Ocena skuteczności ochrony krajobrazu w parkach kulturowych w Polsce

• Autorzy: Marcinek Roman , Myczkowski Zbigniew , Siwek Andrzej

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK66PARKS

Warianty tytułu

EN

Assessment of the effectiveness of preserving the landscape in cultural parks in Poland

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Różnorodność krajobrazu to także wielość i różnorodność form ochrony jego struktury i piękna. Trwa ona od ponad 150 lat w świecie i ponad 100 lat w Polsce. Od 20 lat ogniskuje się wokół krajobrazu kulturowego i jego ustawowej formy ochrony, jaką jest park kulturowy. Po wprowadzeniu możliwości ich tworzenia, w wojewódzkich strategiach wytypowano przeszło 200 obszarów. Obecnie ich liczba waha się w granicach 40. Proces jest dynamiczny, ponieważ już w roku 2021 odnotowano likwidację jednego, a równocześnie pojawiają się uchwały samorządowe dla utworzenia kilku kolejnych. W artykule autorzy, w ślad za opracowaną przez nich obszerną ekspertyzą powstałą w Narodowym Instytucie Dziedzictwa, poddają analizie istniejące parki kulturowe, cele ich powołania, treści uchwał, z mocy których powstały, zapisy planów ochrony oraz praktyki ich funkcjonowania. Ocenie poddano sposoby zarządzania nimi, aktywność oraz popularyzację. Całość została poddana analizie SWOT.

EN

Landscape diversity also means a diversity and multitude of forms of conserving its structure and beauty. This conservation has lasted for over 150 years around the world and for over 100 years in Poland. For around twenty years, it has concentrated around the cultural landscape and its form of statutory protection: the cultural park. After it became possible to establish such parks, voivodeship strategies were amended to list over 200 areas. At present, this number is around forty. The process is dynamic, as the liquidation of a park was observed already in 2021, and several resolutions on the establishment of one were recorded. In this paper, the authors, following their comprehensive expert report drafted at the National Heritage Institute, analyze existing cultural parks, the goals of their establishment, the content of resolutions that had established them, conservation plan provisions and the practice of their operation. Their management, activity and popularization were assessed. The findings were then subjected to a SWOT analysis.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz kulturowy; dziedzictwo; parki kulturowe; doktryna; SWOT

EN

cultural landscape; heritage; cultural park; doctrines; SWOT

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2021
• Tom: Nr 66
• Strony: 106--120
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., tab., il.

Twórcy

autor

Marcinek Roman

• Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków

• https://orcid.org/0000-0001-9985-2518

autor

Myczkowski Zbigniew

• Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

• https://orcid.org/0000-0002-4014-950X

autor

Siwek Andrzej

• Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego

• https://orcid.org/0000-0002-3255-8768

Bibliografia

• Źródła / Sources
• 1. Marcinek Roman, Myczkowski Zbigniew, Siwek Andrzej, „Park kulturowy jako forma ochrony krajobrazu kulturowego (historycznego)” 2017, mps, http://krajobrazmojegomiasta.pl/wydawnictwa.
• 2. Plan ochrony Parku Kulturowego obszaru ulicy Krupówki, oprac. zespół w składzie: Urszula Forczek-Brataniec, Roman Marcinek, Zbigniew Moździerz, Paulina Nosalska, Aleksandra Rykaczewska, Andrzej Siwek, Jerzy Wowczak, pod kier. nauk. Zbigniewa Myczkowskiego, Kraków 2017–2018.
• 3. Projekt Parku Kulturowego Nowa Huta. Etap I i II, oprac. zespół w składzie: Z. Myczkowski (kier. nauk.), R. Marcinek (gł. proj.), Karol Chajdys, Urszula Forczek-Brataniec, Karolina Latusek, Paulina Nosalska, Andrzej Siwek, Wojciech Rymsza-Mazur, Krzysztof Wielgus, Kraków 2015–2016.
• 4. Zasady tworzenia Parku Kulturowego, zarządzania nim oraz sporządzania planu jego ochrony. Materiały instruktażowe dla gminnych samorządów terytorialnych, autorów planów ochrony, wojewódzkich i samorządowych konserwatorów zabytków (przyjęte i rekomendowane do stosowania przez Radę Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury 6 X 2005, na podstawie art. 16 i 17 ustawy z 23 lipca 2003 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. nr 162 z 17 IX 2003, poz. 1568), oprac. zespół w składzie: Aleksander Böhm (główny konsultant), Maria Łuczyńska-Bruzda, Jadwiga Środulska-Wielgus, Krzysztof Wielgus, Urszula Forczek-Brataniec, Krzysztof Stokłosa, Anna Skrzyńska, współpraca: Piotr Dobosz, Janusz Korzeń, Roman Marcinek, Katarzyna Piotrowska-Nosek.
• Opracowania / Secondary sources
• 5. Bogdanowski Janusz, Droga od obiektu do zabytkowego krajobrazu, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Krakowskiego” 1994, t. 1.
• 6. Marcinek Roman, Siwek Andrzej, Monitoring miejsc szczególnym znaczeniu dla polskiego dziedzictwa kulturowego, [w:] Stare miasteczka w nowych czasach. Ochrona zespołów staromiejskich a turystyka masowa. Kazimierz miasto zagrożone, materiały z konferencji naukowej Kazimierz Dolny 30 listopada–1 grudnia 2006, red. Bogusław Szmygin, Warszawa 2007.
• 7. Myczkowski Zbigniew, Cultural Landscape – Phenomenon of Integrating Cultural and Natural Heritage Protection, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2018, nr 56.
• 8. Myczkowski Zbigniew, Krajobraz wyrazem tożsamości w wybranych obszarach chronionych w Polsce, Kraków 1998.
• 9. Myczkowski Zbigniew, Rewaloryzacja krajobrazu kulturowego, [w:] Zabytek zadbany. Co to znaczy?, red. Iwona Liżewska, Warszawa 2015.
• 10. Siwek Andrzej, Ewidencja i monitoring – filary systemu ochrony zabytków, „Biuletyn Informacyjny PKN ICOMOS” 2016, nr 1 (32).
• 11. Siwek Andrzej, Ochrona historycznego krajobrazu kulturowego – ewolucja systemu, [w:] Nic nad oryginał. Księga dedykowana pamięci Barbary Tondos i Jerzego Tura, red. Agnieszka Gronek, Joanna Daranowska-Łukaszewska, Kraków–Rzeszów 2019.
• 12. Siwek Andrzej, Od krajobrazu historycznego do krajobrazu zabytkowego – problemy ochrony krajobrazów kulturowych, [w:] Przeszłość dla przyszłości, t. 3, red. Andrzej Kadłuczka, Jacek Czechowicz, Kraków 2015.
• 13. Świdrak Marek, Przedmiot ochrony, celowość oraz dopuszczalne granice ingerencji uchwały tworzącej park kulturowy, [w:] Historia – Pamięć – Tożsamość w edukacji humanistycznej, t. 6: Ochrona i promocja dziedzictwa kulturowego jako forma zachowania pamięci o przeszłości, red. Bożena Popiołek, Urszula Kicińska, Agnieszka Słaby, Kraków 2020.
• 14. Tomaszewski Andrzej, Wprowadzenie, [w:] Zarys koncepcji krajowego systemu ochrony zabytkowych krajobrazów kulturowych w Polsce, Warszawa 1996.
• 15. Tomczak Janusz, Park kulturowy w systemie ochrony zabytków w Polsce, „Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury” 2019, z. 4 (36). Vademecum Konserwatora Zabytków. Międzynarodowe Normy Ochrony Dziedzictwa Kultury, red. Bogusław Szmygin, Warszawa 2015.
• 16. Zalasińska Katarzyna, Zeidler Kamil, Wykład prawa ochrony zabytków, Gdańsk 2015. Żołnierczuk Maciej, Zakres i skuteczność planów ochrony parków kulturowych, „Kwartalnik Naukowy Uczelni Vistula” 2019, nr 1 (59).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).