Why houses of former manor farm workers in Greater Poland need to be protected

• Autorzy: Gubańska R.

Warianty tytułu

PL

Dlaczego wielkopolskie domy dawnej służby folwarcznej należy chronić

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

This paper undertakes the subject of protection of the houses of manor farm workers preserved in the rural landscape of Greater Poland. Residential buildings of the former manor farm hands since the beginning of their existence had had a significant effect on creating the image of a Greater Poland village. This resulted both from their distinctive architectural design, as well as their specific location in rural layout systems. Their specific architecture is the result of a modular interior layout (regardless of the number of apartments located in one building), and their location – of their function performed in the structures of the manor. Unfortunately, the unique and picturesque at the same time “little streets” flanked on one or both sides with houses of the former farmhands are now with every single day losing their original appearance. This condition is commonly caused by modernization works carried out in individual dwellings, as well as insulation works conducted on a large scale in recent years. As a result of this type of action most of the architectural detail becomes obscured or is completely removed. In order to avoid further destruction of the historical architectural substance it is imperative to develop as soon as possible the principles of conduct during renovations at studied group of architectural objects and take actions aimed at raising the awareness of their inhabitants. The main aim of this study is to draw attention to the contemporary dangers threatening the study group of buildings, frequently resulting from the ignorance of their current users, but above all to preserve the buildings of historical value in their best possible condition so that for decades they can give testimony to the rural cultural heritage in situ in villages of Greater Poland.

PL

Praca podejmuje temat ochrony folwarcznych domów pracowniczych zachowanych w krajobrazie wsi wielkopolskiej. Budynki mieszkalne dawnej służby folwarcznej od początku swojego istnienia wpływały znacząco na kreowanie wizerunku wielkopolskiej wsi. Wynikało to zarówno z ich charakterystycznego opracowania kostiumu architektonicznego, jak i specyficznego umiejscowienia w układach ruralistycznych. Swoista architektura jest wynikiem modułowego rozplanowania wnętrz (niezależnie od liczby mieszkań znajdujących się w jednym obiekcie), a lokalizacja – pełnionej funkcji użytkowej w strukturach folwarcznych. Niestety, specyficzne, a jednocześnie malownicze „uliczki” obudowane jedno- lub dwustronnie domami dawnej służby folwarcznej z każdym dniem coraz bardziej zatracają swój pierwotny wygląd. Stan taki jest spowodowany powszechnie przeprowadzanymi pracami modernizacyjnymi poszczególnych lokali mieszkalnych, a w ostatnich latach wzmożonymi termoizolacjami budynków. W efekcie tego typu działań większość detali architektonicznych zostaje zasłoniętych albo całkowicie usuniętych. W celu uniknięcia dalszego niszczenia historycznej substancji architektonicznej należy jak najszybciej opracować zasady postępowania obowiązujące w trakcie remontów na omawianej grupie obiektów i podjąć działania uświadamiające ich mieszkańców. Zasadniczym celem pracy jest zwrócenie uwagi na współczesne niebezpieczeństwa zagrażające omawianej grupie budynków, często wynikające z nieświadomości jej obecnych użytkowników, ale przede wszystkim na zachowanie domów o wartościach historycznych w jak najlepszym stanie, aby przez kolejne dziesięciolecia stanowiły świadectwo wiejskiego dziedzictwa kulturowego in situ we wsiach Wielkopolski.

Słowa kluczowe

EN

workers’ house; cultural heritage; manor farmhands; Greater Poland

PL

dom pracowniczy; dziedzictwo kulturowe; służba folwarczna; Wielkopolska

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
• Czasopismo: Architektura Krajobrazu
• Rocznik: 2016
• Tom: nr 1
• Strony: 86--97
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., zdj.

Twórcy

autor

Gubańska R.

• Instytut Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Bibliografia

• 1. Brunskill R.W., 2007. Traditional Farm Buildings and Their Conservation. Yale Un. Press, Yale.
• 2. Brykowska M.E., 2013. Nośniki wartości w architekturze zabytkowej [w:] B. Szmygin (red.), Wartościowanie zabytków architektury. Wyd. PKN ICOMOS, Muzeum Pałac w Wilanowie, Warszawa, 51–60.
• 3. Czak A., 1830. Wzory budowli wiejskich na 24 tablicach litograficznych z ukazaniem zasad do oznaczenia ich obszerności i obrachowania kosztów oraz z dodaniem nauki tawiania budowli z ubiianey ziemi. Warszawa.
• 4. Czartoryski Z., 1896. O stylu krajowym w budownictwie wiejskim. Księgarnia J.K. Żupańskiego, Poznań.
• 5. Domaniewski C., 1912. Plan i kosztorys Czworaków dla służby folwarcznej. Nakładem Gazety Rolniczej, Warszawa.
• 6. Feilden B.M., 2009. Conservation of Historic Buildings. Amsterdam – Boston – Heidelberg – London – New York – Oxford – Paris – San Diego – San Francisco – Singapore – Sydney – Tokyo. Architectural Press.
• 7. Giżycki F., 1827. O przyozdobieniu siedlisk wieyskich. Rzecz zastosowana do Polski. Nakładem i drukiem N. Glücksberga, t. 2., Warszawa.
• 8. Gubańska R., 2011. Trwanie czy przemijanie mieszkań dawnych pracowników folwarcznych. Architektura Krajobrazu, 4, 18–22.
• 9. Kodym-Kozaczko G., 1993. Zespoły dworskie i pałacowo-folwarczne północnej części województwa leszczyńskiego i ich wpływ na kompozycję i krajobraz wsi. Materiały III Międzynarodowego Sympozjum pt. „Aktywizacja obiektów i zespołów architektury zabytkowej, Krajobraz i wieś”. Pszczyna, 139–154.
• 10. Niedźwiecka-Filipiak I., 2009. Wyróżniki krajobrazu i architektury wsi Polski południowo-zachodniej. Wyd. Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.
• 11. Rouba B.J., 2009. Dlaczego adaptacje niszczą zabytki i czy tak być musi? [w:] B. Szmygin (red.), Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji użytkowych. Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków ICOMOS, Politechnika Lubelska, Warszawa 113–128.
• 12. Rouget M., 1828. Budownictwo wiejskie czyli Doręcznik dla Gospodarzy obejmujący wszelkie zasady i prawidła które w stawianiu różnych budynków ekonomicznych i mieszkalnych na wsi, dla nadania im większey dogodności i trwałości, zachować potrzeba. Drukarnia Zawadzkiego i Węckiego, Uprzywilejowanych Drukarzy i Księgarzy Dworu Królestwa Polskiego, Warszawa.
• 13. Rozbicka M., 2007. Małe mieszkanie z ogrodem w tle w teorii i praktyce popularnego budownictwa mieszkaniowego w międzywojennej Polsce. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.