Analiza składu chemicznego i fazowego ceramicznych naczyń archeologicznych

• Autorzy: Riegert D. , Konopka K. , Kobylińska U.

Warianty tytułu

EN

Analysis of chemical and phase composition of archaeological pottery vessels

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem badań przedstawionych w artykule była analiza składu chemicznego i fazowego ceramicznych naczyń archeologicznych. Do badań zastosowano skaningowy mikroskop elektronowy wraz z przystawką do mikroanalizy rentgenowskiej, fluorescencyjny spektrometr rentgenowski oraz dyfraktometr rentgenowski. Materiałem do badań były fragmenty ceramicznych naczyń archeologicznych typu Menkendorf – Szczecin z IX–XI wieku pochodzących z terenów obecnej Polski i Niemiec. Przy użyciu skaningowej mikroskopii elektronowej badaniom i obserwacjom poddane były gliniana osnowa oraz domieszki, co pozwoliło na ich analizę chemiczną. Badania przy użyciu spektrometru fluorescencyjnego pozwoliły na analizę składu chemicznego sproszkowanych fragmentów próbek, natomiast dyfraktometria rentgenowska ich składu fazowego. Badania składu chemicznego wykonane przy użyciu SEM–EDS wykazały obecność najczęściej występującej domieszki w postaci kwarcu. Badania spektrometrii fluorescencyjnej pokazały, że we wszystkich zbadanych próbkach zawartość Al2O3 jest zbliżona i wynosi (18-19)% wag., co świadczy, że do wyrobu naczyń użyto gliny plastycznej. Analizy te wykazały również obecność szeregu innych tlenków takich jak min. SiO2, Fe2O3, Na2O, K2O, CaO. Badania dyfrakcyjne potwierdziły we wszystkich próbkach obecność takich faz jak SiO2 (kwarc), NaAlSi3O8 (albit) i Al2O3 (korund).

EN

The aim of research presented in the article was to analyze the chemical and phase compositions of archaeological ceramic vessels. The studies used scanning electron microscopy coupled with X-ray microanalysis, an X-ray fluorescence spectrometer and an X-ray diffractometer. Pieces of IX-XI century ceramic archaeological vessels of the Menkendorf-Szczecin type originating from sites in present Poland and German were the test material. The clay matrix and admixtures were subjected to studies and observations by using scanning electron microscopy, which allowed chemical analysis in micro-areas to be performed. Studies using the fluorescence spectrometer allowed us to analyze the chemical composition of powdered portions of the samples. The analysis of phase composition of the powdered samples was performed by X-ray diffraction. The SEM-EDS studies showed the presence of the most common inclusion in the form of quartz. The fluorescence spectrometry measurements showed that the content of Al2O3 was similar and amounted to (18-19) wt% in all tested samples, indicating that the vessels have been manufactured from plastic clays. The XRF studies also showed the presence of a number of other oxides such as SiO2, Fe2O3, Na2O, K2O and CaO. The XRD studies confirmed the presence of SiO2 (quartz), NaAlSi3O8 (albite) and Al2O3 (corundum) in all samples.

Słowa kluczowe

PL

ceramika archeologiczna; SEM-EDS; XRD; XRF

EN

archaeological ceramics; SEM-EDS; XRD; XRF

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Ceramiczne
• Czasopismo: Materiały Ceramiczne
• Rocznik: 2012
• Tom: T. 64, nr 1
• Strony: 103--107
• Opis fizyczny: Bibliogr. 5 poz., rys., wykr., tab.

Twórcy

autor

Riegert D.

autor

Konopka K.

autor

Kobylińska U.

• Wydział Inżynierii Materiałowej, Politechnika Warszawska, ul. Wołoska 141, 02-507 Warszawa,

Bibliografia

• [1] Leciejewiczowa A.: „Zwykły garnek – wielki wynalazek”, Gazeta Biskupińska, 4, (2000), 2.
• [2] Buko A.: Ceramika wczesnopolska. Wprowadzenie do badań, Zakład Narodowy Ossolińskich, Wyd. PAN (1990).
• [3] Domańska E.: Problemy rzeczy we współczesnej archeologii. Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, Olsztyn, (2008), 27-60.
• [4] Chodynicka L., Kapuściński T.: Podstawowe metody rozpoznawania minerałów i skał, Wyd. Politechniki Śląskiej, Gliwice, (2001).
• [5] Stoksik H.: Technologia warsztatu ceramicznego średniowiecznego Śląska w świetle badań specjalistycznych i eksperymentalnych, Wrocław, (2007).