• Poborski J., 1965. Historyczny rozwój poglądów na budowę geologiczną złoża solnego Wieliczki. Stud. Mat. Dziej. Żup Sol, 1. Wieliczka, 37-54.
• Poborski J. & Ciszewska K., 1963. O miocenie w strefie nasunięcia karpackiego w okolicy Wieliczki i Bochni. Rocz. Pol. Tow. Geol., 33, 339-349.
• Połtowicz S., 1962a. Odkłucie w podłożu miocenu zatoki gdowskiej. Spr. Pos. Kom. Nauk PAN, Oddz. Kraków, za rok 1961,451-454.
• Połtowicz S., 1962b. Outline of the tectonic structure of the bay of Gdów. Bull. Acad. Pol. Sci., Ser. sci. geol. geogr., 10, 53-60.
• Połtowicz S., 1963. Utwory solonośne w otworze Pogórska Wola w okolicy Tamowa. Kwart. Geol., 7, 431-437.
• Połtowicz S., 1972. Warstwy halickie na zachód od Dunajca. Geof. Geol. Naft., 11/12, 357— 363.
• Połtowicz S., 1974a. Wgłębna tektonika brzegu Karpat w okolicy Tamowa i Pilzna. Rocz. Pol. Tow. Geol., 44, 491-514.
• Połtowicz S., 1974b. Problem utworów karpatianu w podłożu Karpat Zachodnich. Geof. Geol. Naft., 5/6, 121-127.
• Połtowicz S., 1977. Uwagi o rozwoju tektonicznym złóż soli kamiennej w Wieliczce i Baryczu. Rocz. Pol. Tow. Geol., 47, 279-299.
• Połtowicz S., 1978. Grawitacyjne ześlizgi fliszu brzeżnej strefy Karpat w świetle nowej tektoniki globu ziemskiego. Rocz. Pol. Tow. Geol., 45, 433-445.
• Połtowicz S., 199la. Miocen strefy karpackiej między Wieliczką a Dębicą. Geologia Kwart. AGH, 17, 3, 19-57.
• Połtowicz S., 199 lb. Miocen strefy karpackiej między Dębicą a Przemyślem. Geologia Kwart. AGH, 17, 4, 5-27.
• Połtowicz S., 1993. Palinspastyczna rekonstrukcja paleogeografii badeńskiego salinarnego zbiornika sedymentacyjnego w Polsce. Geologia Kwart. AGH, 19, 203-233.
• Połtowicz S., 1994. Znaczenie badeńskiej formacji solonośnej w tektogenezie polskich Karpat fliszowych. Geologia Kwart. AGH, 20, 59-75.
• Połtowicz S., 1995. Miocen w podłożu polskich Karpat Zachodnich. Geologia Kwart. AGH, 21, 117-152.
• Połtowicz S., 1997. Grawitacyjna tektonika jednostki zgłobickiej między Brzeskiem a Wojniczem w świetle wyników badań sejsmicznych. Geologia Kwart. AGH, 23, 307-329.
• Połtowicz S., 1998a. Środkowobadeńska erozja podmorska na przedgórzu Karpat - implikacje poszukiwawcze. Nafta-Gaz, 54, 209-215.
• Połtowicz S., 1998b. Dolnosarmacka delta Szczurowej na tle ewolucji geologicznej przedgórza Karpat. Geologia Kwart. AGH, 24, 219-239.
• Połtowicz S., 1999. Badeńskie olistostromy i stożki turbidytowe okolic Tamowa (przedgórze Karpat Środkowych). Geologia Kwart. AGH, 25, 153-187.
• Połtowicz S. & Turska-Pawica J., 1993a. Jednostka podśląska polskich Karpat Środkowych i Wschodnich w świetle badań grawimetrycznych. Nafta-Gaz, 49, 81-93.
• Połtowicz S. & Turska-Pawica J., 1993b. Tektonika „zatoki” rzeszowskiej w modelowaniu grawimetrycznym. Nafta-Gaz, 49, 201-216.
• Połtowicz S. & Waśniowska J., 1975. Miocen Iwkowej. Rocz. Pol. Tow. Geol., 45, 433-445.
• Porębski S.J. & Oszczypko N., 1999. Litofacje i geneza piasków bogucickich (górny baden), zapadlisko przedkarpackie. Prace Państw. Inst. Geol., 168, 57-82.
• Tołwiński K., 1950. Brzeg Karpat. Acta Geol. Pol., 1, 13-40.
• Tołwiński K., 1956. Główne elementy tektoniki Karpat z uwzględnieniem górotworu Salidów. Acta Geol. Pol., 6, 75-226.
• Urbaniak J., 1972. Wstępne wyniki badań geologicznych miocenu przedkarpackiego nad Dunajcem. Kwart. Geol., 16, 347-359.
• Urbaniak J., 1985. Nowe materiały do stratygrafii mioceńskiego złoża gipsów alabastrowych w Łopuszce Wielkiej koło Kańczugi. Prz. Geol., 33, 121-126.
• Wdowiarz S., 1967. Wyniki wiercenia Cisowa IG 1. Kwart. Geol., 11,449-450.
• Zieliński J.J., 1960. Problem poszukiwań fałdów wgłębnych w rejonie na południe od Przemyśla. Karpato-Balkan. Assoc., 2, Kijów, 113-126.
• Zieliński J.J., 1963. Odkrycie fliszowego fałdu wgłębnego w rejonie Przemyśla. Rocz. Pol. Tow. Geol., 33, 387-39