Występowanie pierwiastków towarzyszących i krytycznych w wybranych udokumentowanych złożach rud Zn-Pb, Cu-Ag, Fe-Ti-V, Mo-Cu-W, Sn, Au-As i Ni w Polsce

• Autorzy: Mikulski S. Z. , Oszczepalski S. , Sadłowska K. , Chmielewski A. , Małek R.

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0012.7113

Warianty tytułu

EN

The occurrence of associated and critical elements in the selected documented Zn-Pb, Cu-Ag, Fe-Ti-V, Mo-Cu-W, Sn, Au-As and Ni deposits in Poland

• Konferencja: Kongres surowcowy = Raw materials congress : 5. Konferencja: Złoża kopalin - aktualne problemy prac poszukiwawczych, badawczych i dokumentacyjnych = 5th Conference: Natural resources - current problems of prospection, exploration and documentation ; 28. Konferencja: Aktualia i perspektywy gospodarki surowcami mineralnymi = 28th Conference: Updates and prospects of mineral resources management / pod red. nauk. Stanisława Z. Mikulskiego
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W ramach zadań Państwowej Służby Geologicznej ze środków NFOŚiGW zrealizowano w okresie 2015–2018 projekt badawczy, którego zadaniem była analiza ilościowo-jakościowa występowania pierwiastków towarzyszących, w tym i krytycznych oraz identyfikacja mineralogiczna ich głównych nośników w rudach metalicznych złóż udokumentowanych w okresie powojennym, reprezentujących główne formacje metalogeniczne w Polsce. Przedmiotem badań były przede wszystkim rdzenie wiertnicze z archiwalnych wierceń dokumentacyjnych, rzadziej próbki z odsłonięć i kopalń głębinowych, reprezentujące: mezozoiczne rudy Zn-Pb, cechsztyńskie rudy Cu-Ag, mezoproterozoiczne rudy magmowe Fe-Ti-V, rudy porfirowe Mo-Cu-W, stratyfikowane złoża rud Sn w Sudetach, waryscyjskie żyłowe i metasomatyczne rudy polimetaliczne Au-As oraz kenozoiczne rudy wietrzeniowe Ni. W Laboratorium Chemicznym PIG-PIB wykonano prace analityczne (ICP-MS, WD-XRF, GF-ASS), które umożliwiły identyfikację ilościową ponad 60 pierwiastków chemicznych. Ponadto przeprowadzono komplementarne badania mineralogiczno-petrograficzne nośników pierwiastków śladowych za pomocą mikroskopu polaryzacyjnego oraz mikrosondy elektronowej (CAMECA SX-100). Interwały bilansowe rud metali przed opróbowaniem były badane na zawartość pierwiastków chemicznych przenośnym spektrometrem XRF Delta firmy Olympus. Uzyskane wyniki wskazują na obecność w zbadanych złożach licznych pierwiastków, w tym także uznawanych aktualnie za krytyczne dla gospodarki Unii Europejskiej. Zebrane materiały pozwoliły opracować szczegółowe charakterystyki geochemiczno-mineralogiczne rud z poszczególnych złóż oraz stwierdzić w nich obecność pierwiastków krytycznych. Wykazują one wyraźną korelację z głównymi metalami rudnymi, a ich zasoby mogą być interesujące pod względem surowcowym.

EN

As part of the research subject of the Polish Geological Survey, funded by NFOŚiGW, a research project was carried out at PGI-NRI in 2015–2018. Its main task was quantitative and qualitative identification of elements accompanying the main ore and associated elements, including critical ones, and mineralogical identification of their main carriers in metallic ore deposits documented after World War II, representing the main metallogenic formations in Poland. The research focused mainly on drill cores from historical survey boreholes, rarely samples from open-pits and deep mines, representing: Mesozoic Zn-Pb ores, Lower Zechstein Cu-Ag ores, Mesoproterozoic Fe-Ti-V ores, Mo-Cu-W porphyry ores, stratiform Sn ores in the Sudetes, Variscan vein and metasomatic Au-As polymetallic ores, and Cenozoic Ni ores. The PIG-PIB Chemical Laboratory performed analytical work (ICP-MS, WD-XRF, GF-ASS), which allowed quantitative identification of approximately 60 chemical elements. In addition, complementary mineralogical and petrographic studies of the trace element carriers were carried out using a polarizing microscope and an electron microprobe (CAMECA SX-100). Before sampling, metal ore-bearing intervals were examined for the content of chemical elements using a portable spectrometer (Olympus XRF Delta). The results indicate the presence of numerous elements in studied deposits, including those currently regarded as critical for the European Union economy. The collected materials allowed both developing detailed geochemical and mineralogical characteristics of ores from individual deposits and identifying critical elements. They show a clear correlation with the main ore metals, and their resources can be a matter of interest in terms of raw materials.

Słowa kluczowe

PL

pierwiastki krytyczne i towarzyszące; złoża rud metali; zasoby metali; formacje metalogeniczne w Polsce

EN

critical and associated elements; ore deposits; metallic resources; metallogenic formations in Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 472
• Strony: 21--52
• Opis fizyczny: Bibliogr. 103 poz., rys., tab., wykr., zdj.

Twórcy

autor

Mikulski S. Z.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Oszczepalski S.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Sadłowska K.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Chmielewski A.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Małek R.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• 1. BANAŚ M., PAULO A., PIEKARSKI K., 1972 − O mineralizacji miedziowej i molibdenowej w rejonie Mrzygłodu. Rudy Met. Nieżel., 17, 1: 3–7.
• 2. BANAŚ M., KIJEWSKI P., SALAMON W., PIECZONKA J., PIESTRZYŃSKI A., 2007 – Pierwiastki towarzyszące w złożu rud miedzi. W: Monografia KGHM Polska Miedź SA, wyd. II (red. A. Piestrzyński i in.): 214–228. Allexim sp. z o.o., Wrocław.
• 3. BOLEWSKI A., 1981 – Chrom – Cr. Geochemia, mineralogia i petrografia. W: Surowce mineralne świata. Mangan – Mn. Chrom – Cr. (red. A. Bolewski):148–151. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 4. BOLEWSKI A., 1982 – Wanad – V. Tytan – Ti. Hafn – Hf. Geochemia, mineralogia i petrografia. W: Surowce mineralne świata. Wanad – V. Tytan – Ti. Cyrkon – Zr. Hafn – Hf (red. A. Bolewski): 12–16; 106–107; 379–380. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 5. BOLEWSKI A., 1984 − Kobalt – Co. Geochemia. W: Surowce mineralne świata. Nikiel – Ni. Kobalt – Co (red. A. Bolewski): 11–13. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 6. BOLEWSKI A., 1985 – Molibden – Mo. Wolfram – W. Geochemia, mineralogia i petrografia. W: Surowce mineralne świata. Molibden – Mo. Wolfram –W. Ren – Re. Skand – Sc (red. A. Bolewski): 12–13; 140–145. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 7. BOLEWSKI A., GRUSZCZYK H., 1985 – Ren – Re. Skand – Sc. Geochemia, mineralogia i petrografia. W: Surowce mineralne świata. Molibden – Mo. Wolfram –W. Ren – Re. Skand – Sc (red. A. Bolewski): 333–334; 350–352. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 8. COM 2017 – Komunikat komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie wykazu surowców krytycznych dla UE 2017. Komisja Europejska, Bruksela, 13.9.2017 r.
• 9. GALOS K., SZAMAŁEK K., 2011 – Ocena bezpieczeństwa surowcowego Polski w zakresie surowców nieenergetycznych. Zesz. Nauk. IGSMiE PAN, 81: 37–58.
• 10. GALOS K., NIEĆ M., RADWANEK-BĄK B., SMAKOWSKI T., SZAMAŁEK K., 2012 – Bezpieczeństwo surowcowe Polski – bariery pokrycia krajowych potrzeb surowcowych w zakresie kopalin nieenergetycznych. Biul. Państw. Inst. Geol., 452: 53–58.
• 11. GÓRECKA E., LEACH D.L., KOZŁOWSKI A. (red.), 1996 – Carbonate-hosted zinc-lead deposits in the Silesian-Cracow area, Poland. Pr. Państw. Inst. Geol., 154.
• 12. GRUSZCZYK H., WIELGOMAS L., 1990 – Zinc and lead ores in the Silesia-Cracow Triassic. W: Geology of Poland (red. R. Osika). Mineral Deposits, 6: 172–177.
• 13. HABRYN R., MARKOWIAK M., 1994 – Jakość i typy rud złoża Myszków. Pr. Nauk. UŚl., 1431: 202–212.
• 14. HARAŃCZYK C., 1972 – Mineralizacja kruszcowa dolnocechsztyńskich osadów euksynicznych monokliny przedsudeckiej. Arch. Miner., 30: 13–171.
• 15. HARAŃCZYK C., 1980 − Palaeozoic porphyry copper deposits in Poland. SGA Sp. Publ., 1: 89–95.
• 16. IDZIKOWSKI A., WOJCIECHOWSKA J., 1971 – Bilans pierwiastków towarzyszących w toku hutniczego przerobu rud. Pr. Nauk. ICHNiMPR, 8: 3–64.
• 17. JASKÓLSKI S., MOCHNACKA K., 1959 – Złoże cyny w Gierczynie w Górach Izerskich na Dolnym Śląsku i próba wyjaśnienia jego genezy. Arch. Miner., 22, 1: 17–106.
• 18. KIJEWSKI P., JAROSZ J., 1987 – Mineralizacja kruszcowa i formy występowania pierwiastków towarzyszących w złożu rudy miedzi. W: Metale towarzyszące w złożu rudy miedzi – stan badań i perspektywy dalszego ich wykorzystania (red. P. Kijewski): 21–47. Wydaw. Cuprum, Wrocław.
• 19. KIJEWSKI P., WIRTH H., 2011 – Ren – występowanie w złożu rud miedzi, produkcja i jej perspektywy. Zesz. Nauk. IGSMiE PAN, 81: 103–115.
• 20. KONSTANTYNOWICZ E. (red.), 1971 – Monografia przemysłu miedziowego w Polsce. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 21. KONSTANTYNOWICZ-ZIELIŃSKA J., 1993 – Kruszce towarzyszące mineralizacji miedziowej łupków oraz interpretacja ich współczynników korelacji. Rudy Met. Nieżel., 38, 10: 243–246.
• 22. KOWALSKI W., 1969 – Minerały kruszcowe ze Złotego Stoku (Dolny Śląsk). Pr. Miner., 16: 23–40.
• 23. KOZŁOWSKA A., WISZNIEWSKA J., 1991 – Aspekty genetyczne tekstur i struktur minerałów kruszcowych w masywie suwalskim. Arch. Miner., 44, 2: 69–88.
• 24. KUBICKI S., SIEMIĄTKOWSKI J., 1979 – Mineralizacja kruszcowa suwalskiego masywu zasadowego. Biul. Inst. Geol., 316, 3: 5–136.
• 25. KUCHA H., 1990 – Geochemistry of the Kupferschiefer, Poland. Geol. Rundschau, 79: 387–399.
• 26. KUCHA H., 2007 – Mineralogia kruszcowa i geochemia ciała rudnego złoża Lubin-Sieroszowice. Biul. Państw. Inst. Geol., 423: 77–94.
• 27. KUCHA H., PRZYBYŁOWICZ W., 1999 – Noble metals in organic matter and clay-organic matrices, Kupferschiefer, Poland. Econ. Geol., 94: 1137–1162.
• 28. KUCHA H., SAWŁOWICZ Z., 1980 – Charakterystyka geochemiczna i mineralogiczna pierwiastków towarzyszących na obszarze kopalni Lubin Zachodni. Zesz. Nauk. AGH, Geologia, 6, 3: 53–70.
• 29. KUCHA H., MAYER W., PIESTRZYŃSKI A., 1983 – Vanadium in the copper ore deposits on the Fore-Sudetic Monocline (Poland). Miner. Pol., 14, 1/2: 35–43.
• 30. LASOŃ K., 1992 − Strefowość mineralizacji polimetalicznej paleozoiku okolic Myszkowa (NE obrzeżenie GZW). Arch. Miner., 48, 1/2: 43–59.
• 31. LASOŃ K., 2003 – Geochemia molibdenowo-wolframowego złoża porfirowego Myszków. Biul. Państw. Inst. Geol., 405: 87–108.
• 32. MALON A., TYMIŃSKI M., MIKULSKI S.Z., OSZCZEPALSKI S., 2018 – Surowce metaliczne. W: Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce (red. M. Szuflicki i in.): 49–63. Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
• 33. MARCINKOWSKI B., 2006 – Prawidłowości występowania mineralizacji kruszcowej w wybranych kompleksach fundamentu krystalicznego północno-wschodniej Polski. Biul. Państw. Inst. Geol., 421: 53–90.
• 34. MARKOWIAK M., 2015 – Charakterystyka mineralizacji kruszcowej na tle przeobrażeń termiczno-metasomatycznych skał w rejonie Żarek-Kotowic. Pr. Państ. Inst. Geol., 203.
• 35. MARKOWIAK M., PIEKARSKI K., ŚLÓSARZ J., HABRYN R., MARKIEWICZ J., TRUSZEL M., LASOŃ K., JURA D., BADERA J., 1994 − Wyniki badań geologicznych i złożowych paleozoicznego podłoża w obszarze Myszków-Mrzygłód. W: Przewodnik 65. Zjazdu PTG w Sosnowcu. Pr. Nauk. UŚl., 1431: 173–217.
• 36. MAYER W., PIESTRZYŃSKI A., 1985 – Ore minerals from Lower Zechstein sediments at Rudna mine, Fore-Sudetic Monocline, SW Poland. Pr. Miner., 75: 1–72.
• 37. MICHNIEWICZ M., 1991 – Charakterystyka cynonośnych stref rudnych pasma łupkowego Starej Kamienicy między Czerniawą a Krobicą (Góry Izerskie). Biul. Państw. Inst. Geol., 367: 19–48.
• 38. MICHNIEWICZ M., BOBIŃSKI W., SIEMIĄTKOWSKI J., 2008 – Mineralizacja cynowa w środkowej części pasma łupkowego Starej Kamienicy (Sudety Zachodnie). Pr. Państw. Inst. Geol., 185: 1–136.
• 39. MIKULSKI S.Z., 1996 – Gold mineralization within contact-metamorphic and shear zones in the Złoty Jar quarry-Złoty Stok As-Au deposit area. Geol. Quart., 40, 3: 407–442.
• 40. MIKULSKI S.Z., 1998 – Złotonośna mineralizacja kruszcowa z Barda Śląskiego (Sudety Środkowe). Prz. Geol., 46, 12: 1261–1267.
• 41. MIKULSKI S.Z., 2012 – Występowanie i zasoby perspektywiczne rud niklu w Polsce. Biul. Państ. Inst. Geol., 448, 2: 287–296.
• 42. MIKULSKI S.Z., 2014 – Występowanie telluru i bizmutu w złotonośnych siarczkowych rudach polimetalicznych w Sudetach (SW Polska). Gosp. Sur. Miner. – Miner. Res. Manag., 30, 2: 15–34.
• 43. MIKULSKI S.Z., 2016 – Mapy obszarów perspektywicznych wystąpień rud metali w Polsce w skali 1:200 000: pierwotne rudy złota towarzyszące mineralizacji siarczkowej na Dolnym i Górnym Śląsku oraz w Małopolsce. Prz. Geol., 63, 9: 546–555.
• 44. MIKULSKI S.Z., SADŁOWSKA K., 2015 – Mapy obszarów perspektywicznych wystąpień rud metali w Polsce w skali 1:200 000: rudy niklu typu wietrzeniowego (saprolitowego) na bloku przedsudeckim (SW Polska). Prz. Geol., 63, 9: 556–560.
• 45. MIKULSKI S.Z., SPECZIK S., 2016 – The auriferous ore mineralization and its zonal distribution around the Variscan Kłodzko-Złoty Stok granitoid pluton in the Sudetes (SW Poland) – an overview. Geol. Quart., 60, 3: 650–674.
• 46. MIKULSKI S.Z., OSZCZEPALSKI S., MARKOWIAK M., 2012 – Występowanie i zasoby perspektywiczne rud molibdenu i wolframu w Polsce. Biul. Państw. Inst. Geol., 448, 2: 297–315.
• 47. MIKULSKI S.Z., STRZELSKA-SMAKOWSKA B., RETMAN W., 2013 – The prospective and prognostic areas of zinc and lead ores in the Upper Silesia Zn-Pb Ore District. Gosp. Sur. Miner. – Miner. Res. Manag., 29, 2: 173–191.
• 48. MIKULSKI S.Z., MARKOWIAK M., SADŁOWSKA K., CHMIELEWSKI A., ZIELIŃSKI G., 2015a – Pilotażowe badania pierwiastków ziem rzadkich (REE) w strefie kontaktu bloku górnośląskiego z blokiem małopolskim. Biul. Państ. Inst. Geol., 465: 77–98.
• 49. MIKULSKI S.Z., MARKOWIAK M., ZIELIŃSKI G., GIRO L., 2015b – Nowe dane o mineralizacji tellurowo-bizmutowej z rejonu Myszkowa i Mysłowa, strefa kontaktu bloku małopolskiego z blokiem górnośląskim. Biul. Państw. Inst. Geol., 465: 99–122.
• 50. MIKULSKI S.Z., SADŁOWSKA K., CHMIELEWSKI A., MAŁEK R., OSZCZEPALSKI S., 2018a – a high-tech critical metals and trace elements in selected ore deposits in Poland – preliminary data. W: 15th Quadrennial International Association on the Genesis of Ore Deposits Symposium. Symposium Proceedings: 287–288 (A140). Salta, Argentina 28–31 August 2018.
• 51. MIKULSKI S.Z., SADŁOWSKA K., OSZCZEPALSKI S., CHMIELEWSKI A., MAŁEK R., 2018b – Weryfikacja formacji metalogenicznych w Polsce w aspekcie występowania surowców rzadkich i krytycznych. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• 52. MUCHA J., KOKESZ Z., DOLIK M., 1994 – Szacowanie zasobów złóż masywowo-sztokwerkowych z wykorzystaniem metod geostatystycznych – na przykładzie złoża Mo-W-Cu Myszków. Prz. Geol., 42, 11: 939–942.
• 53. MUSZER A., 1992 – Złoto rodzime ze Złotego Stoku (Dolny Śląsk). Arch. Mineral., 48: 81–99.
• 54. MUSZER A., 2011 – Gold at Złoty Stok – history, exploitation, characteristic and perspectives. W: Gold in Poland (red. A. Kozłowski, S.Z. Mikulski). AM Monograph, 2: 45–61.
• 55. NICZYPORUK K., SPECZIK S., 1993 – Gold in arsenic minerals of Złoty Stok. Mineral. Pol., 24, 1–2: 21–32.
• 56. NIEĆ M., 2003 – Ocena geologiczno-gospodarcza złóż wanadonośnych rud tytanomagnetytowych masywu suwalskiego. Gosp. Sur. Miner. – Miner. Res. Manag, 19 (2): 5–27.
• 57. NIŚKIEWICZ J., 1967 – Budowa geologiczna Masywu Szklar (Dolny Śląsk). Rocz. Pol. Tow. Geol., 37, 3: 387–416.
• 58. OSIKA R. (red.), 1990 – Geology of Poland. Mineral Deposits, 6: 314.
• 59. OSZCZEPALSKI S., 2007 – Mineralizacja Au-Pt-Pd w cechsztyńskiej serii miedzionośnej na obszarach rezerwowych górnictwa miedziowego. Biul. Państw. Inst. Geol., 423: 109–124.
• 60. OSZCZEPALSKI S., RYDZEWSKI A., 1997 – Atlas metalogeniczny cechsztyńskiej serii miedzionośnej w Polsce. Państw. Inst. Geol, Warszawa.
• 61. OSZCZEPALSKI S., RYDZEWSKI A., 1998 – Złoto, platyna i pallad w złożu Lubin-Sieroszowice na podstawie danych z otworów wiertniczych. PTGMin-Pr. Spec., 10: 51–70.
• 62. OSZCZEPALSKI S., MARKOWIAK M., MIKULSKI S.Z., LASOŃ K., BUŁA Z., HABRYN R., 2010 − Porfirowa mineralizacja Mo-Cu-W w prekambryjsko-paleozoicznych utworach – analiza prognostyczna strefy kontaktu bloków górnośląskiego i małopolskiego. Biul. Państ. Inst. Geol., 429: 339–354.
• 63. OSZCZEPALSKI S., CHMIELEWSKI A., MIKULSKI S.Z., 2016 – Controls on the distribution of rare earth elements in the Kupferschiefer series of SW Poland. Geol. Quart., 60, 4: 811–826.
• 64. PARECKI A., 1998 – Geological structure of Krzemianka and Udryn deposits. Pr. Państ. Inst. Geol., 161: 123–136.
• 65. PAULO A., KRZAK M., 2015 – Metale rzadkie. Wydaw. AGH, Kraków.
• 66. PAULO A., KRZAK M., 2018 – Evolution of technology and market of steel raw materials in the period 1915–2015. Wydaw. AGH, Kraków.
• 67. PAULO A., STRZELSKA-SMAKOWSKA B., 2000 – Rudy metali nieżelaznych i szlachetnych. Wydaw. AGH, Kraków.
• 68. PIECZONKA J., 2011 – Prawidłowości w rozmieszczeniu minerałów kruszcowych w złożu rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej. Wydaw. AGH, Kraków.
• 69. PIECZONKA J., PIESTRZYŃSKI A., GŁUSZEK A., MICHALIK A., 1998 – Występowanie złota platyny i palladu w obszarze złożowym Polkowice-Sieroszowice. PTGMin. – Pr. Spec., 10: 71–86.
• 70. PIECZONKA J., PIESTRZYŃSKI A., MUCHA J., GŁUSZEK A., KOTARBA M., WIĘCŁAW D., 2008 – The red-bed-type precious metal deposit in the Sieroszowice-Polkowice copper mining district, SW Poland. Ann. Soc. Geol., Pol., 78: 151–280.
• 71. PIEKARSKI K., 1988 − Nowe dane o mineralizacji kruszcowej w utworach staropaleozoicznych na obszarze Myszków-Mrzygłód (północno-wschodnie obrzeżenie GZW). Prz. Geol., 36, 7: 381–387.
• 72. PIEKARSKI K., 1995 – Geologic setting and ore mineralization characteristics of the Myszków area (Poland). Geol. Quart., 39, 1: 31–42.
• 73. PIESTRZYŃSKI A., 2007 – Okruszcowanie. W: Monografia KGHM Polska Miedź SA, wydanie II (red. A. Piestrzyński i in.): 167–197. Allexim sp. z o.o., Wrocław.
• 74. PIESTRZYŃSKI A., MUCHA J., BACHOWSKI C., GŁUSZEK C., MICHALIK A., SZAROWSKI W., SERAFIN W., TOMANIK R., ZIMOCHA R., 1998 – Kobalt w złożu rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej, SW Polska. PTMin-Pr. Spec., 10: 119–139.
• 75. PODEMSKI M., BUŁA Z., CHAFFEE M.A., CIEŚLA E., EPPINGER R., HABRYN R., KARWOWSKI Ł., LASOŃ K., MARKIEWICZ J., MARKOWIAK M., SNEE L.W., ŚLÓSARZ J., TRUSZEL M., WYBRANIEC S., ŻABA J., 2001 – Palaeozoic porphyry molybdenum-tungsten deposit in the Myszków area, southern Poland. PGI Special Papers, 6: 1–87.
• 76. PRZENIOSŁO S., 1974 – Cynk i ołów w utworach węglanowych triasu rej. zawierciańskiego. Biul. Inst. Geol., 278: 115–200.
• 77. PRZENIOSŁO S., 1976 – An outline of the metallogeny of zinc and lead ores in the Silesian-Cracovian region. W: The current metallogenic problems of Central Europe (red. J. Fedak): 367–384. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 78. RAPACZ A., 1998 – Odzysk metali towarzyszących z koncentratów KGHM. PTMin-Pr. Spec., 10: 221–240.
• 79. RETMAN W., MŁYNARCZYK M., GRELEWICZ M., KOSOWSKA M., KOSOWSKI M., KRZYSZTYŃSKI K., 2014 – Dokumentacja geologiczna złoża rud cynku i ołowiu „Zawiercie 3” w kategorii C1 + C2 + D w miejscowości: Zawiercie. Łazy. Rokitno Szlacheckie. Markowizna. Józefów. Poręba. gm. Zawiercie. Łazy. Ogrodzieniec. Poręba. pow. zawierciański. woj. Śląskie. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• 80. REYNOLDS M., 1986 – Vanadium bearing titaniferous iron ores of the Rooiwater complex North-Eastern Transvaal. W: Mineral deposits of South Africa (red. C.R. Anhaeuser, S. Maske). Geol. Soc. S. Afr., 1: 451–460.
• 81. RYDZEWSKI A., 1964 – Charakterystyka petrograficzno-mineralogiczna utworów dolnego cechsztynu w rejonie złoża miedzi Lubin-Sieroszowice. W: Miedzionośność cechsztynu strefy przedsudeckiej. Pr. Inst. Geol., 59–84.
• 82. RYKA W., 1998 – Geological positions of the Suwałki Anorthosite Massif. Pr. Państ. Inst. Geol., 161: 19–26.
• 83. RYKA W., SZCZEPANOWSKI H., 1998 – Trace elements of the Suwałki Anorthosite Massif. Pr. Państ. Inst. Geol., 161: 105–110.
• 84. SACHANBIŃSKI M., ŁAZARIENKOW W.G., 1994 – Platynowce i złoto w masywie Szklar. Prz. Geol., 42, 7: 933–934.
• 85. SALAMON W., 1979 – Ag i Mo w cechsztyńskich osadach monokliny przedsudeckiej. Pr. Min. PAN, 62: 1–59.
• 86. SAWŁOWICZ Z., 1990 – Primary copper sulfides from the Kupferschiefer, Poland. Mineral. Deposita, 25: 262–271.
• 87. SAWŁOWICZ Z., 2013 – REE and their relevance to the development of the Kupferschiefer copper deposit in Poland. Ore Geol. Rev., 55: 176–186.
• 88. SERKIES J., 1972 – Zarys geochemii przedsudeckiego złoża miedzi. Pr. Nauk. ICHNiMPR, 12: 3–173.
• 89. SMAKOWSKI T.J., 2011 – Surowce mineralne – krytyczne czy deficytowe dla gospodarki UE i Polski. Zesz. Nauk. IGSMiE PAN, 81: 59–68.
• 90. SMAKOWSKI T., NEY R., GALOS K. (red.), 2009 – Bilans gospodarki surowcami mineralnymi Polski i świata 2007. Wydaw. IGSMiE PAN, Kraków.
• 91. SPECZIK S., 1991 – Distribution of vanadium in ore minerals of the Suwałki massif (Northeastern Poland). Arch. Mineral., 44, 2: 19–36.
• 92. SZAŁAMACHA M., 1967 – O mineralizacji cynowej we wschodniej części Pasma Kamienieckiego w Górach Izerskich. Prz. Geol., 15, 6: 281–284.
• 93. SZAŁAMACHA M., SZAŁAMACHA J., 1974 – Geologiczna i petrograficzna charakterystyka łupków zmineralizowanych kasyterytem na przykładzie kamieniołomu w Krobicy. Biul. Inst. Geol., 279: 59–89.
• 94. SZAMAŁEK K., 2011 – Bezpieczeństwo surowcowe państwa. W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski według stanu na 31.XII.2009 r. (red. S. Wołkowicz i in.). Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
• 95. SZAMAŁEK K., SZUFLICKI M., MALON A., TYMIŃSKI M. (red.), 2017 – Mineral Resources of Poland. Polish Geol. Inst. – NRI, Warsaw.
• 96. SZUFLICKI M., MALON A., TYMIŃSKI M. (red.), 2018 – Bilans zasobów złóż kopalnych w Polsce wg stanu na 31.12.2017. Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
• 97. ŚLÓSARZ J., 1985 – Stadia i strefowość mineralizacji kruszcowej w paleozoiku okolic Myszkowa. Rocz. Pol. Tow. Geol., 53, 1–4: 267–288.
• 98. TAYLOR S.R., 1964 – Abundance of chemical elements in the continental crust: a new table. Geochim. et Cosmochim. Acta, 28: 1273–1285.
• 99. WINOGRADOW A.P., 1962 – Average contents of chemical elements in the principal types of igneous rocks of the Earth’s crust. Geochemistry, 7: 641–664.
• 100. WISZNIEWSKA J., 1984 – Geneza okruszcowania łupków izerskich pasma kamienickiego. Arch. Miner., 40, 1: 115–188.
• 101. WISZNIEWSKA J., 2002 – Wiek i geneza rud Fe-Ti-V i skał towarzyszących w suwalskim masywie anortozytowym (NE Polska). Biul. Państw. Inst. Geol., 401: 1–96.
• 102. ŻABIŃSKI W., 1977 – Geochemia. W: Surowce mineralne świata. Cyna – Sn (red. A. Bolewski): 7. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 103. ŻABIŃSKI W., 1978 – Geochemia. Cynk. Ołów. Kadm. W: Surowce mineralne świata. Cynk – Zn. Ołów – Pb. Kadm – Cd (red. A. Bolewski): 10–13. Wydaw. Geol., Warszawa.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).