Kamień w zabytkowej architekturze Szydłowa

Fijałkowska-Mader, Ania; Złonkiewicz, Zbigniew; Król, Paweł

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Kamień w zabytkowej architekturze Szydłowa

Autorzy

Fijałkowska-Mader Ania , Złonkiewicz Zbigniew , Król Paweł

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Fijalkowska_A_Kamien_PG_Vol.67_nr 9_2019.pdf

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Stone in the historic architecture of Szydłów (S Poland)

Języki publikacji

Abstrakty

The historical city of Szydłów, located in the southeastern part of the Świętokrzyskie province, has preserved its medieval urban layout. It is surrounded by stone walls, hence the town is named the "Polish Carcasonne”. There are castle remains in the western part of the city. Two monumental objects discussed in the article - defensive walls with the Krakowska Gate and the St. Władysław church were built during the reign of King Casimir the Great. The All Saints Church can be older, because it contains Romanesque features. The time of construction of the castle palace is uncertain but its design may indicate the later period of the reign of Władysław Jagiełło and Anna Andegaweńska. The church and Holy Spirit sheltered-hospital originated in the early 16th century. All these buildings were made of local stone - organogenic-detritic limestones of the Chmielnik Formation (Late Badenian-Early Sarmatian), in the stoneworkers’ language called "Szydłów stone/sandstone”. Architectural details, such as portals, window frames or cornices, were carved from fine-grained limestones, similar to the Pińczów Limestones of Badenian age. The unambiguous lithostratigraphic classification of these stones requires a more datail petrographic research. Despite the Szydłów Limestones, common in Szydłów and its vicinity, were exploited here throughout centuries in many local quarries. It is currently impossible to indicate the local deposit in which the Pińczów Limestones were excavated. It is possible that they were transported from the Pińczów area.

Słowa kluczowe

Szydłów architektura kamienie budowlane

Szydłów architecture building stones

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2019

Tom

Vol. 67, nr 9

Strony

736--748

Opis fizyczny

Bibliogr. 74 poz., rys.

Twórcy

autor

Fijałkowska-Mader Ania

anna.mader@pgi.gov.pl

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

autor

Złonkiewicz Zbigniew

zbigniew.zlonkiewicz@pgi.gov.pl

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

autor

Król Paweł

p.krol@mnki.pl

Dział Historii Naturalnej, Muzeum Narodowe w Kielcach, Plac Zamkowy 1, 25-010 Kielce

Bibliografia

1. ANDRZEJEWSKI A., KAJZER L. 2002 - Zamek w Szydłowie w świetle najnowszych badań terenowych. [W:] Antoniewicz M. (red.), Zamki i przestrzeń społeczna w Europie Środkowej i Wschodniej. Wyd. DiG, Warszawa: 391-409.
2. BIELECKA M. 1967 - Trzeciorzęd południowo-zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Biul. Inst. Geol., 206: 115-188.
3. BUGAJSKA-PAJĄK A. 1974 - Charakterystyka geologiczno-surowcowa utworów węglanowo-detrytycznych miocenu z południowego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich ze szczególnym uwzględnieniem rejonu Smerdyny i Kikowa. Nar. Arch. Geol., Kielce.
4. BUGAJSKA-PAJĄK A. 1986 - Inwentaryzacja surowców mineralnych i możliwości ich wykorzystania na potrzeby lokalne w gminie Szydłów w woj. kieleckim. Nar. Arch. Geol., PIG-PIB, Kielce.
5. CHLEBOWSKI B. (red.) 1892 - Słownik geograficzny Królestwa polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 12: 95-97, Wyd. Wieku, Warszawa, wersja cyfrowa http://dir.icm.edu.pl/pl
6. CZAPOWSKI G. 1984 - Osady barierowe w górnym miocenie południowego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Prz. Geol., 32: 1185-1914.
7. CZAPOWSKI G. 2004 - Miocen. Otoczenie Gór Świętokrzyskich. [W:] Peryt T.M., Piwocki M. (red.), Budowa Geologiczna Polski, 1.1, Stratygrafia, cz. 3a Kenozoik, Paleogen, Neogen. Państw. Inst. Geol.: 233-245.
8. CZAPOWSKI G., GĄSIEWICZ A. 2015 -Wykształcenie, stratygrafia i środowiska depozycji utworów pogranicza badenu i sarmatu z SW otoczenia Gór Świętokrzyskich (profile otworów badawczych w rejonie Kazimierza Wielka-Busko). Biul. Państw. Inst. Geol., 461: 9-52.
9. CZAPOWSKI G., ROMANEK A. 1986 - Litostratygrafia i środowiska sedymentacji osadów górnego triasu w rejonie Chmielnika (południowe obrzeżenie mezozoiczne Gór Świętokrzyskich). Prz. Geol., 34 (11): 635-643.
10. CZAPOWSKI G., STUDENCKA B. 1990 - Studium sedymentologiczno paleontologiczne osadów barierowych dolnego sarmatu w rejonie Chmielnika (południowe obrzeżenie Gór Świętokrzyskich). Prz. Geol., 38 (3): 117-127.
11. CZAPOWSKI G., STUDENCKA B. 1996-Regresywne utwory dolnego sarmatu rejonu Chmielnika. Mat. Konf. V Krajowe Spotkanie Sedymentologów, 17-21.06.1996 r., Warszawa.
12. CZARNOCKI J. 1938 - Sprawozdanie z badań terenowych wykonanych w Górach Świętokrzyskich w 1938 r. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 33:73-78.
13. CZARNOCKI J. 1950 (1961) - Region Świętokrzyski. Materiały do przeglądowej mapy geologicznej Polski; wydanie B zaktualizowane. Ark. Pińczówi Staszów 1:100 000.
14. DŁUGOSZ J. - Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego, t. IV, Księga 7.; www.zrodla.historyczne.prv.pl, 2004: 10.
15. DREWNIAK A. 1994 - Coralline algae from the Pińczów limestone (Middle Miocene; southern slopes of the Holy Cross Mountains, Central Poland) as environmental indicators. Acta Geol. Pol., 44(1-2): 117-135.
16. FIJAŁKOWSKA A., FIJALKOWSKA E. 1994-Wykorzystanie surowców skalnych przy budowie średniowiecznych zamków w regionie świętokrzyskim. [W:] Materiały kon. Surowce kamienne regionu świętokrzyskiego. Tradycje, możliwości i perspektywy wykorzystania. Kielce, 17-19 października 1994 r.: 77-85.
17. FIJAŁKOWSKI J., ZARĘBSKI M.A. 1994-Zamki, pałace i dworki ziemi staszowskiej. Staszowskie Tow. Kulturalne, Staszów: 82.
18. FIJAŁKOWSKI J., ZARĘBSKI M.A. 1997 - Sekrety zamków i pałaców Ziemi Staszowskiej. Staszowskie Tow. Kulturalne, Staszów: 119.
19. GĄGOL J. 2004-Wapieńpińczowski. 10wiekówwpolskiej architekturze i rzeźbie. Nowy Kamieniarz, 9: 40-44.
20. JASIONOWSKI M. 1995 - Budowa geologiczna zachodniej części zapadliska przedkarpackiego. Biul. Państw. Inst. Geol., 371: 7-23.
21. JURKOWSKI R. 2017 - Zamki świętokrzyskie. Skarby - Legendy - Tajemnice. Przewodnik. Wyd. CM i Rafał Jurkowski: 200.
22. KAJZER L. 2001 - Zamek w Szydłowie w świetle badań terenowych w 1999 roku. Kurier Ziemi Szydłowskiej, 16: 8-9.
23. KAJZER L. 2005 - Szydłów na tle problematyki zamków królewskich Sandomierszczyzny. [W:] Późnośredniowieczne zamki na terenie dawnego województwa sandomierskiego. Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Kielcach, Kielce: 41-64.
24. KAJZER L. 2011- Jeszcze kilka słów o Szydłowie. [W:] Jastrzębski C. (red.), Szydłów przez stulecia. Monografia gminy Szydłów, Szydłów: 241-252.
25. KASIEWICZ M. 1869 - Miasto Szydłów, drzeworyt. Reprodukcja zamieszczona w czasopiśmie Kłosy, 1: 93.
26. KOŁODZIEJSKI S. 2011 - Odbudowa miasta i konserwacja zabytków. [W:] Jastrzębski C. (red.), Szydłów przez stulecia. Monografia gminy Szydłów, Szydłów: 223-240.
27. KONDRACKI J. 2009 - Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
28. LESZCZYŃSKI S., NEMEC W.2015- Dynamic stratigraphy of composite peripheral unconformity in a foredeep basin. Sedimentology, 62 (3): 607-620.
29. LISZKOWSKI J., MUCHOWSKI J. 1969 - Morfologia, budowa wewnętrzna oraz geneza masywów wapieni biogenicznych dolnego sarmatu strefy progów zewnętrznych południowej krawędzi Wyżyny Lubelskiej. Biul. Geol. Wydz. Geol. UW, 11: 5-36.
30. ŁAPTAŚ A. 1992 - Giant-scale cross-bedded Miocene biocalcarenites in the northern margin of the Carpathian Foredeep. Ann. Soc. Geol. Pol., 62: 149-167.
31. ŁOZIŃSKI J.Z., WOLF B. (red.) 1957 - Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 3. Województwo Kieleckie, z. 1. Powiat Buski. Państw. Inst. Sztuki, Warszawa: 72-81.
32. ŁUCZKOWSKA E. 1964 - Stratygrafia mikropaleontologiczna miocenu w rejonie Tarnobrzeg-Chmielnik. Pr. Geol. Kom. Nauk. Geol. PAN Oddz. w Krakowie, 20: 56.
33. MASTERNAK Z. 1977 - Surowce mineralne gminy Szydłów. Arch. UW Kielce.
34. MASZCZYŃSKI T. 1967 - Szydłów. Muzeum Święt., Kielce: 1-119.
35. MYCZKOWSKI Z. 2006 - Szydłów - niezwykły krajobraz warowny w skali Europy. Wiad. Konserwat., 19: 38-44.
36. NOWAK W.A. 1986 – Fizyczno geograficzne regionalizacje Niecki Nidziańskiej. Studia Ośr. Dok. Fizjograf., 14: 23-33.
37. ODRZYWOLSKA-BIEŃKOWA E. 1975 - O metodyce badań mikropaleontologicznych zastosowanej przy identyfikacji próbek pochodzących z zabytków i złóż Ziemi Wiślickiej. Prz. Geol., 23: 13-17.
38. OLSZACKI T., OLEJNIK J., SERAFIN J. 2012 - Pałac królewski w Szydłowie (tzw. Sala Rycerska): budowla niedorzeczna czy nierozumiana? Zesz. Sandomierskie, 18 (33): 31-39.
39. OTERMAN S. 1980 - Stare i nowe dzieje eksploatacji i obróbki wapieni pińczowskich oraz marmurów kieleckich. Pińczowskie Zakł. Kam. Bud.: 111.
40. PAWŁOWSKA K. 1965 - Syntetyczny opis litostratygraficzny osadów miocenu na obszarze między Chmielnikiem i Tarnobrzegiem. [W:] Pawłowski S. (red.), Przewodnik 38. Zjazdu PTG, Tarnobrzeg, 21-24 sierpnia 1965. Wyd. Geol., Warszawa: 21-39.
41. PAWŁOWSKI S. 1965a - Zarys budowy geologicznej okolic Chmielnika-Tarnobrzega. Prz. Geol., 13: 238-245.
42. PAWŁOWSKI S. 1965b - Zarys budowy geologicznej okolic Chmielnika-Tarnobrzega. [W:] Pawłowski S. (red.), Przewodnik 38. Zjazdu PTG, Tarnobrzeg, 21-24 sierpnia 1965 r. Wyd. Geol., Warszawa: 8-20.
43. PODLEWSKI W. 1959-Odbudowa Szydłowa. OchronaZabytków, 12/1 (44): 1-29.
44. RADWAŃSKI A. 1969 - Transgresja dolnego tortonu na południowych stokach Gór Świętokrzyskich (strefa zatok i przedpola). Acta Geol. Pol., 19(1): 164.
45. RADWAŃSKI A. 1973 – Transgresja dolnego tortonu na południowych stokach Gór Świętokrzyskich (strefa zatok i przedpola). Acta Geol. Pol., 1: 160.
46. ROMANEK A. 1979-SzczegółowaMapaGeologicznaPolski 1:50 000, ark. Chmielnik (885). Wyd. Geol., Warszawa.
47. ROMANEK A. 1982 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, ark. Chmielnik (885). Wyd. Geol., Warszawa: 84.
48. ROMANEK A. 2015a - Karta Dokumentacyjna Geostanowiska Dziurawy profil w Osówce Starej koło Szydłowa. Centralny Rejestr Geostanowisk Polski, baza danych Państw. Inst. Geol. - PIB.
49. ROMANEK A. 2015b - Karta Dokumentacyjna Geostanowiska Skały czwartorzędowe w wąwozie Ciekącej w Szydłowie-Dołach. Centralny Rejestr Geostanowisk Polski, baza danych Państw. Inst. Geol. - PIB.
50. ROMANEK A. 2015c - Karta Dokumentacyjna Geostanowiska Wysokoenergetyczne osady ze schyłku miocenu w Szydłowie na Cabanówce. Centralny Rejestr Geostanowisk Polski, baza danych Państw. Inst. Geol. - PIG.
51. ROMANEK A. 2015d - Karta Dokumentacyjna Geostanowiska Rafy serpulowo-sinicowe w Szydłowie na Cabanówce. Centralny Rejestr Geostanowisk Polski, baza danych Państw. Inst. Geol. - PIG.
52. ROMANEK A. 2015e-Karta Dokumentacyjna Geostanowiska Łom pod kościołem Wszystkich Świętych, Szydłów. Centralny Rejestr Geostanowisk Polski, baza danych Państw. Inst. Geol. - PIG.
53. RONIEWICZ P., WYSOCKA A. 2001 - Uwagi o mioceńskiej sedymentacji pomiędzy Szydłowem a Smerdyną, południowo-wschodnie obrzeżenie Gór Świętokrzyskich. Prz. Geol., 49: 639-643.
54. RUTKOWSKI J. 1976 - Detrytyczne osady sarmatu na południowym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Pr. Geol. Komis. Nauk Geol. PAN Krak., 100: 1-77.
55. RYDZEWSKI A. 1975- Mikrofacjalne badania petrograficzne dolnotortońskich wapieni litotamniowych pasma wojnowsko-pińczowskiego. Prz. Geol., 23: 8-12.
56. STACHACZ M. 2007 - Uwagi o wieku osadów miocenu środkowego okolic Szydłowa. Prz. Geol., 55: 168-174.
57. STRONCZYŃSKI K. 1850 - Widoki zabytków starożytności w Królestwie Polskiem służące do objaśnienia opisu tychże starożytności, sporządzonego przez Delegacyę wysłaną z polecenia Rady Administracyjnej Królestwa w latach 1844 i 1846 zebrane. Atlas I, II, Gubernia radomska. oprac. K. Guttmejer, Warszawa 2010.
58. STUDENCKI W. 1988 - Facies and sedimentary environment of the Pińczów limestones (Middle Miocene; Holy Cross Mountains, Central Poland). Facies, 18: 1-26.
59. STUDENCKI W. 1999 - Red-algal limestones in the Middle Miocene of the Carpathian Foredeep in Poland: facies variability and palaeoclimatic implications. Kwart. Geol., 43: 395-404.
60. SZYDŁOWSKI T. 1927 - Szydłów, miasteczko średniowieczne. Ziemia, 12: 2-5.
61. SZYDŁOWSKI T. 1930 - Badania i odkrycia w zakresie historii sztuki na terenie sandomiersko-kieleckim (w latach ostatnich). Pamiętnik Świętokrzyski, 1930: 158-166.
62. URZĄD GMINY SZYDŁÓW 2018- Szydłów i okolica. Mapa obszaru rewitalizacji gminy Szydłów. Wyd. Urząd Gminy Szydłów.
63. WALCZOWSKI A. 1960 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Staszów. Wyd. Geol., Warszawa.
64. WALCZOWSKI A. 1968 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, ark. Staszów. Wyd. Geol., Warszawa: 90.
65. WALENDOWSKI H. 2008 - Wapień pińczowski. Nowy Kamieniarz, 31: 56.
66. WEBER-KOZIŃSKA M. 1958 - Z problematyki historii kamieniarstwa w Polsce. Kwart. Archit. Urban, 3: 61-84.
67. WEBER-KOZIŃSKA M. 1963 - Wczesnośredniowieczne ośrodki górnicze w Skowronnie, Pińczowie, Wełczu i Kikowie. Spraw. Pos. Komisji PAN Oddz. w Krakowie, styczeń-czerwiec 1963: 5-6.
68. WIDAWSKI J. 1973 - Miejskie mury obronne w państwie polskim do początku XV wieku. Wyd. Min. Obrony Narodowej: 445-455.
69. WIŚNIEWSKI J. 1929 - Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Stopnickiem. Marjówka: 294.
70. www.szydlow.pl/historia
71. www.szydlow.pl/turystyczny-plan-szydlowa
72. www.zamkipolskie.com/szydlow/szydlow.html
73. ŻUKOWSKI J. 1947 - Problemy zabytkowe Szydłowa. Pamiętnik Kielecki. Przeszłość kulturalna regionu, cz. 1: 199-215, Kielce.
74. ŻUKOWSKI J. 1948 - Faraw Szydłowie. Biul. Hist. Sztuki, 1: 23-39.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-ada90e39-3fba-4387-ab7b-146136432e0e