Dom wolnostojący – między luksusem a ekonomią. Specyfika zabudowy dzielnicy Szklarskiej Poręby

• Autorzy: Wojtas-Harań Anna

Identyfikatory

DOI

10.5277/arc190205

Warianty tytułu

EN

Detached house – between luxury and economy. The district of Szklarska Poręba – the specificity of the development

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Celem artykułu było wyselekcjonowanie elementów decydujących o jakości i atrakcyjności karkonoskich kurortów, służących jednocześnie zachowaniu wyjątkowości krajobrazu. Przyjęto metodę obserwacji i studium indywidualnych przypadków. Analizie poddano zabudowę znaczących, wybranych obiektów budowlanych, bazując na dokumentach archiwalnych, materiałach fotograficznych, wizji lokalnej. Z przeprowadzonych badań wynika, że stosowane rozwiązania projektowe były konsekwencją nowych idei pojawiających się w sztuce, życiu, architekturze. W konfrontacji ze współczesnością luksus historycznych propozycji polegał m.in. także na pozostawieniu miejsca dla otaczającej przestrzeni gór. Mając na względzie efekt, jaki uzyskano, należałoby przyjąć te historyczne rozwiązania za ponadczasowe i godne naśladowania.

EN

The intention of the article was to highlight the problem of selecting vital elements in order to protect the landscape, which also consists of specific architecture and urban planning. It was also intended to show the advantages of attractive quarters and recognize the premises that decided about this uniqueness. A method of observation and study of individual cases was adopted. The analysis covered the construction of significant, selected buildings, based on archival documents, photographic materials, and site visits. The research shows that the applied design solutions, characteristic of the Karkonosze Mountains resorts, were the consequence of new ideas emerging in art, life and architecture. In confrontation with the present day, the luxury of historical solutions relied, among others also to leave space for the surrounding mountains. Taking into account the effect obtained, this principle should be accepted as timeless.

Słowa kluczowe

PL

willa; pensjonat; architektura regionalna; urbanizacja

EN

villa; pension; regional architecture; urbanization

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2019
• Tom: Nr 2 (58)
• Strony: 59--72
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., il.

Twórcy

autor

Wojtas-Harań Anna

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej/Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology

Bibliografia

• [1] Biesiekierski T., Suchodolski J., Trocka-Leszczyńska E., Architektura na obszarze Sudetów: Sudety Środkowe, Wschodnie i Przedgórze Sudeckie, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 1999.
• [2] Suchodolski J., Regionalizm w kształtowaniu formy architektury współczesnej na obszarze Sudetów, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 1996.
• [3] Trocka-Leszczyńska E., Wiejska zabudowa mieszkaniowa w regionie sudeckim, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 1995.
• [4] Suchodolski J., Architektura schronisk górskich w Sudetach, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2005.
• [5] Balińska G., Uzdrowiska dolnośląskie: problemy rozwoju i ochrony wartości kulturowych do II wojny światowej, Wydawnictwo PWr, Wrocław 1991.
• [6] Szymanski-Störtkuhl B., Ilkosz J., Od zagrody do willi. Architektura Kolonii Artystycznej w Karkonoszach, [w:] K. Bździach (red.), Wspaniały krajobraz. Artyści i kolonie artystyczne w Karkonoszach w XX w., Gesellachaft für interregionalen Kulturaustausch e.V., Berlin, Muzeum Okręgowe w Jeleniej Górze, Berlin–Jelenia Góra 1999, 104–126.
• [7] Koeppen A., Die Schreiberhauer Künstlerkolonie, „Schlesien” 1908/1909, 2, 465–471.
• [8] Koeppen A., Zur Wiederbelebung schlesischer Bauernhäuser, „Schlesien” 1909/1910, 3, 559–562.
• [9] Siedler V., Heimatkunst im schlesischen Gebirge. Eine Kulturstudie, Leipelt, Warmbrunn 1913.
• [10] Łaborewicz I., Wiater P., Szklarska Poręba: Monografia historyczna, AdRem, Jelenia Góra 2010.
• [11] Leksykon architektury Wrocławia, R. Eysmont, J. Ilkosz, A. Tomaszewicz, J. Urbanik (red.), Via Nova, Wrocław 2011.
• [12] Atlas architektury Wrocławia, T. 2: Budowle mieszkalne, budowle inżynieryjne i przemysłowe, parki, cmentarze, pomniki, J. Harasimowicz (red.), Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1998.
• [13] Architektura Wrocławia, T. 1: Dom, Kolegium Redakcyjne Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej (red.), Werk, Wrocław 1995.
• [14] Architektura Wrocławia, T. 2: Urbanistyka do roku 1945, J. Rozpędowski (red.), Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 1995.
• [15] Atlas historyczny miast polskich. Śląsk, z. 14, Jelenia Góra, M. Młynarska-Kaletynowa, D. Adamska, R. Eysymontt, M. Chorowska, S. Firszt, R. Gliński, G. Grajewski, I. Łaborewicz, D. Wędzina (red.), Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Ośrodek Badań nad Kulturą Późnego Antyku i Wczesnego Średniowiecza, Wrocław 2017.
• [16] Kwaśny Z., Jelenia Góra: zarys rozwoju miasta, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1989.
• [17] Gryglewska A., Architektura Wrocławia XIX–XX w. w twórczości Richarda Plüddemanna, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 1999.
• [18] Ludwig B., Osiedla mieszkaniowe w krajobrazie wałbrzyskiego okręgu górniczo-przemysłowego (1850–1945), Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2010.
• [19] Budownictwo drewniane w gospodarce przestrzennej europejskiego dziedzictwa, W. Czarnecki (red.), Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania, Białystok 2004.
• [20] Tarnowski J., Styl alpejski w środkowej Europie i polska kontrakcja wobec niego – styl zakopiański, „Estetyka i Krytyka” 2012, Nr 25, 231–262.
• [21] Mazurski K., Budownictwo drewniane w regionie jeleniogórskim, „Rocznik Jeleniogórski” 1973, T. 11, 44–64.
• [22] Knothe J., Architektura neowernakularna – geneza. Od Erdmannsdorf do Pensjonatu „Maryja”, „Budownictwo i Architektura” 2017, Nr 16(4), 141–158.
• [23] Schroniska turystyczne Karkonoszy i Gór Izerskich w Polsce oraz w Czechach, I. Łaborewicz (red.), Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Jelenia Góra 2015.
• [24] Broniewski T., Historia architektury i nauka form architektonicznych w zarysie, Spółdzielnia Wydawnicza META, Katowice 1950.
• [25] Szymański-Störtkuhl B., Landhaus – typ podmiejskiego domu z początku XX w. na przykładzie Wrocławia, [w:] Architektura Wrocławia, T. 1: Dom, Kolegium Redakcyjne Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej (red.), Werk, Wrocław 1995, 281–298.
• [26] Nowosielska-Sobel J., Od ziemi rodzinnej ku ojczyźnie ideologicznej. Ruch ochrony stron ojczystych (Heimatschutz) ze szczególnym uwzględnieniem Śląska (1871–1933), Wydawnictwo UWr, Wrocław 2013.
• [27] Święcki R., Szklarska Poręba: Powstaną nowe hotele, „Gazeta Wrocławska”, 16.04.2016.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).