Regionalny wielowarstwowy model pola hydrodynamicznego w utworach fliszu karpackiego na przykładzie zlewni Kryniczanki (płaszczowina magurska)

• Autorzy: Witczak S. , Duńczyk L. , Motyka J. , Oszczypko N.

Warianty tytułu

EN

Regional multilayerd model of a groundwater flow system in the Carpathians Flysch; example of the Kryniczanka watershed (Magura Nappe)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono trójwymiarowy model krążenia wód podziemnych w zlewni Kryniczanki (płaszczowina magurska) zgodny z wynikami badań izotopowych oraz terenowych obserwacji hydrogeologicznych. Najintensywniejsza wymiana wód odbywa się w strefie przypowierzchniowej, w obrębie pierwszej, drugiej i trzeciej warstwy modelu, czyli do głębokości 100 m p.p.t. Wraz z głębokością intensywność wymiany wód maleje, ale rozkład ciśnień wynikający ze zróżnicowania morfologicznego terenu wskazuje na możliwość powolnej wymiany wód także na większych głębokościach, nawet rzędu 1500 m. Model został użyty do oceny ilości wód biorących udział w regionalnym systemie przepływu, którą można utożsamiać z zasobami dyspozycyjnymi wód o właściwościach leczniczych. Model Visual MODFLOW umożliwia wyznaczenie różnicy ciśnień i wielkości przepływu między warstwami. Ustalony na modelu zasięg stref drenażu regionalnego obejmuje wszystkie stwierdzone wystąpienia wód leczniczych oraz wód o właściwościach leczniczych. Stworzony trójwymiarowy model jest istotnym narzędziem do lepszego zrozumienia systemu krążenia wód podziemnych oraz ochrony wód leczniczych występujących w zlewni Kryniczanki.

EN

A three-dimensional model of groundwater consistent with regional trends in isotope research and field hydrogeological observations was elaborated for Kryniczanka watershed (Magura Nappe — Fig.l ). The most intensive groundwater flow takes place in the shallow zone represented by 1st, 2nd, 3rd layer of the model (up to 100 m below surface). Below this depth the groundwater flow is less active, but the hydraulic head distribution, which is controlled by the surface topography, suggests that the very slow water exchange up to the depth of 1500 m is possible. The model has been used for a deeper regional flow component evaluation that can be identified as disposable resources of the mineral medicinal waters. The Visual MODFLOW model enables to determine the difference in hydraulic heads and flow between the layers. The drainage zone of the deeper regional flow, determined by the model includes all confirmed appearances of mineral waters and medicinal mineral waters. The new developed three-dimensional model is very important to understanding the groundwater flow system and protection of medicinal mineral waters in Krynica watershed.

Słowa kluczowe

PL

modelowanie numeryczne; wody mineralne; hydrogeologia; jednostka magurska; Karpaty fliszowe

EN

numerical modelling; mineral waters; hydrogeology; Magura Nappe; Flysh Carpathians

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2002
• Tom: nr 404
• Strony: 263--289
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Witczak S.

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Duńczyk L.

• Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Jagielloński, ul. Oleandry 2a, 30-063 Kraków

autor

Motyka J.

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Oszczypko N.

• Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Jagielloński, ul. Oleandry 2a, 30-063 Kraków

Bibliografia

• [1] BĄK W. (red), 1997 — Dokumentacja powykonawcza pomiarów złożowych w odwiertach Zuber I i Zuber II. SITPNiG. Zespół rzeczoznawców, grupa Krosno. Arch. U.Z.G. Krynica.
• [2] BIRKENMAJER K, OSZCZYPKO N., 1989 — Cretaceous and Palaeogene lithostratigraphic units of the Magura Nappe, Krynica Subunit, Carpathians. Ann. Soc. Geol. Pol., 59:145-181.
• [3] CHRZĄSTOWSKI J., NESCIERUK P., WÓJCIK A., 1993a — Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000. Arkusz Muszyna i Leluchów (1052). Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [4] CHRZĄSTOWSKI J., NESCIERUK P., WÓJCIK A., 1993b — Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski. Ark. Muszyna i Leluchów. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [5] CIĘŻKOWSKI W., JÓZEFKO J., SCHMALZ A., WITCZAK S. i in., 1999a — Dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby eksploatacyjne wód leczniczych i dwutlenku węgla (jako kopaliny towarzyszącej) ze złoża w uzdrowisku Krynica oraz ustalająca zasoby dyspozycyjne wód podziemnych (zwykłych, leczniczych i o właściwościach leczniczych) w zlewni Kryniczanki. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [6] CIĘŻKOWSKI W., KOZŁOWSKI J., LIBER-MADZIARZ E., PRZYLIBSKI Т., ŻAK S., 1999b — Zróżnicowanie modułu odpływu podziemnego w zlewni Kryniczanki w okresie niżówkowym. Prz. Geol., 47, 6: 564—566,
• [7] DUDZIAK J., 1991 — Age of the Palaeogene deposits of the Bystrica Subunit (Magura Nappe, Polish Outer Carpathians) based on Calcareous nannoplankton. Biul. Pol. Acad. Sc. Earth Scs., 39: 332-341.
• [8] DULSKI K, 1967 — Dokumentacja zasobów wód leczniczych odwiertu Zuber IV. Przeds. Państw. Obsługa Tech. Uzdrowisk Warszawa. Arch. Z. G. w Krynicy.
• [9] DUŃCZYK L., 1996 — Budowa geologiczna płaszczowiny magurskiej w Krynicy i jej okolicy. Arch. Inst. Nauk Geol. UJ. Kraków.
• [10] FISTEK J., WĘCŁAWIK S. 1990 — Charakter dyslokacji tylickiej w świetle wierceń i obserwacji terenowych. Spraw, г Pos. Komis. Nauk. PAN, Oddz. w Krakowie, 1988, 32: 318-320.
• [11] JETEL J., 1985 — Metody regionalniho hodnoceni hydrauhckych vlasnosti homin. .Pr/rac. Ustr. Ustavu. Geol., 1:147pp.
• [12] JETEL J., 1995a — Acquisition of data for regional assessment of permeability and transmissivity. Proc.of First Croation geolog. Congress, Opatija: 251—254. Zagreb.
• [13] JETEL J., 1995b — Utilizing data on specific capacities of wells and water-injection rates in regional assessment of permeability and transmissivity. Slovak Geological Magazine, 1: 7-18.
• [14] JETEL J., KULLMAN E., 1989 — Nepriame urcenie priemernej prietocnosti zpodzemneho odtoku a vydatnosti pramenov. Region. Geol. Zapad. Karpat, 25: 249-257.
• [15] JETEL J., VRANOVSKA A., 1997— Priepustnost' a prietocnost' hornin Hornadskej kotliny. Mineralia Slovaca, 29: 218-226.
• [16] KLECZKOWSKI A. S. (red.), 1990 — Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony 1: 500 000. Inst. Hydreogeol. i Geol. Inż. AGH. Kraków.
• [17] NAŁĘCKI P., REŚKO D., SCHMALZ A., WITCZAK S., 2002 — Charakterystyka parametrów hydrogeologicznych szczelinowo-porowego złoża wód leczniczych w Krynicy. Biul. Państw. Inst. Geol., 404: 145-164.
• [18] NIEDZIELSKI H., 1978 — Warunki hydrogeologiczne fliszu karpackiego w świetle badań geologiczno-inżynierskich. Zesz. Nauk. PKrak., Bud. Wodne i Inż. Sanit., 27: 109 ss.
• [19] NILSON G., THOMAS F., 1995-1997 — Visual MODFLOW for Windows v.2.5. Waterloo Hydrogeologie Software.
• [20] NOWAK J., 1924 — Geologia Krynicy. Kosmos, 49: 449-501. Lwów.
• [21] OSZCZYPKO N., 1979 — Budowa geologiczna północnych stoków Beskidu Sądeckiego między Dunajcem a Popradem (płaszczowina magurska). Ann. Soc. Geol. Pol., 49: 293-325.
• [22] OSZCZYPKO N., 1991 — Stratigraphy of the Palaegene Deposits of the Bystrica subunit (Magura Nappe, Polish Outer Carpathians). Bull. Pol. Acad. Sc., Earth Sc., 39: 415-431.
• [23] OSZCZYPKO N., CHOWANIEC J., KONCEWICZ A., 1981 — Wodonośność piaskowców magurskich w świetle badań ich wodochłonności. Rocz. Pol. Tow. Geol., 51, 1/2: 273-302.
• [24] OSZCZYPKO N., POPRAWA D., KARWAN K., MALATA E., SZELĄG A. 1982 — Atlas wód pitnych i mineralnych rejonu Krynicy. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Oddz. Karpacki. Kraków.
• [25] OSZCZYPKO N., DUDZIAK J, MALATA E., 1990 — Stratygrafia osadów płaszczowiny magurskiej (kreda- paleogen) w Beskidzie Sądeckim, Karpaty Zewnętrzne. Stud. Geol. Pol., 47: 109-181.
• [26] OSZCZYPKO N., MALATA E., OSZCZYPKO-CLOWES M., DUŃCZYK L., 1999a — Budowa geologiczna Krynicy (płaszczowina magurska). Prz. Geol. 47, 6: 549-559.
• [27] OSZCZYPKO N.. MALATA E„ OSZCZYPKO-CLOWES M., ZUCHIEWICZ W., 1999b — Budowa geologiczna. W: (W. Ciężkowski, I. Józefko, A. Schmalz, S. Witczak), Dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby eksploatacyjne wód leczniczych i dwutlenku węgla (jako kopaliny towarzyszącej) ze złoża w uzdrowisku Krynica oraz ustalająca zasoby dyspozycyjne wód podziemnych (zwykłych, leczniczych i o właściwościach leczniczych) w zlewni Kryniczanki. Arch. UZG Krynica.
• [28] POPRAWA D., OSZCZYPKO N„ 1979 — Mapa hydrogeologiczna Karpat Polskich 1:400 000. Inst. Geol.Warszawa.
• [29] PORWISZ В., RADWAN J., ZUBER A., KOWALSKI J., MĄDRY J., CISEK J., 1998 — Dokumentacja hydrogeologiczna zasobów wód podziemnych z utworów trzeciorzędowych ujętych dla potrzeb ZPWM „ Multico" w Tyliczu. Arch. Przed. Nauk.-Tech. „Omega". Kraków.
• [30] PORWISZ В., RADWAN J., ZUBER A., 1999 — Zasilanie ujęć wód podziemnych rejonu Tylicza. W: Współczesne problemy hydrogeologii, 9: 287-292.
• [31] SPITZ К., MORENO J., 1996 — A practical guide to groundwater and solute transport modeling: 461pp. J. Wiley and Sons. New York.
• [32] ŚWIDZIŃSKI H., 1972 — Geologia i wody mineralne Krynicy. Pr. Geol. Komis. Nauk. Geol PAN Oddz Kraków, 70:82 ss.
• [33] WITCZAK S., ADAMCZYK A., 1994 — Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania. Т. I. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Państw. Inst. Ochr. Środ. Warszawa.
• [34] WITCZAK S., ADAMCZYK A., 1995 — Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania. Т. II. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Państw. Inst. Ochr. Środo. Warszawa.
• [35] ZUBER A., CIĘŻKOWSKI W., GRABCZAK J„ DULIŃSKI M. 1999 — Wieki i położenie obszarów zasilania wód mineralnych Krynicy oszacowane ze zmian czasowych stężeń trytu oraz wartości 5 180 i 8 D. Prz. Geol., 47,6:574-582.
• [36] ZUCHIEWICZ W., 1998 — Osady czwartorzędowe w rejonie Krynicy (zachodnie Karpaty Zewnętrzne): wyniki wstępnych badań. Prz. Geol., 46, 6: 537-542.
• [37] ŻAK S. 1999 — Mapa numeryczna zlewni Kryniczanki. Prz. Geol., 47, 6: 592-594.