Ocena wpływu przemysłu Zn-Pb Olkusz-Bukowno na zanieczyszczenie talem wód powierzchniowych

• Autorzy: Helios-Rybicka E. , Rajchel B. , Wójcik R.

Warianty tytułu

EN

Impact of Zn-Pb industry on Tl pollution of surface water system in the Olkusz-Bukowno Region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Tal jest niebezpiecznym, silnie trującym metalem ciężkim. Szczególne niebezpieczeństwo skażenia środowiska talem występuje na obszarach przemysłu metali nieżelaznych. Celem przeprowadzonych badań było określenie ilości Tl w wodach powierzchniowych na obszarze oddziaływania Zakładów Górniczo-Hutniczych "Bolesław" w Bukownie. Maksymalną zawartość Tl, tj. 6.76 Fg/dm sześc., stwierdzono w próbce wody z rzeki Biała Przemsza. W próbkach wody z Chechła ilość Tl nie przekroczyła wartości określonych dla wód pitnych w UE (<2 mug/dm sześc.). Wysoką ilość Tl zawiera zawiesina wodna: od 0.72 mg/kg z Czarnej Przemszy do ok. 20 mg/kg z Białej Przemszy oraz Przemszy (0.99-19.5 mg/kg). Oceniono również zdolność uwalniania Tl z odpadów wytwarzanych w ZGH "Bolesław" (żużel i odpad flotacyjny) oraz z silnie zanieczyszczonych osadów dennych Kanału Matylda. Całkowita zawartość Tl w odpadach przemysłu Zn-Pb wynosi [mg/kg]: w żużlu starym od 0.33 do 0.83, w żużlach świeżych do 11, natomiast w odpadach flotacyjnych od 45 do 91. Ilość talu uwalniana w testach wymywania (przy pH sim 5) wynosi dla odpadu flotacyjnego (stary odpad) ok. 45 mug/dm sześc., zaś dla żużla ok. 13 mug/dm sześc.

EN

Thallium is very dangerous heavy metal, with strong tonic effects. Special danger of poisoning thallium is in regions, where is nonferrous metals industry. The aim of the research was to define the amount of thallium in the surface water at the ZGH "Bolesław" - a region of Zn-Pb mining metallurgical activities. Maximum Tl amount - 6.76 mug/dm cubic was detected in the Biała Przemsza River water sample. In the Chechło River water samples Tl amount didn't exceed values determined for drinking waters in UE (<2 mug/dm cubic). High content of Tl was detected in the river suspended matter, from 0.72 mg/kg in the Czarna Przemsza to 20 mg/kg in the Biała Przemsza and of the Przemsza rivers (0.99-19.5 mg/kg). Investigation of thallium mobile form in the slag and flotation tailings and the sediments in the Matylda Canal were also performed. Total amount of Tl in Zn-Pb wastes [mg/kg] varied in "old" slag from 0.33 to 0.83, and in "fresh" slag from 6 to 11 mg/kg d.m., while in the flotation tailings from 45 to 91. From the leaching tests (pH sim 5) the mobile portion of Tl in the flotation wastes (old waste) reached ca. 45 mug/dm cubic and in the slag about 13 mug/dm cubic.

Słowa kluczowe

PL

tal; wody powierzchniowe; zawiesina rzeczna; osad denny; mobilizacja talu; odpady

EN

thallium; surface water; suspended matter; river sediment; mobile Tl; wastes

• Wydawca: Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
• Rocznik: 2004
• Tom: T. 30, z. 2
• Strony: 127--140
• Opis fizyczny: Bibliogr. [18] poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Helios-Rybicka E.

• Akademia Górniczo-Hutnicza; Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Zakład Ochrony Środowiska

autor

Rajchel B.

• Akademia Górniczo-Hutnicza; Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Zakład Ochrony Środowiska

autor

Wójcik R.

• Akademia Górniczo-Hutnicza; Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Zakład Ochrony Środowiska

Bibliografia

• Adamczyk A.F., 1990. Wpływ górnictwa rud cynku i ołowiu w rejonie olkuskim na wody powierzchniowe i podziemne. Sozologia i Sozotechnika, 32, 41-55.
• Aleksander U., Helios Rybicka E., Szlęzak A. & Wojas B., 2003. Impact of the Zn-Pb Mining and Smelting Industry Contamination of Przemsza River Sediments in Upper Silesia, Poland. Sixth Intern. Symp. and Exhib. on Environ. Contam. in Central and Eastern Europe and Commonwealth of Independent States, Prague.
• Bowen H.J.M., 1979. Environmental Chemistry of the Elements. London. Academic Press. 1-333.
• Cote P.L. & Constable T.W., 1983. Development of a Canadian Data Base on Waste Leachibility. In: Conway R.A. and Gulledge W.P. (eds), Hazardous and Industrial Solid Waste Testing: Second Symposium, ASTM STP 805, 53-66.
• Forstner U. & Calmano W., 1982. Bindungsformen von Schwermatallen in Baggerschlammen. Vom Wasser, 59, 83-92.
• Górecka E., Bellok A., Socha J., Wnuk R. & Kibitlewski S., 1994. Zróżnicowanie zawartości metali w odpadach flotacyjnych rud Zn-Pb (ZGF1 Bolesław, rej. olkuski). Prz. Geol., 10, 834-841.
• Helios-Rybicka E., Strzebońska M. & Budek L., 1997. Contaminated alluvia as the sources of heavy metals (Example Przemsza River, Upper Silesia, Poland). Folia Facultatis Scientarium Naturalium Universitatis Masarykianae Brunensis. Special Issue.
• Kabata-Pendias A. & Pendias H., 1999. Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN, Warszawa, 1-398.
• Mathys W., 1981. Thallium in river sediments of North-West Germany. Its sources of input and its relations to other heavy metals. Intern. Conf. Heavy Metals in the Environment. Amsterdam, 347-350.
• Polska Norma PN-H-04917-3. Analiza chemiczna rud i odpadów cynkowo-ołowiowych. Polski Komitet Normalizacyjny, 1997.
• Paulo A., Lis J. & Pasieczna A., 2002. Tal pod koniec XX wieku. Piz. Geol., 5,403- 407.
• Rozporządzenie, 2002. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Dz. U. Nr 212, poz. 1799.
• Schoer J., 1984. Thallium. In: O. Hutzinger (ed.), The Handbook of Environmental Chemistry, Vol. 3, Part C, 143-214.
• Wójcik W., Szydło J. & Stolarski Z., 1990. Charakterystyka zanieczyszczenia wód powierzchniowych rejonu olkuskiego. Sozologia i Sozotechnika, 32, 33-40.
• Wyciąg wodny według PN-Z-15009, maj 1997.
• Zitko V., Carson W.V. & Carson W.G., 1975. Thallium occurrence in the environment and toxicity to fish. Bull. Environ. Contain. Toxicol., 13, 23-30.
• www.krakow.pios.gov.pl/raport98
• www. strony.wp.pl/wp/chemial 18/Pierw/tal