Archeologiczna ceramika ogniotrwała na przykładzie Zofipola

• Autorzy: Dobrzańska H. , Kielski A. , Wodnicka K. , Żurek U.

Warianty tytułu

EN

Archaeological refractory ceramics on the example of pottery kilns from Zofipole

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zbadano próbki ogniotrwałej ceramiki archeologicznej w postaci obmurza lessowego oraz rusztów wgłębnych pieców garncarskich do wypalania ceramiki "siwej" z Zofipola (27 km na wschód od Krakowa). W rejonie tym w okresie rzymskim (III—IV w n.e.) znajdował się jeden z większych ośrodków ceramicznych w ówczesnej Europie. Stwierdzono, że jakkolwiek w obmurzu lessowym utworzyła się wyraźna budowa strefowa wskutek długotrwałego oddziaływania temperatury to jednak zmiany właściwości poszczególnych stref nie są zbyt duże. Dotyczą one przede wszystkim składnika ilastego lessu co się uwidacznia w zmianach powierzchni właściwej BET. Natomiast skład fazowy i tekstura odznaczająca się znaczną porowatością ok. 40% pozostają bez większych zmian. W konsekwencji temperatura wypalania ceramiki "siwej" nie mogła być wysoka. Opierając się na przeprowadzonych badaniach oraz analogii z badaniami modelowymi, które wykonano w Haarhausen przy wytwarzaniu podobnego rodzaju ceramiki "siwej" temperatura jej wypalania wynosiła ok. 700 stopni C. W związku z tym obmurze lessowe pieców mogło pracować długo. Przeprowadzone badania próbek rusztów z pieców, które pracowały długo i krótko wskazują na to, że właśnie ruszt wyznaczał czasokres eksploatacji pieców.

EN

Samples of the archaeological refractory ceramics taken from the lining and oven floors of the pottery kilns for firing the grey wheel-made ceramics from Zofipole (27 km east of Kraków) were tested. In this area in the Roman period (III—IV c.) one of the greatest ceramic centers in the Europe was dicovered. It had been stated that however in the loess lining of the kilns the clear zone structure was formed as the result of the long lasting temperatura action, but the properties changes in the individual zones were not too great. The changes are connected mainly with the clayey component of the loess what is well visible on the basis of the specific surface area measurements by the BET method. However the phase composition and the texture of high porosity about 40% remain without greater changes. Basing on these results and the analogy with the model research, which were done in Haarhausen, the firing temperature of this type of ceramics not exceeds about 700 Celcius degrees. In the consequence the loess kiln lining could work by the long period of time. The oven floors determined the life of the kilns. Lowering of its mechanical strength led to destruction.

Słowa kluczowe

PL

ceramika archeologiczna; ceramika ogniotrwała; Zofipole

EN

archaeological refractory ceramics; Zofipole

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Ceramiczne
• Czasopismo: Materiały Ceramiczne
• Rocznik: 2002
• Tom: R. 54, nr 2
• Strony: 62--70
• Opis fizyczny: Bibliogr. 4 poz., rys., wykr., tab.

Twórcy

autor

Dobrzańska H.

• Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Oddział w Krakowie

autor

Kielski A.

• Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH w Krakowie

autor

Wodnicka K.

• Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH w Krakowie

autor

Żurek U.

• Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH w Krakowie

Bibliografia

• [1] Dobrzańska H.: Ośrodek produkcji ceramiki „siwej” z okresu rzymskiego w Zofipolu (w:) J. Rydzewski red., 150 lat Muzeum Archeologicznego w Krakowie, Kraków (2000) 37-68.
• [2] Dusek S., Hohmann H., Muller W., Schmidt W.: Rekonstruktion eines Topfernofens und des Brennverfahrens, Weimar (1986).
• [3] Kielski A., Wodnicka K.: Agregacja ziarnowa substancji ilastej i jej rola w procesach ceramicznych. Ceramika 16 (1997) 67-79.
• [4] Stobierska E., Wyszomirski P., Błaszczak K.: Proces rehydroksylacji minerałów ilastych w naczyniach neolitycznych w świetle badań modelowych. Ceramika 60 (2000) 103-109.