Paleogleby w zapisie sedymentacyjnym formacji z Siodeł w Górach Świętokrzyskich (perm górny–trias dolny)

Trela, W.; Fijałkowska-Mader, A.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Paleogleby w zapisie sedymentacyjnym formacji z Siodeł w Górach Świętokrzyskich (perm górny–trias dolny)

Autorzy

Trela W. , Fijałkowska-Mader A.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Paleosols in the sedimentary record of the Siod³a Formation in the Holy Cross Mountains (Upper Permian–Lower Triassic)

Języki publikacji

Abstrakty

The uppermost Permian in the NWHoly Cross Mountains is represented by red mudstones with sandstone and conglomerate interbeds, forming the PZt cyclothem (dated by miospores of the Lueckisporites virkkiae Bc Zone), which grade upwards into the Siodta Formation. This succession is overlain by sandstones and mudstones of the Jaworzna Formation yielding the lowermost Triassic spore-pollen assemblage of the Lundbladispora obsoleta- Protohaploxypinus pantii Zone. Mudstones of the Siodta Formation reveal mottling structure with numerous root traces, rhizobreciation, as well as nodular and bedded calcretes. The root -Mader structures are represented by calcite tubules and root moulds, the latter filled with dark red calcareous mudstones. The presence of root traces in the Siodta Formation clearly indicates an increase of substrate moisture in contrast to the underlying PZt cyclothem. The mottled red mudstones were deposited in the playa-lacustrine depositional system and lost their primary structure due to rooting and other pedogenic processes. Carbonate nodules and thin indurated calcretes are related to periods of lower sediment accumulation rate or even non-deposition periods favouring development of continental carbonates. A relatively rapid switch to the alluvial depositional system represented by the Jaworzna Formation appears to be coeval to the increased sediment flux in terrestrial setting, postulated by Newell et al. (2010) at the Permo-Triassic boundary, driven by a devegetation event of upland catchments.

Słowa kluczowe

paleogleba rizolity kalkrety czerwone mułowce perm trias

paleosols rhizoliths calcretes red mudstones Permian Triassic

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2017

Tom

Vol. 65, nr 4

Strony

227--233

Opis fizyczny

Bibliogr. 41 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Trela W.

wieslaw.trela@ pgi.gov.pl

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

autor

Fijałkowska-Mader A.

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

Bibliografia

1. ALONSO-ZARZA A.M. 2003 - Palaeoenvironmental significance of palustrine carbonates and calcretes in the geological record. Earth-Sci. Rev., 60: 261-298.
2. ALONSO-ZARZA A.M. & WRIGHT V.P. 2010 - Calcretes. [W:] Alonso-Zarza A.M. & Tanner L.H. (red.), Carbonates in continental Setting. Development in Sedimentology, 61, 225-267.
3. ARMENTEROS I. & HUERTA P. 2006 - The role of clastic sediment influx in the formation of calcrete and palustrine facies: A response to paleogeographic and climatic conditions in the southeastern Tetriary Duero basin (northern Spain). [W:] Alonso-Zarza A.M. & Tanner L.H. (red.), Paleoenvironmental record and applications of calcretes and palustrine carbonates. Geol. Soc. Amer., Spec. Pap., 416: 119-132.
4. BECKER A. 2014 - Muszloraczkowa stratygrafia pogranicza permu i triasu - rzeczywistość czy mit? Prz. Geol., 62: 184-189.
5. BECKER A. & NAWROCKI J. 2007 - Buntsandstein. [W:] Szulc J.& Becker A. (red.), Pan-European Correlation of the Epicontinental Triassic 4th Meeting. International workshop on the Triassic of southern Poland, September 3-8, 2007. Fieldtrip Guide: 7-16.
6. BECKERA. & NAWROCKI J. 2014 - Magnetostratigraphy of the Buntsandstein (Lower Triassic) in the Gorzów Wielkopolski IG 1 borehole, eastern German Basin in Poland: evidence of substantial diachronism of palynostratigraphic macrospore zone. Geol. Quart., 58: 369-378.
7. BECKER A. &ZŁONKIEWICZZ. 2015 - Sesja terenowa 1. Mezozoicz- na ewolucja i kenozoiczne deformacje północnego obrzeżenia Tetydy. Stanowisko 1. Zachełmie. [W:] Skompski S. (red.) Ekstensja i inwersja powaryscyjskich basenów sedymentacyjnych. 84 Zjazd Naukowy PTG, Chęciny, 9-11 września 2015: 109-119.
8. ESTEBAN M., KLAPPA C.F. 1983 - Subaerial exposure environment. [W:] Scholle P.A.,. Bebout D.G & Moore C.H. (red.), Carbonate Depositional Environments. AAPG, Memoir, 33: 1-54.
9. FIJAŁKOWSKA A. 1992 - Palinostratygrafia osadów cechsztynu i dolnego pstrego piaskowca w północno-zachodniej części Gór Świętokrzyskich. Prz. Geol., 40 (8): 468-473.
10. FIJAŁKOWSKA A. 1994a - Palynostratigraphy of the Lower and Middle Buntsandstein in NW part of the Holy Cross Mts., Poland. Geol. Quart., 38: 59-96.
11. FIJAŁKOWSKA A. 1994b - Palynological aspects of the Permo-Triassic succession in the Holy Cross Mountains, Poland. Documenta naturae, 87: 1-76.
12. FIJAŁKOWSKA-MADER A. 1997 - Correlation of the Zechstein microflora from Southern Poland. Pr. Państw. Inst. Geol., 157: 229-234.
13. FIJAŁKOWSKA-MADER A. 1999 - Palynostratigraphy, palaeoecology and palaeoclimatology of the Triassic in South-Eastern Poland. Zbl. Geol. Paläont., Teil I, 1998, 7/8: 601-627.
14. FISHER J.A., KRAPF C.B.E., LANG S.C., NICHOLS G.J. & PAYENBERG T.H.D. 2008 - Sedimentology and architecture of the Douglas Creek terminal splay, Lake Eyre, central Australia. Sedimentology, 55:1915-1930.
15. KLAPPA C.F. 1980 - Rhizoliths in terrestrial carbonates: classification, recognition, genesis and significance. Sedimentology, 27: 613-629.
16. KOWALCZEWSKI Z. & RUP M. 1989 - Cechsztyn w Górach Świętokrzyskich. Biul. Inst. Geol., 362: 5-39.
17. KULETA M. & ZBROJA S. 2006 - Wczesny etap rozwoju pokrywy permsko-mezozoicznej Gór Świętokrzyskich. [W:] Skompski S. & Żylińska A. (red.), Procesy i Zdarzenia w Historii Geologicznej Gór Świętokrzyskich. LXXVII Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego: 105-125.
18. KULETA M., ZBROJA S., PTASZYŃSKI T. & NIEDŻWIEDZKI G. 2006 - Stanowisko 1. Zachełmie k. Zagnańska. [W:] Skompski S. & Żylińska A. (red.), Procesy i Zdarzenia w Historii Geologicznej Gór Świętokrzyskich. LXXVII Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego: 174-178.
19. KULETA M., TRELA W. & ZBROJA S. 2009 - Paleomorfologia a zapis sedymentacyjny dolnego pstrego piaskowca (dolny trias) w NW części Gór Świętokrzyskich na przykładzie kamieniołomu Zachełmie. [W:] Ludwikowska-Kędzia M. & Wiatrak M. (red.), Znane fakty - nowe interpretacje w geologii i geomorfologii Gór Świętokrzyskich: 63-74.
20. MACK G.H., JAMES W.C. & MONGER H.C. 1993 - Classification of paleosols. Geol. Soc. Amer. Bull., 105: 129-136.
21. NAWROCKI J. 1997 - Permian to Early Triassic magnetostratigraphy from the Central European Basin in Poland: Implications on regional and worldwide correlations. Earth. Planet. Sci. Lett., 152: 37-58.
22. NAWROCKI J. 2005 - The Permian-Triassic boundary in the Central European Basin: magnetostratigraphic constraints. Terra Nova, 16: 139-145.
23. NAWROCKI J., KULETA M. & ZBROJA S. 2003 - Buntsandstein magnetostratigraphy from the northern part of the Holy Cross Mountains. Geol. Quart., 47: 253-260.
24. NAWROCKI J., PIEŃKOWSKI G. & BECKER A. 2005 - Conchostraca (muszloraczki) z najniższego pstrego piaskowca Zachełmia, Góry Świętokrzyskie - dyskusja. Prz. Geol., 53: 222-225.
25. NEWELL A.J., SENNÍKOV A.G., BENTON M.J., MOLOSTOV- SKAYA I.I., GOLUBEV V.K., MINIKH A.V. & MINIKH M.G. 2010 - Disruption of playa-lacustrine depositional systems At the Permian-Triassic boundary: evidence from Vyazniki and Gorokhovents on the Russian Platform. J. Geol. Soc., London, 167: 695-716.
26. NEWELL A,J., BENTON M.J., KEARSEY T., TAYLOR G., TWITCHETT R. J. & TVERDOKHLEBOV V.P. 2012 - Calcretes, fluvio- lacustrine sediments and subsidence patterns in Permo-Triassic salt-walled minibasins of the south Urals, Russia. Sedimentology, 59: 1659-1676.
27. NICHOLS G.J. & FISHER J.A. 2007 - Processes, facies and architecture of fluvial distributary system deposition. Sediment. Geol., 195: 75-90.
28. PERYT T. 1984 - Subaeralne utwory węglanowe. Zarys problematyki. Prz. Geol., 32 (4): 212-216.
29. PIEŃKOWSKI G. 1989 - Sedymentologiczne kryteria wyróżnienia granicy cechsztyn/pstry piaskowiec oraz perm/trias w Polsce. Prz. Geol., 37 (5): 237-244.
30. PTASZYŃSKI T. & NIEDŻWIEDZKI G. 2004 - Conchostraca (muszloraczki) z najniższego pstrego piaskowca Zachełmia, Góry Świętokrzyskie. Prz. Geol., 52 (12): 1151-1155.
31. PTASZYŃSKI T. & NIEDŻWIEDZKI G. 2006 - Pstry piaskowiec w Górach Świętokrzyskich: charakterystyka i korelacja litostratygraficzna z basenem turyńskim. Prz. Geol., 54 (6): 525-533.
32. RETALLACK G.J.2001 - Soilsof the Past - an introduction to paleope- dology. Blackwell Science, s. 404.
33. RŮHLE E., CIUK E., OSIKA R. & ZNOSKO J. 1977 - Mapa geologiczna Polski bez utworów czwartorzędowych 1 : 500 000. Wyd. Geol., Warszawa.
34. SENKOWICZOWA H. 1970 - Trias. [W:] Ruhle E. (red.), Stratygrafia mezozoiku obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Pr. Inst. Geol., 56: 7-48.
35. SZULC J., BECKER A. & MADER A. 2015 - Perm i trias - nowe otwarcie w historii Gór Świętokrzyskich. [W:] Skompski S. (red.), Ekstensja i inwersja powaryscyjskich basenów sedymentacyjnych. 84 Zjazd Naukowy PTG, Chęciny, 9-11 września 2015: 11-27.
36. SZULCZEWSKI M. 1995 - Stop 8. Zachełmie quarry. XII International Congress Carboniferous-Permian, August 28 - September 2, 1995, Kraków, Poland, Guide to Excursion A2.
37. SZURLIES M. 2007 - Latest Permian to Middle Triassic cyclo-magneto-stratigraphy from the Central European Basin, Germany: Implications for the geomagnetic polarity timescale. Earth. Planet. Sci. Lett., 261: 602-619.
38. ŚWIDROWSKA J, HAKENBERG M., POLUHTOVIE B., SEGHEDI A. & VIŠNÁKOV I. 2008 - Evolution of the mesozoic basins on the southwestern edge of the East European Craton (Poland, Ukraine, Moldova, Romania). Studia Geol. Pol., 130: 1-131.
39. WAGNERR. 1994-Stratygrafia osadów i rozwój basenu cechsztyńskiego na Niżu Polskim. Pr. Państw. Inst. Geol., 146: 1-71.
40. WRIGHT V.P. 1994 - Paleosols in shallow marine carbonate sequences. Earth Sci. Rev., 35: 367-395.
41. WRIGHT V.P. & TUCKER M.E. 1991 - Calcretes: an introduction. [W:] Wright V.P. & Tucker M.E. (red.), Calcretes. Blackwell: 1-22.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-ac0c5da7-abd8-4d79-833b-56682a333bf4