Wyniki badań przeprowadzonych na wybranych planach łemkowskich chyż

• Autorzy: Gosztyła M. , Mikrut A.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rb.2017.228

Warianty tytułu

EN

Results of researches conducted on chosen plans of the Lemkos "chyże"

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł stanowi kontynuację poprzedniej części, w której zostało omówione łemkowskie budownictwo ludowe [1,5,8,9,11]. W tej części artykułu opisane zostały wyniki badań przeprowadzonych na wybranych planach łemkowskich chyż. Jako przykłady wybrano obiekty pochodzące z dwóch historycznych, łemkowskich miejscowości- Komańczy i Bartnego. Badania przeprowadzono na chałupach pochodzących z końca XIX i początku XX wieku. Porównano w ten sposób rozplanowanie i gabaryty chałup reprezentujących Łemkowszczyznę wschodnią i środkową [2-4,6,7,10]. Przeanalizowanie lokalnych odmian chyż pozwoliło wysunąć wnioski dotyczące rozplanowania pomieszczeń mieszkalnych i gospodarczych, a szczególnie ich usytuowania ze względów funkcjonalnych. Porównano szerokości i długości budynków, a także proporcje dachu do wysokości całego budynku. Znaczna część budynków udokumentowanych w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku jest już nieistniejąca. Zachowane do czasów obecnych chałupy, zazwyczaj są mocno przebudowane lub niszczeją, popadając w ruinę.

EN

Article is a continuation of the previous part, in which Lemkos’ folk architecture has been analyzed. In this part of the article the results of tests carried out on selected plans of the Lemkos’ ‘chyże’ have been presented. These objects were from two historical Lemkos’ villages-Komańcza and Bartne. The research was conducted on the cottages from the end of the 19th and beginning of the 20th century. The layout and the dimensions of the latter representing Central and Eastern Lemkos’ homeland have been compared. By examining of the local varieties of ‘chyże’ conclusions regarding the layout of residential and commercial building were possible to be drawn, especially as regards their location for functional reasons. The width and length of the buildings, as well as the ratio of the roof to the height of the entire building have been compared accordingly. A significant part of the buildings documented in the 60’s and the 70’s of the 20th century is already non-existent. Cottages preserved to the present time, are usually extensively rebuilt or deteriorating, thus falling into disrepair.

Słowa kluczowe

PL

Łemkowie; chyże; budynek mieszkalno-gospodarczy; zagroda jednobudynkowa; architektura drewniana; plan funkcjonalny; chałupa

EN

Lemkos; chyże; single building; residential building; wooden architecture; functional plan; cottage

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej
• Czasopismo: Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture
• Rocznik: 2017
• Tom: z. 64, nr 4/II
• Strony: 39--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 11 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Gosztyła M.

• Politechnika Rzeszowska, 35-959 Rzeszów, al. Powstańców Warszawy 12, tel. [phone]

autor

Mikrut A.

• Politechnika Rzeszowska, 35-959 Rzeszów, al. Powstańców Warszawy 12, tel. [phone]

Bibliografia

• [1] Czajkowski J., Budownictwo Ludowe Podkarpacia, Krajowa Agencja Wydawnicza, Sanok 1997.
• [2] Czajkowski J., Łemkowie w historii i kulturze Karpat. Cz. I, Muzeum Budownictwa Ludowego, Sanok 1995.
• [3] Czajkowski J., Zagroda i dom w Beskidzie Niskim, Bieszczadach i na Pogórzu, [w:] Łemkowie-Kultura-Sztuka-Język, Wyd. PTTK KRAJ, Sanok 1983.
• [4] Czajkowski J., Studia nad Łemkowszczyzną, Muzeum Budownictwa Ludowego, Sanok 1999.
• [5] Czajkowski J., Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, Sanok 1966, nr 4.
• [6] Gajur J., Od Magury po Osławę. Podróż sentymentalna po Łemkowszczyźnie, Wyd. Arete II, Krosno 2007.
• [7] Karczmarzewski A., Świat Łemków. Etnograficzna podróż po Łemkowszyźnie., Wyd. Libra, Rzeszów 2014.
• [8] Lew S., Budownictwo ludowe dorzecza Sanu w XIX i XX wieku, Wyd. Mitel, Rzeszów 2003.
• [9] Reinfuss R. Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, Sanok 1998, nr 34.
• [10] Reinfuss R. Śladami Łemków, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1990.
• [11] Smoczkiewicz L. Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, Sanok 1968, nr 7.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).