Zmiany i zużycie zasobów złóż rud cynku i ołowiu w Polsce

Nieć, M; Salamon, E.; Auguścik, J.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Zmiany i zużycie zasobów złóż rud cynku i ołowiu w Polsce

Autorzy

Nieć M , Salamon E. , Auguścik J.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Variation and utilization of zinc-lead ore resources in Poland

Języki publikacji

Abstrakty

Analiza stanu zasobów i ich wykorzystania w przeszłości pozwala na poznanie czynników kształtujących jego zmiany, ułatwić może ich prognozowanie i ocenę stopnia zabezpieczenia przyszłego zapotrzebowania krajowego na surowce. Znaczenie gospodarcze współcześnie w Polsce jako źródło ołowiu i cynku mają złoża: rud Zn-Pb w obszarze śląsko-krakowskim oraz rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej, w których ołów występuje jako metal towarzyszący. Górnictwo rud cynku i ołowiu ma na ziemiach polskich wielowiekową tradycję. Do początków XXI w. w złożach śląsko-krakowskich wydobyto około 25–27 mln ton Zn i 7,5–9 mln ton Pb. Zasoby złóż są systematycznie ewidencjonowane od 1952 r. Do lat osiemdziesiątych XX wieku notowany był ich przyrost. O d 1983 roku zaznacza się stały ich ubytek spowodowany wyczerpywaniem zasobów eksploatowanych złóż. Znaczne zmniejszenie wykazywanych zasobów nastąpiło w latach 1991–1993 r. po zmianie kryteriów bilansowości, oraz w latach 2005–2007 po wprowadzeniu do szacowania zasobów metody „okręgów” zamiast wieloboków. Zasoby przemysłowe, kwalifikowane do wydobycia, zmniejszają się systematycznie w wyniku ich eksploatacji i można przewidywać całkowite ich wyczerpanie do 2022 r. W złożach niezagospodarowanych pozostało jeszcze 3 mln cynku i 1,2 mln ton ołowiu i przewiduje się 4–5 mln ton Zn i około 1 mln ton Pb w zasobów prognostycznych. W udokumentowanych złożach rud miedzi wykazywane jest 1,3–1,7 mln t Pb oraz mln to zasobów szacunkowych. Zasoby złóż niezagospodarowanych wymagają lepszego niż dotychczas rozpoznania, a w przypadku zasobów perspektywicznych ich potwierdzenia. Koniec eksploatacji złóż zagospodarowanych powinien być podstawą dla sprecyzowania polityki państwa odnośnie do przyszłości pokrycia zapotrzebowania krajowego na surowce cynku i ołowiu oraz przyszłości wykorzystania krajowej bazy surowcowej.

The time variation of reported resources of zinc-lead ores allows the factors affecting them to be shown, and may be useful for their future prediction as well as the evaluation of their sufficiency for the supply of both metals. Recently, the Krakow-Silesian MV type deposits and resources of lead in the L ower Silesian copper ores have presented economic value. The lead-zinc ore mining has a long multi century tradition in Poland. U p to the beginning of 21st century about 25–27 mln tons of Zn and 7, 5–9 mln tons of Pb were exhausted from the Krakow-Silesian deposits. The data on mineral resources has been systematically reported in Poland in a standardized uniform manner since 1952. U p to 1982, an increase of resources was noticed due to the exploration of new deposits, despite their exploitation. Since 1983, the decrease of zinc-lead resources has been observed most notably in 1991–1993 years, due to the change of Zn and Pb cut off grades and from 2005–2007, when the polygonal method used for resources evaluation was replaced by the ring of influence (“spotted dog” map method). The estimated ore reserves diminishes constantly due to exploitation and their total exhaustion by the year 2022 may be expected. There are 3 mln tons of Zn, and 1.2 mln tons of Pb additional resources in explored, not exploited deposits, as well as about 4–5 mln tons of Zn and 1 mln ton of Pb prognostic, preliminary estimated resources. There are also 1, 3-1, 7 mln tons of lead resources within the copper ores. The undeveloped deposits needs better exploration, and prognostic resources the confirmation of their existence. The approaching finish of recent Zn-Pb ore mining should provoke the discussion on the future supply of zinc and lead, and the possibility of still undeveloped deposits utilization.

Słowa kluczowe

rudy cynku i ołowiu zasoby Polska

zinc-lead ores resources Poland

Wydawca

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

Czasopismo

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

Rocznik

2018

Tom

nr 102

Strony

129--152

Opis fizyczny

Bibliogr. 59 poz., wykr., tab.

Twórcy

autor

Nieć M

autor

Salamon E.

seva@min-pan.krakow.pl

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków

autor

Auguścik J.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków

Bibliografia

1. Badera, J. i Kwiecień, D. 2006. Forma i parametry złoża w zależności od sposobu dokumentacji III horyzontu rudnego w złożu cynku i ołowiu Balin-Trzebionka. Górn. Odkrywk. R. 48, nr 1–2, s. 157–160.
2. Białaczewski, A. 1960. Limonity górnośląskie. [W:] Krajewski R. red. Geologia złóż surowców mineralnych Polski. Surowce metaliczne. Biul. IG, Warszawa, s. 158–165.
3. Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce, 1954–2017. Warszawa: PIG.
4. Blajda, R. 1988. Geologiczno-górniczy obraz złóż rud Zn-Pb rejonu olkuskiego. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management t. 1, z.1, s. 199–208.
5. Blajda, R. 2009. Weryfikacja zasobów złóż niezagospodarowanych obszaru górnośląskiego w świetle nowych zasad ich dokumentowania. Geologia 2009, Kwartalnik AGH R. 35, nr 2/1, s. 115–122.
6. Blajda, R. 2010a. Zmiany zasobów niezagospodarowanych złóż rud cynku i ołowiu obszaru górnośląskiego na różnych etapach ich dokumentowania. Rudy i Metale R. 55, nr 12, s. 831–837.
7. Blajda, R. 2010b. Ocena możliwości wykorzystania niezagospodarowanych złóż rud cynku i ołowiu regionu górnośląskiego. Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energii PAN 79, s. 111–119.
8. Blajda, R. 2010c. Ocena stopnia rozpoznania i bazy zasobów surowcowych niezagospodarowanych złóż rud cynku i ołowiu obszaru górnośląskiego według nowych zasad dokumentowania. Biul. PIG 439(2), s. 281–288.
9. Blajda, R. i Retman, W. 2006. Przyszłość górnictwa śląsko-krakowskich rud Zn-Pb na początku XXI wieku. Górn. Odkrywk. R. 48, nr 1–2, s. 29–34
10. Blajda i in. 2006 – Blajda, R., Nieć, M., Kurek, S. i Przeniosło, S. 2006. Niezagospodarowane złoża rud cynku i ołowiu – ocean bazy zasobowej i możliwości jej zagospodarowania. [W:] Konf. Możliwości zagospodarowania złóż peryferyjnych rud Zn-Pb. ZGH Bolesław S.A., s. 45–59.
11. Bohdanowicz, K. 1952. Surowce mineralne świata. t I. PIG, Prace specjalne nr 3, Warszawa: PIG.
12. Dąbrowski, J. 2009. Polska przed trzema tysiącami lat. Czasy kultury łużyckiej. Warszawa: Wyd. TRIO.
13. Dziura, T. i Zapotocki, A. 1979. Ocena gospodarki złożem rud cynkowo-ołowianych na przykładzie jednej z kopalń niecki bytomskiej. Zesz. Nauk. Polit. Śl. 601, s. Górnictwo z. 99, s. 169–179.
14. Górecka, E. 1985. Przejawy mineralizacji kruszcowej w utworach górnojurajskich struktury Zalesia na Kujawach i ich znaczenie surowcowe. Warszawa: Wyd. Geol.
15. Instrukcja dotycząca zakresu i metodyki badań przydatności kopaliny przy ustalaniu zasobów rud metali nieżelaznych cynkowo-ołowiowych i miedzi. Zał. Nr 2 do Zarządzenia nr 52 Ministra Przemysłu Ciężkiego z dn. 11 marca 1965.
16. Jaworska-Cygorijni, K. 1989. Produkcja cynku z rud galmanowych w XIX wieku na ziemiach polskich. Wrocław: Z. N. im. Ossolińskich.
17. Krajewski, R. 1956. Z badań nad wskaźnikiem zmienności polskich złóż kruszcowych. Zesz Nauk. AGH nr 9, Geologia 1, z. 1 s. 119–131.
18. Krajewski, R. 1957. Okruszcowanie wapieni jurajskich w okolicach Inowrocławia. Kwart. Geol. t. 2, z. 2, s. 225–235.
19. Krajewski, R. 1960. Żyłowe złoża rud cynku i ołowiu w Sudetach. [W:] Geologia złóż surowców mineralnych Polski. Surowce metaliczne. Biul. IG, s. 303–304.
20. Krajewski i in. 1979 – Krajewski, R., Nieć, M. i Szuwarzyński, M. 1979. W sprawie nie właściwej interpretacji wyników rozpoznania złoża rud Zn-Pb na podstawie wierceń i wyrobisk górniczych. CUPRUM nr 2, s. 13–14 .
21. Kurek, S. 1988. Prawidłowości występowania mineralizacji Zn-Pb w utworach młodszego paleozoiku na obrzeżeniu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Przegl Geol. R. 36, nr 7, s. 396–401.
22. Kurek, T. i Szuwarzyński, M. 1988. Ekonomiczne aspekty strat eksploatacyjnych w kopalniach rud cynku i ołowiu. I Konf. „Wykorzystanie zasobów złóż w procesie ich eksploatacji”. Kraków: Wyd. AGH, s. 277–290.
23. Małecki, J. (red.) 1964. Lustracja województwa krakowskiego 1564. PAN Inst. Historii. Warszawa: Wyd. PWN.
24. Mikulski, S. i Strzelska-Smakowska, B. 2013. Obszary perspektywiczne i prognostyczne rud cynku i ołowiu w Górnośląskim Okręgu Rud Z Zn-Pb. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management t. 29, z. 2, s. 173–191.
25. Mikulski i in. 2010 – Mikulski, S., Malon, A., Tymiński, M., Siekiera, D., Dymowski, W. i Bońda, R. 2010. Weryfikacja zasobów rud cynku i ołowiu w złożach Zawiercie I, Zawiercie II, Gołuchowice, Marciszów (obszar śląsko-krakowski). Biul. PIG 439(2), s. 321–332.
26. Molenda, D. 1963. Górnictwo kruszcowe na terenie złóż śląsko-krakowskich do połowy XVI w. Studia i materiały z historii kultury materialnej t. XV, Studia z dziejów górnictwa i hutnictwa t. VIII, Wrocław: Z. N. im. Ossolińskich.
27. Molenda, D. 1972. Kopalnie rud ołowiu na terenie złóż śląsko-krakowskich w XVI–XVIII w. Wrocław: Z. N. im. Ossolińskich.
28. Molenda, D. 2001. Polski ołów na rynkach Europy środkowej w XIII–XVII wieku. Studia i materiały z historii kultury materialnej t. LXIX, Warszawa.
29. Mucha, J. 1998. Dekompozycja lokalnej zmienności zawartości metali w górnośląskich złożach Zn-Pb. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management t. 14, z. 2, s. 29–40.
30. Nieć, M. 1977. Zmienność krakowsko-śląskich złóż rud cynku i ołowiu. Rudy i Metale R. 22, nr 3, s. 142–147.
31. Nieć, M. 2002. Problem dokumentowania granic złóż i jego znaczenie dla gospodarki złożem. Górn. Odkrywk. R. 44, nr 2–3, s. 59–62.
32. Nieć. M. 2010. Poszukiwanie złóż zakrytych i ukrytych – polska specjalność. Osiągnięcia i perspektywy. Biul. PIG 479, s. 271–280.
33. Nieć i in. 1993 – Nieć, M., Blajda, R. i Niedzielski, B. 1993. Zinc-lead ore deposits in Lower Triassic (Roethian dolomites at Bolesław mine (Olkusz region, Poland). Kwart. Geol. (Geol. Quart.) t. 37, nr 2, s. 157–174.
34. Nieć, M. i Mucha, J. 1981. Straty i zubożenie rud Zn-Pb przy eksploatacji systemem komorowym. Rudy i Metale R. 26, nr 2, s. 73–77.
35. Nieć i in. 1976 – Nieć, M., Niedzielski, B., Wilk, J. i Blajda, R. 1976. Zmienność i prawidłowość mineralizacji złoża rud cynku kopalni „Bolesław”. Materiały IV Krajowego Zjazdu Górnictwa Rud, Olkusz, s. 1–16.0
36. Nieć i in. 1992 – Nieć, M., Szuwarzyński, M. i Kurek, S. 1992. Projekt kryteriów bilansowości dla dokumentowania stratoidalnych złóż rud cynku i ołowiu w skałach węglanowych. Warszawa: MOŚZNiL-KZK.
37. Ochab, B. 2002. Uwarunkowania rynkowe a sytuacja gospodarcza ZGH Bolesław. Biblioteka Szkoły Eksploatacji Podziemnej, s. wykłady nr 23, Kraków: IGSMiE PAN i AGH.
38. Paulo, A. 1992. Ocena użyteczności gospodarczej złóż na przykładzie złóż rud Zn-Pb w Polsce. Sympozja i Konferencje IGSMiE PAN 5, II Konf. Aktualia i perspektywy gospodarki surowcami mineralnymi, s. (11), s. 1–31.
39. Paulo, A. 2005. Zmiany bazy zasobowej metali nieżelaznych w Polsce w ostatnim 50-leciu. Rudy i Metale R. 50, nr 9, s. 485–490.
40. Paulo, A. i Wnuk, R. 2012. Złoże rud cynku i ołowiu Pomorzany po 36 latach eksploatacji. Zmienna wizja wystarczalności zasobów. Rudy i Metale R. 57, nr 2, s. 67–75.
41. Paulo i in. 2014 – Paulo, A., Cieślik, B. i Wnuk, R. 2014. Gospodarka zasobami rud w okresie 40 lat eksploatacji wielkiego złoża rud cynku i ołowiu Pomorzany. [W:] Konferencja Jubileusz 40-lecia kopalni „Pomorzany”, s. 14–25.
42. Paulo, A. i Wnuk, R. 2015. Kopalnia rud cynku i ołowiu Pomorzany skończyła 40 – lat – jak długo jeszcze wystarczy jej zasobów? Przegl. Geol. R. 63, nr 12/2, s. 1483–1490.
43. Popiołek, K. 1965. Górnośląski przemysł górniczo-hutniczy w drugiej połowie XIX wieku. Katowice: Śląski Instytut Naukowy
44. Przeniosło i in. 1991 – Przeniosło, S., Bąk, B., Radwanek-Bak, B. i Smakowski, T. 1991. Analiza gospodarki rudami cynku i ołowiu w Polsce, wg stanu na koniec 1990 r. Warszawa: Wyd. Geol.
45. Przepisy o ustalaniu zasobów złóż kopalin stałych. CUG, Warszawa: Wyd. Geol. 1968, 1980.
46. Radwanek-Bąk i in. 1988a – Radwanek-Bąk, B., Szuwarzyński, M. i Smakowski, T. 1988a. Analiza przyczyn powstawania strat eksploatacyjnych w kopalni rud Zn-Pb Trzebionka. I Konf. „Wykorzystanie zasobów złóż w procesie ich eksploatacji”. Kraków: Wyd. AGH, s. 291–299.
47. Radwanek-Bąk i in. 1988b – Radwanek-Bąk, B., Smakowski, T. i Strzelska-Smakowska, B. 1988b. Wystarczalność krajowych zasobów rud Zn i Cu. I Konf. „Wykorzystanie zasobów złóż w procesie ich eksploatacji”. Kraków: Wyd. AGH, s. 301-318
48. Radwanek-Bąk i in. 2018 – Radwanek-Bąk, B., Galos, K. i Nieć, M. 2018. Surowce kluczowe, strategiczne i krytyczne dla polskiej gospodarki. Przegl. Geol. (w druku).
49. Rubinowski, Z. 1960. Złoża rud ołowiu w Górach Świętokrzyskich. [W:] Geologia złóż surowców mineralnych Polski. Surowce metaliczne. Biul. IG, s. 304–311.
50. Szuwarzyński, M. 1988. Uwagi o kryteriach bilansowości dla złóż rud cynku i ołowiu. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management t. 4, z. 3, s. 413–431.
51. Szuwarzyński, M. 1991. Uwagi o modelu złoża rud cynku i ołowiu. Rudy i Metale Nieżelazne R. 36, nr 7, s. 255–258.
52. Szydłowska, E. 1988. Zagadnienie eksploatacji ołowiu w kulturze łużyckiej w Polsce. [W:] Surowce mineralne w pradziejach i we wczesnym średniowieczu Europy Środkowej. Prace Kom. Archeologicznej PAN nr 6, PAN o. we Wrocławiu, Wrocław: Z. N. im. Ossolińskich, s. 41–52.
53. Takuski, S. i Szymański, J. 1977. Badanie zależności wyników rozpoznania geologicznego i górniczego na przykładzie złoża Zn-Pb. Cuprum 4, nr 1, s. 3–7.
54. Wnuk i in. 2007 – Wnuk, R., Retman, W., Walcz, K., Piątek, G., Adamczyk, Z. i Kubański, W. 2007. Prognoza przyrostu zasobów niektórych złóż siarczkowych rejonu olkuskiego (z uwzględnieniem stanu zasobów rud tlenkowych) w aspekcie ich potencjalnego wykorzystania. [W:] Górnictwo cynku i ołowiu na początku XXI wieku. Mat. Konf. ZGH Bolesław S.A. w Bukownie, s. 2–20.
55. Wołkowicz i in. 2011 – Wołkowicz, S., Smakowski, T. i Speczik S. red. 2011. Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski. Warszawa: PIG-PIB.
56. Wytyczne dokumentowania złóż kopalin stałych w kategoriach D1 do A. MOŚZNiL, Kom. Zasobów Kopalin, Warszawa 1992.
57. Zasady dokumentowania złóż kopalin stałych. Min. Środ., Kom. Zasobów Kopalin, Warszawa 1999, 2002.
58. Żółtowski, Z. 1954. Przepisy o ustalaniu zasobów złóż kopalin. Warszawa: Wyd. Geol.
59. Żółtowski, Z. 1964. Prawo geologiczne. Warszawa: Wyd. Geol.

Uwagi

Opracowanie w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-aea55561-9d8b-4a11-9fe6-fc6079042919