Jędrzej Śniadecki : ojciec polskiej chemii

• Autorzy: Wacławek W. , Wacławek M.

Warianty tytułu

EN

Jędrzej Śniadecki : father of Polish chemistry

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono życiorys i osiągnięcia Jędrzeja Śniadeckiego, najwybitniejszego polskiego chemika początków XIX w., autora pierwszego polskiego nowoczesnego akademickiego podręcznika chemii. Omówiono jego działalność dydaktyczną i naukową. Podkreślono fundamentalne znaczenie jego dwutomowego dzieła Teorya Jestestw Organicznych, tłumaczonego dwukrotnie na język niemiecki (w latach 1810 i 1821) i francuski (w 1823 r.), w którym jako pierwszy wskazał proces przemiany materii w organizmach żywych oraz jej wymianę między organizmem i środowiskiem przyrodniczym jako dwie podstawowe cechy odróżniające żywy organizm od materii nieożywionej. Jako pierwszy pokazał istnienie w przyrodzie (na przykładzie wody) obiegów substancji chemicznych, czyli tzw. cykli BGCH (biologiczno-geologiczno-chemicznych). Pokrótce omówiono jego pionierskie osiągnięcia w zakresie medycyny, zwłaszcza stosowanie kąpieli słonecznych jako metody leczenia krzywicy i jej zapobiegania. Wspomniano też o jego działalności społecznej, w tym publicystycznej.

EN

The biography and academic achievements of Professor Jędrzej Śniadecki a distinguish chemist, the author of the first Polish, academic handbook on chemistry were presented. Especially, it was stressed an importance of his book Theory of Living Organisms on earlier stages of development of life sciences and partly on environmental sciences. The work has had a big impact on physiological chemistry in German and Russian universities, it was twice (1810 and 1821) translated into German language (and once in 1823 into French).

Słowa kluczowe

PL

Jędrzej Śniadecki; chemia na przełomie XVIII i XIX w.; przemiana materii; organizmy żywe

EN

Jędrzej Śniadecki; chemistry atturn of 18th century; metabolism; distinctive feature living organism

• Wydawca: Towarzystwo Chemii i Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Chemistry-Didactics-Ecology-Metrology
• Rocznik: 2006
• Tom: R.11, NR 1-2
• Strony: 7--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., rys.

Twórcy

autor

Wacławek W.

• Uniwersytet Opolski, Katedra Fizyki Chemicznej, ul. Oleska 48, 45-052 Opole

autor

Wacławek M.

• Uniwersytet Opolski, Zakład Badań Fizykochemicznych, ul. Oleska 48, 45-052 Opole

Bibliografia

• [1] Biniewicz J.: Początki polskiej terminologii chemicznej. Chem. Dydakt. Ekol., 1996, 1(1-2), 9-11.
• [2] Bergandy W.: Od alchemii do chemii kwantowej. WN UAM, Poznań 1997.
• [3] Bol’šaja Sovetskaja Enciklopedija, pod red. M.I. Kuznecova. Sovetskaja Enciklopedija, Moskva 1981.
• [4] Emsley J.: Chemia. Przewodnik po pierwiastkach. WN PWN, Warszawa 1997.
• [5] Holik M.F.: Photobiology of Vitamin D, [w:] Vitamin D (D. Feldman, red.). Academic Press, San Diego 1997.
• [6] Hubicki W.: Z dziejów chemii i alchemii. WNT, Warszawa 1991.
• [7] Krőning P.: Nawet geniusze mogą się mylić. Wyd. Amber, Warszawa 2004.
• [8] Markowski J.: Działalność naukowo-dydaktyczna Jędrzeja Śniadeckiego (1768-1838) w dziedzinie chemii. Pr. Nauk. Wyż. Szk. Pedagog. w Częstochowie 2000, V, 5-20.
• [9] Mierzecki R.: Historyczny rozwój pojęć chemicznych. PWN, Warszawa 1985.
• [10] Mierzecki R.: Dawna polska terminologia chemiczna. Chem. Dydakt. Ekol., 1996, 1(1-2), 16-35.
• [11] Mierzecki R.: Robert Boyle jako powątpiewający alchemik. Analecta, 2004, 13(1-2), 123-183.
• [12] Rzecz o Jędrzeju Śniadeckim, Praca zbiorowa pod red. I. Stasiewicz. Ser. Omega nr 165, WP. Warszawa 1970.
• [13] A Short History of Vilnius University, J. Kubilius (red.). Mokslas, Vilnius 1979.
• [14] Tomeček O. i Herčko I.: Chemia a mineralógia na Banickiej a lesnickej akademii v Banskej Štiavnici. SChS, Banská Bystrica, SK 2001.
• [15] Wacławek W. i Wacławek M: Jędrzej Śniadecki - ojciec polskiej chemii. Chem. Szk., 2005, (4), 20-28.
• [16] Wawrzyczek W.: Twórcy chemii. PWT, Warszawa 1959.
• [17] Wielka Encyklopedia PWN. WN PWN, Warszawa 2001.