Zespół dworski jako integralny element krajobrazu wsi. Problemy ochrony i współczesnego użytkowania (na wybranych przykładach z Polski południowej)

• Autorzy: Zachariasz A.

Warianty tytułu

EN

Manor Estates as Integral Elements of the Rural Landscape. Issues Related to the Protection and Present-Day Use Based on Selected Examples in Southern Poland

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Przedmiotem pracy są zespoły pałacowo-parkowe i dworsko-parkowe rejonu Beskidu Niskiego i Pogórza. Opisano zasady lokalizacji założeń: wybór miejsca, usytuowanie względem rzek i głównych dróg oraz wzajemne powiązanie poszczególnych elementów z uwzględnieniem układu wodnego, komunikacji, ogrodu ozdobnego oraz części gospodarczej: zabudowań i ogrodów użytkowych. Zaprezentowano też współczesne problemy funkcjonowania w krajobrazie, użytkowanie tych obiektów, a w szczególności parków ozdobnych oraz projekty rewaloryzacji.

EN

This work is devoted to palaces and parks as well as manor and park estates located in the region of Beskid Niski and Pogórze. It provides a description of the principles applied in the course of establishing estate grounds, such as selection of a proper place, location in relation to rivers and main roads as well as interrelations between specific elements, taking into consideration water systems, transportation links, ornamental gardens and farm buildings, i.e. outbuildings and utility gardens. Furthermore, the article offers a presentation of the current problems related to these estates and their place in the landscape, making use of these sites, in particular decorative parks, as well as restoration projects.

Słowa kluczowe

PL

ogród dworski; kompozycja krajobrazu; rekonstrukcja; tożsamość; genius loci; dziedzictwo kulturowe

EN

manor garden; landscape composition; reconstruction; identity; genius loci; cultural heritage

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
• Czasopismo: Architektura Krajobrazu
• Rocznik: 2013
• Tom: nr 2
• Strony: 4--29
• Opis fizyczny: Bibliogr. 39 poz., rys., zdj.

Twórcy

autor

Zachariasz A.

• Instytut Architektury Krajobrazu, Politechnika Krakowska

Bibliografia

• 1. Ackerman J.S., 1990. The Villa. Form and Ideology of Country Houses, London, Thames & Hudson.
• 2. Album Widoków Historycznych Polski poświęcony Rodakom zrysowany z natury przez Napoleona Ordę, 1873–1883. Warszawa, seria I–VIII.
• 3. Barbizon Wiśniowski, 1997. Mecenat artystyczny Mycielskich w Wiśniowej 1867–1939, exhibition journal, red. T. Szetela-Zauchowa, Rzeszów.
• 4. Batey M., 1995. Regency Gardens, Dyfed, Shire Books.
• 5. Biernacki A.P., 1819. O zakładaniu folwarków podług zasad szkockiego gospodarstwa przy względzie na stosunki Anglii i o przyozdobieniu posad wiejskich, dzieło w języku angielskim wypracowane przez J.C. Loudona, na j. polski przełożone i uwagami zbogacone przez A.P. Biernackiego, Berlin.
• 6. Bogdanowski J., 1996. Style, kompozycja i rewaloryzacja w polskiej sztuce ogrodowej. Kraków PK.
• 7. Buczkowski K., 1924. Z ogrodów stylowych w Polsce, Kraków.
• 8. Chłapowski D., 1835. O rolnictwie. Poznań (publikowane także w 1843, 1852 i 1875 r.).
• 9. Czartoryska I., 1805. Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów, Wrocław, W. Korn.
• 10. David J., 1990. Georgian Gardens, The Reign of Nature, London Batsford Ltd.
• 11. Giżycki F.K., 1827. O przyozdobieniu siedlisk wiejskich. Rzecz zastosowana do Polski, Warszawa.
• 12. Historia kultury materialnej Polski w zarysie, 1978. Z. Kamieńska, B. Baranowski, (red.) t. IV, Wrocław Ossolineum.
• 13. Idźkowski A., 1867. Ogrody malownicze. Warszawa, Kłosy, Vol. 4 , 89 (135–136), 90 (145–147), 91 (154–155).
• 14. Jankowski E., 1900. Ogród przy dworze wiejskim, Warszawa.
• 15. Jankowski E., 1938. Dzieje ogrodnictwa. Kraków, t. I.
• 16. Jellicoe G.A., 1995. The Studies of a Landscape Designer over 80 Years. Garden Art Press.
• 17. Krajobrazy polskie w litografiach podług rysunków Alfreda Schouppego z podróży jego po kraju, 1863. Tekst: W. Anczyc, Warszawa.
• 18. Loudon J.C., 1922. Encyclopaedia of Gardening, London.
• 19. Łepkowski J., 1852. Listy z podróży archeologicznej. Jasielskie, Gazeta Warszawska, za: Romantyczne wędrówki po Galicji, (1987) red. A. Zieliński, Wrocław Ossolineum, 311.
• 20. Miłobędzki A., 1978. Zarys dziejów architektury w Polsce. Warszawa PWN.
• 21. Nekanda-Trepka E., 2006. Wartość kulturowa środowiska przyrodniczego Warszawy – w praktyce. Ochrona i użytkowanie krajobrazu kulturowego oraz jego promocja w środowisku społecznym. Warszawa SGGW, 18–20.
• 22. Parki i ogrody zabytkowe w Polsce, stan 1991 rok, 1992. Ogrody 1, Warszawa OOZK, 2 wydanie.
• 23. Stęczyński M.B., 1847. Okolice Galicyi, Lwów.
• 24. Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic, 1980. ed. S. Cynarski, Rzeszów.
• 25. Thacker Ch., 1994. The Genius of Gardening, Weidenfield London.
• 26. The Oxford Companion to Gardens, 1991. G. Jellicoe, S. Jellicoe, P. Goode, M. Lancaster (ed.). Oxford University Press.
• 27. Więckowska J., 1991. Założenia pałacowe i dworskie – spójność kompozycji i odrębność w krajobrazie. Wieś i miasteczko u progu zagłady. Warszawa, PWN, 89–101.
• 28. Wodzicki S., 1825. O chodowaniu, użytku, mnożeniu i poznawaniu Drzew, Krzewów, Roślin i Ziół celnieyszych ku ozdobie Ogrodów przy zastosowaniu do naszej strefy, Kraków, vol. IV.
• 29. Zachariasz A., 2008. Dwór polski – problemy rewaloryzacji ogrodów. Dwór polski, SHS, Kielce, 489–512.
• 30. Zachariasz A., 2004. Najpiękniejsza i najinteresowniejsza okolica – dwór w krajobrazie w XVIII i XIX wieku. Dwór polski, Warszawa, SHS, 71–85.
• 31. Zachariasz A., 2000. Polska sztuka ogrodowa początku XIX wieku w ocenie Johna Claudiusa Loudona, Ogród Puławski, z. 2, 168–185.
• 32. Zachariasz A., 1998. Polskie osiemnasto-i dziewiętnastowieczne traktaty ogrodnicze w bibliotece dworskiej – teoria i praktyka, Dwór polski w XIX wieku. Warszawa SHS, 125–165.
• 33. Zachariasz A., 1990. Założenie parkowo-pałacowe w Siarach. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, vol. XXIII, 187–195.
• 34. Zbiór widoków celniejszych ogrodów w Polszcze, 1825–1827. Lwów.
• 35. Zbiór najpiękniejszych i najinteresowniejszych okolic w Galicyi, 1828. Lwów, 1–8.
• 36. Zug S.B., 1848. Ogrody w Warszawie i jej okolicach opisane w r. 1784. Kalendarz Powszechny na rok przestępny 1848, Nr 14.
• 37. Ewidencja zabytkowego parku w Wiśniowej, 1992. B. Łyżka (red.) Archive of the Voivodeship Office for Protection of Monuments, Rzeszów branch.
• 38. Projekt rewaloryzacji – założenia pałacowo-parkowego w Wiśniowej, 2010. A. Zachariasz, K. Szar, J. Szar (red.). executed at the request of the Strzyżów Poviat with its main office in Strzyżów, Kraków, author’s archive.
• 39. Zachariasz A., 1996. Plany katastralne ogrodów jako świadectwo rozwoju idei „ogrodu angielskiego” (na przykładzie Beskidu Niskiego i Pogórza. post-graduation thesis, supervised by J. Bogdanowski, Kraków, Cracow University of Technology.