Ekumenizm pogranicza w architekturze i sztuce świątyni - dawniej i dziś

• Autorzy: Uścinowicz Jerzy

Identyfikatory

DOI

10.21008/j.2658-2619.2022.9.7

Warianty tytułu

EN

Ecumenism of the borderland in sacred architecture and art - past and present

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono wybrane przykłady interakcji między architekturą, ikonografią chrześcijańską a teologią we współczesnej ortodoksyjnej, greckokatolickiej, rzymskokatolickiej i ewangelickiej architekturze sakralnej zbudowanej po II wojnie światowej w Polsce. Ukazano proces ewolucji tradycyjnych konwencji architektonicznych i ikonograficznych. Ujawniono problemy sztuki oraz jej nowe, istotne aspekty ideologiczne natury symbolicznej i liturgicznej. Przykłady współczesnych świątyń dowodzą odwrócenia separacyjnych tendencji chrześcijańskich Kościołów i kultur, co jest nie tylko symptomem wzajemnego dialogu, wymiany idei, wartości i różnych form kultu, lecz także symptomem potwierdzającym autentyczną wolę ekumenicznej jedności w sztuce. Przykłady te reprezentują architekturę pogranicza kulturowego. Są one próbą syntezy sztuki chrześcijańskiego Zachodu i Wschodu. Sztuka przez wieki swojej historii na ziemi pokonała olbrzymią drogę, zarówno w czasie, jak i w przestrzeni. Ciągle ją pokonuje. Jest wyrazem kultu. Stanowi świadectwo Wcielenia i misterium obecności. Prowadzi do przebóstwienia i do Zbawienia.

EN

This paper presents selected examples of interaction between architecture, iconography and theology in contemporary Orthodox, Greek- and Roman-catholic and Evangelic sacred architecture built after World War II period in Poland. It also shows the process of evolution of traditional spatial and functional structures and applications of new iconography conventions in the Christian temples. It covers problems in art as well as new essential ideological aspects of symbolic and liturgical nature. Examples of modern churches seem to prove separation tendencies of Christian Churches and cultures are now being reversed, which is not only a symptom of mutual dialogue, exchange of ideas, values and different forms of worship, a symptom confirming an authentic will of ecumenical unity in art. Those examples are representative for the architecture of cultural borderland, which attempts to synthesize both Western and Eastern Christian art. The art through ages of its history on earth has journeyed a long way, both through time and through space. It still does. It is an object of cult. It is a testimony of Incarnation and the mystery play of presence. It is the path to salvation.

Słowa kluczowe

PL

architektura sakralna; sztuka; ikona; teologia; dialog; ekumenizm; alians

EN

sacral architecture; art; icon; theology; dialogue; ecumenism; alliance

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz
• Rocznik: 2022
• Tom: Z. 9
• Strony: 93--138
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys.

Twórcy

autor

Uścinowicz Jerzy

• Politechnika Białostocka, Wydział Architektury, Pracownia Architektury Kultur Lokalnych

• https://orcid.org/0000-0003-0303-4700

Bibliografia

• 1. Anchimiuk J., 1996, Na jubileusz 50-lecia parafii katedralnej we Wrocławiu, w: Katedra Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy we Wrocławiu, red. I. Rydzanicz, Arboretum, Wrocław.
• 2. Dostojewski F., 1984, Idiota, przeł. J. Jędrzejewicz, w: Dzieła wybrane, t. II, Warszawa.
• 3. Ingrosatio Fundi Ecclesiae Parochialis in Mielnik, ADS sygnatura 16, D, s. 180-182.
• 4. Ipat’evskaâ letopis’, 1908, PSRL, t. 2, SPB., s. 778-791.
• 5. Forstner D., OSB, Die Welt der christlichen Symbole, Tyrolia-Verlag, Innsbruck 1966; przekład polski: Świat symboliki chrześcijańskiej, przeł. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1990, s. 95, 139.
• 6. Uścinowicz J., 1990-2007, Projekty architektoniczne, techniczne (wykonawcze) cerkwi Zmartwychwstania Pańskiego przy ul. Sikorskiego 9 w Białymstoku-Słonecznym Stoku (zrealizowany).
• 7. Uścinowicz J., 1997, Symbol, archetyp, struktura. Hermeneutyka tradycji w architekturze świątyni ortodoksyjnej, Politechnika Białostocka, Białystok.
• 8. Uścinowicz J., 2001, Projekt architektoniczny wnętrz i przegrody ołtarzowej cerkwi Zmartwychwstania Pańskiego w Białymstoku-Słonecznym Stoku (niezrealizowany w wersji autorskiej).
• 9. Uścinowicz J., 2000, Projekt architektoniczny zagospodarowania terenu wraz z projektem ogrodzenia cerkwi Zmartwychwstania Pańskiego przy ul. Sikorskiego 9 w Białymstoku- Słonecznym Stoku (projekt i realizacja ze zmianami inwestora).
• 10. Uścinowicz J., 2008, Projekt architektoniczno-budowlany kaplicy Objawienia Pańskiego w Białymstoku-Słonecznym Stoku.
• 11. Uścinowicz J., 2012, Projekt architektoniczno-budowlany rzymskokatolickiej kartuzji wiejskiej we wsi Poletyły k. Brańska, na działce o numerze ewidencyjnym 217 we wsi Poletyły, gm. Brańsk.
• 12. Uścinowicz J., 2015a, Projekt architektoniczno-budowlany pustelni anachorety z krzyżem memorialnym św. Franciszka w Rzymskokatolickiej Kartuzji Wiejskiej w Poletyłach k. Brańska, gm. Brańsk.
• 13. Uścinowicz J., 2015b, Projekt architektoniczny, koncepcyjny pustelni monastyrycznych, przy kartuzji wiejskiej w Poletyłach k. Brańska.
• 14. Uścinowicz J., 2017, Projekt architektoniczny, wnętrz kaplicy rzymskokatolickiej w Poletyłach k. Brańska.
• 15. Uścinowicz J., 2017-2018, Projekt budowlany rewitalizacji ruin dawnego kościoła, plebanii i ruin dawnej cerkwi wraz z adaptacją dla celów muzealno-ekspozycyjnych podziemia dawnego zamku dolnego w Mielniku przy ul. Brzeskiej 69, na działce o numerze geodezyjnym 5976, położonej w obrębie ewidencyjnym Mielnik, gm. Mielnik, Białystok-Mielnik, archiwum PWKZ Białystok.
• 16. Uścinowicz J., 2018, Powrót do Nowego Jeruzalem, w: Nowosielski - malarz, filozof, teolog, Fundacja „Oikonomos”, Akademia Supraska, Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, Supraśl, s. 27-43.
• 17. Uścinowicz J., 2019, On the spirit of places of worship - practical ecumenism of the polish cultural borderland, „Czasopismo Techniczne”, t. 116, nr 8, s. 95-114.
• 18. Uścinowicz J., 2021a, Gotyk ortodoksyjny dziś. Studium jednego przypadku, w: Architektura kultur lokalnych pogranicza. Sacrum - profanum - sacrum. Konwersje i rekonwersje architektury i sztuki sakralnej XX-XXI w., t. 4, red. J. Uścinowicz, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok, s. 353-370.
• 19. Uścinowicz J., 2021b, Katholikon w Supraślu i jego ikonostas. Romantyzm teologicznej idei, w: Architektura kultur lokalnych pogranicza. Sacrum - profanum - sacrum. Konwersje i rekonwersje architektury i sztuki sakralnej XX-XXI w., t. 4, red. J. Uścinowicz, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok, s. 331-352.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).