Wpływ działalności górnictwa węglowego na kształtowanie się środowiska wodnego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego w wieloleciu

• Autorzy: Różkowski A. , Różkowski K.

Warianty tytułu

EN

Impact of coal mining activity on ground and surface waters environment in the Upper Silesian Coal Basin in the multiyear period

• Konferencja: Współczesne problemy hydrogeologii
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Górnictwo węgla kamiennego ma w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym kilkuwiekową tradycję, a jego działalność aktywnie przekształca środowisko wodne. Początkowo prowadzona na niewielką skalę odkrywkowa nadpoziomowa eksploatacja oraz płytka podpoziomowa eksploatacja (70–100 m p.p.t.) nie wpływały istotnie na reżim wód podziemnych w basenie węglowym. Intensywny rozwój górnictwa w latach 1901–1911 i związana z nim budowa 25 nowych kopalń, o głębokościach dochodzących do ok. 700 m, aktywnie przeobraziła naturalne środowisko wodne. Po II wojnie światowej nastąpił szczególnie aktywny rozwój górnictwa. Zbudowano 21 nowych kopalni, których głębokości wzrastały do 1200 m. Pod wpływem drenażu górniczego przekształcony został naturalny układ pola hydrodynamicznego i hydrochemicznego w basenie węglowym. Poeksploatacyjne deformacje górotworu i powierzchni terenu doprowadziły do zmian sieci hydrograficznej i formowania się zalewisk. Odprowadzane do rzek silnie zmineralizowane i często radoczynne wody kopalniane prowadziły do obniżenia jakości wód rzecznych i często do zaniku w nich życia biologicznego. Po 1989 roku rozpoczął się okres restrukturyzacji górnictwa węglowego i związana z nim częściowa likwidacja kopalń prowadząca do przekształcania antropogenicznie zmienionego środowiska hydrogeologicznego.

EN

The Upper Silesian Coal Basin (USCB) has diversified geological structure and hydrogeological conditions what influences variable inflows to the coal mines. Coal mining has been carried out at this area for several centuries and its activity strongly transforms the aquatic environment. Opencast exploitation conducted initially on a small scale did not influence considerably on groundwater regime. At the turn of the 18th and 19th century begun shallow, sublevel exploitation (70–100 m below the surface), which caused drainage of the roof strata of Carboniferous and its overburden. Intensive development of the mining industry in the years 1901–1911, and the related construction of 25 new mines at depths of up to about 700 m, significantly transformed the natural hydrologic environment. After the Second World War specially intensive development of coal mining took place. Built 21 new mines reach depth up to 1200 m. Under the influence of mine drainage natural hydrodynamic and hydrochemic fields within the coal basin are transformed. Post-exploitation deformations of rock mass and surface area lead to changes in the hydrographic network and the formation of inundated areas. Discharged into the rivers highly mineralized and often radioactive mine waters lead to drastic modification of water quality and their biologic life. After 1989 begins the period of restructuring of coal mining and associated partial closure of mines leading to transformation of anthropogenically influenced hydrogeological environment.

Słowa kluczowe

PL

warunki hydrogeologiczne; wpływ górnictwa na środowisko wodne; Górnośląskie Zagłębie Węglowe

EN

hydrogeological conditions; impact of mining on hydrologic environment; Upper Silesian Coal Basin

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2011
• Tom: nr 445 Hydrogeologia z. 12/2
• Strony: 583--592
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys.

Twórcy

autor

Różkowski A.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec

autor

Różkowski K.

• Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie, Wydział Górnictwa i Geoinżynierii, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

• 1. BUKOWSKI S., 1999 — Chłonność wodna górotworu karbońskiego i jej wpływ na przebieg zatapiania likwidowanych kopalń. Praca doktorska. Arch. Główn. Inst. Górn. Katowice.
• 2. CHAŁUPNIK S., 2007 — Rad w wodach kopalń na Górnym Śląsku – metody badań, ocena wpływu na środowisko, zapobieganie skażeniom. Wyd. Główn. Inst. Górn. Katowice.
• 3. JANKOWSKI A., 1987 — Wpływ urbanizacji i uprzemysłowienia na zmianę stosunków wodnych w regionie górnośląskim w świetle dotychczasowych badań. W: Geographia. Studia et Dissertationes: 62– 99. Wyd. UŚl. Katowice.
• 4. JAROS J., 1965 — Historia górnictwa węglowego w Zagłębiu Górnośląskim do 1914 roku. Instytut Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk.
• 5. JAROS J., 1973 — Historia górnictwa węglowego w Polsce. PWN Warszawa–Kraków.
• 6. KOTAS A. (red.), 1994 — Coal-Bed Methane Potential of the Upper Silesian Coal Basin, Poland. Pr. Państw. Inst. Geol., 142.
• 7. LABUS K., 2003 — Chemizm i pochodzenie wód kopalnianych w południowo - zachodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Pr. Geol. Kom. Nauk Geol. PAN, 151.
• 8. PLUTA I., 2005 — Wody kopalń Górnośląskiego Zagłębia Węglowego – geneza, zanieczyszczenia i metody oczyszczania. Pr. Nauk. Gł. Inst. Gór., 865.
• 9. ROGOŻ M., POSYŁEK E., 2000 — Problemy hydrogeologiczne w polskich kopalniach węgla kamiennego. Wyd. Gł. Inst. Górn., Katowice.
• 10. RÓŻKOWSKI A., 2003 — Warunki hydrogeologiczne Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. W: Hydrogeologia polskich złóż kopalin i rejonów górniczych (red. Z. Wilk): 42-145, t. 1. Wyd. AGH, Kraków.
• 11. RÓŻKOWSKI A. (red.), 2004 — Środowisko hydrogeochemiczne karbonu produktywnego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Wyd. UŚI., Katowice.
• 12. RÓŻKOWSKI A., 2008 — Historia badań i stan rozpoznania hydrogeologicznego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i obszarów przyległych. Wyd. U. Śl., Katowice.
• 13. RÓŻKOWSKI A., RÓŻKOWSKI K., 2010 — Hydrogeological conditions of the Cracow Sandstone Series in Upper Silesian Coal Basin influenced by mining activity. Biul. Państw. Inst. Geol., 441: 131-137.
• 14. RÓŻKOWSKI K., WITKOWSKI A., 2004 — Właściwości hydrogeologiczne skał karbońskich kompleksów wodonośnych. W: Środowisko hydrogeochemiczne karbonu produktywnego: 30-34. Wyd. UŚl., Katowice.
• 15. STASZEWSKI S., 1992 — Zmiany położenia zwierciadła wód gruntowych w zlewni objętej poeksploatacyjnymi, ciągłymi deformacjami powierzchni. Praca doktorska. Arch. Gł. Inst. Górn., Katowice.
• 16. SZCZEPAŃSKA J., 1987 — Zwałowiska odpadów górnictwa węgla kamiennego jako ogniska zanieczyszczeń środowiska wodnego. Wyd. AGH, Kraków.
• 17. SZCZEPAŃSKI A., 2004 — Wpływ górnictwa na środowisko wodne. Prz. Geol., 52, 10: 968-971.
• 18. WAGNER J., 1998 — Charakterystyka hydrogeologiczna karbonu produktywnego niecki głównej Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. W: Biul. Państw. Inst. Geol., 383: 55-93.
• 19. WILK Z. (red.), 2003 — Hydrogeologia polskich złóż kopalin i problemy wodne górnictwa, t. 1. Wyd. AGH, Kraków.