Małże z osadów środkowego miocenu zapadliska przedkarpackiego: otwory wiertnicze Busko (Młyny) PIG-1 I Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 – stratygrafia i taksonomia

Studencka, B.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Małże z osadów środkowego miocenu zapadliska przedkarpackiego: otwory wiertnicze Busko (Młyny) PIG-1 I Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 – stratygrafia i taksonomia

Autorzy

Studencka B.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Middle Miocene bivalves from the Carpathian Foredeep basin: the Busko (Młyny) PIG-1 and Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 boreholes – stratigraphy and taxonomy

Języki publikacji

Abstrakty

Do badań faunistycznych wykorzystano próbki utworów pobrane z rdzeni z otworów wiertniczych wykonanych w 2010 r. w zachodniej części zapadliska przedkarpackiego. W tej części zapadliska, gdzie miąższość osadów zalegających powyżej utworów gipsowych nie przekracza 200 m, przeważają osady drobnoziarniste, mułowce i iłowce należące do formacji z Machowa. Przeanalizowano 56 próbek: 32 próbki z rdzenia z otworu Busko (Młyny) PIG-1 o długości 200 m oraz 24 próbki z rdzenia z otworu Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 o długości 191 m. Zidentyfikowano 12 gatunków małżów: Nucula (Nucula) nucleus (Linnaeus, 1758), Lentipecten corneus denudatus (Reuss, 1867), Delectopecten vitreus (Gmelin, 1791), Inaequicostata cf. politioanei (Jekelius, 1944), Obsoletiforma vindobonensis (Laskarew, 1903), Plicatiforma pseudoplicata (Friedberg, 1934), Ervilia podolica (Eichwald, 1830), Ervilia trigonula Sokolov, 1899, Abra (Syndosmya) reflexa (Eichwald, 1830), Macoma (Psammacoma) elliptica (Brocchi, 1814), Corbula (Varicorbula) cf. gibba (Olivi, 1792) i Cuspidaria rostrata (Spengler, 1793). W artykule podano zasięgi stratygraficzne znalezionych gatunków i opisy rzadkich bądź ważnych stratygraficznie gatunków. Wyznaczona na podstawie zespołów małżowych granica baden/ sarmat przebiega w utworach z głębokości 109,10–127,70 m w otworze wiertniczym Busko (Młyny) PIG-1 i 150,80–162,80 m w otworze wiertniczym Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1. Gatunkiem umożliwiającym datowanie spągowej części formacji z Machowa na późny baden jest przegrzebek Delectopecten vitreus (Gmelin, 1791), podczas gdy znaleziska Abra (Syndosmya) reflexa (Eichwald, 1830) pozwalają określić wiek stropowej części tej formacji na wczesny sarmat.

The study is based on the fossil material derived from cores drilled in 2010 in the western part of the Carpathian Foredeep Basin. The deposits overlying the gypsum level, represented mainly by mudstones and clays of the Machów Fm., are less than 200 m thick in this part of the Carpathian Foredeep. In total, 56 samples were investigated: 32 samples from the Busko (Młyny) PIG-1 drilling core 200 m long; and 24 samples from the Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 drilling core, 191 m long. Twelve bivalve species have been identified, namely: Nucula (Nucula) nucleus (Linnaeus, 1758), Lentipecten corneus denudatus (Reuss, 1867), Delectopecten vitreus (Gmelin, 1791), Inaequicostata cf. politioanei (Jekelius, 1944), Obsoletiforma vindobonensis (Laskarew, 1903), Plicatiforma pseudoplicata (Friedberg, 1934), Ervilia podolica (Eichwald, 1830), Ervilia trigonula Sokolov, 1899, Abra (Syndosmya) reflexa (Eichwald, 1830), Macoma (Psammacoma) elliptica (Brocchi, 1814), Corbula (Varicorbula) cf. gibba (Olivi, 1792) and Cuspidaria rostrata (Spengler, 1793). Stratigraphic ranges of bivalve species as well as descriptions of rare or stratigraphically important species have been presented. The bivalves define the Badenian/ Sarmatian boundary within the depth range 109.10–127.70 m in the Busko (Młyny) PIG-1 borehole, and within the depth range 150.80–162.80 m in the Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1 borehole. Specifically, the scallop Delectopecten vitreus (Gmelin, 1791) defines the base of the Machów Fm. as the Late Badenian, while the species Abra (Syndosmya) reflexa (Eichwald, 1830) enables to specify the age of the uppermost part of the Machów Fm. as the Early Sarmatian.

Słowa kluczowe

stratygrafia taksonomia małże przegrzebki granica baden-sarmat formacja z Machowa Paratetyda zapadlisko przedkarpackie

stratigraphy taxonomy Bivalvia scallops Badenian-Sarmatian boundary Machów Formation Polish Carpathian Foredeep Basin

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

Rocznik

2015

Tom

nr 461

Strony

95--113

Opis fizyczny

Bibliogr. 83 poz., rys., zdj.

Twórcy

autor

Studencka B.

bstudencka@go2.pl

Polska Akademia Nauk, Muzeum Ziemi w Warszawie, al. Na Skarpie 20/26, 00-488 Warszawa

Bibliografia

1. ALBAYRAK S., BALKIS H., BALKIS N., 2004 — Bivalvia (Mollusca) fauna of the Sea of Marmara. Acta Adriat., 45: 9–24.
2. BAŁUK W., 1970 — Dolny torton Niskowej koło Nowego Sącza. Acta Geol. Pol., 20: 101–157.
3. BOHN-HAVAS M., 1983 — Novel Sarmatian Cardium species from the Zsambek Basin (borehole Budajenö 2) [po węgiersku, angielskie streszczenie]. Magyar Áll. Földt. Int. Evi Jel., 1982: 335–367.
4. BOHN-HAVAS M., BÁLDI T., KÓKAY J., HALMAI J., 1987 — Pectenid assemblage zones of the Miocene in Hungary. Ann.Inst. Geol. Publ. Hungarici, 70: 441–446.
5. CEREGATO A., RAFFI S., SCARPONI D., 2007 — The circalittoral/bathyal paleocommunities in the Middle Pliocene of Northern Italy. The case of the Korobkovia oblonga–Jupiteria concave paleocommunity type. Geobios, 40: 555–572.
6. CERULLI-IRELLI S., 1909 — Fauna malacologica Mariana. Part 3. Palaeontogr. Ital., 15: 125–213.
7. COSSMANN M., PEYROT A., 1909 — Conchologie néogénique de l’Aquitaine. Vol. 1. Pélécypodes: 1–220. Saugnac, Bordeaux.
8. CZAPOWSKI G., 1994 — Sedimentation of Middle Miocene marine complex from the area near Tarnobrzeg (north-central part of the Carpathian Foredeep). Geol. Quart., 38, 3: 577–592.
9. CZAPOWSKI G., GĄSIEWICZ A., 2015 — Wykształcenie, stratygrafia i środowiska depozycji utworów pogranicza badenu i sarmatu z SW otoczenia Gór Świętokrzyskich – profile otworów badawczych Busko (Młyny) PIG-1 i Kazimierza Wielka (Donosy) PIG-1. Biul. Państw. Inst. Geol., 461: 9–52.
10. CZAPOWSKI G.,STUDENCKA B., 1990 — Studium sedymentologiczno-paleontologiczne osadów barierowych dolnego sarmatu w rejonie Chmielnika (południowe obrzeżenie Gór Świętokrzyskich). Prz. Geol., 38, 3: 117–127.
11. CZARNOCKI J., 1935 — O ważniejszych zagadnieniach stratygrafii i paleogeografii polskiego tortonu. Spraw. Państw. Inst. Geol., 8: 99–206.
12. DEPÉRET Ch., ROMAN R., 1928 — Monographie des Pectinidés néogénes de l’Europe et des régions voisienes. Mm. Soc. géol.France, Nouv. sér., 4: 169–194.
13. DiGERONIMO I., La PERNA R., 1997 — Pleistocene bathyal molluscan assemblages from Southern Italy. Riv. Ital. Paleont. Stratigr., 103: 389–426.
14. DIJKSTRA H.H., GOFAS S., 2004 — Pectinoidea (Bivalvia: Propeamussiidae and Pectinidae) from some northeastern Atlantic seamounts. Sarsia, 89: 33–78.
15. DIJKSTRA H.H., GOUD J., 2002 — Pectinoidea (Bivalvia, Propeamussiidae& Pectinidae) collected during the Dutch CANCAP and MAURITANIA expeditions in the south-eastern region of the North Atlantic Ocean. Basteria, 66: 31–82.
16. EICHWALD E., 1830 — Naturhistorische Skizze von Lithauen, Volhynien und Podolien in geognostisch-mineralogischer, botanischer und zoologischer Hinsicht: 1–265. Zawadzki, Vilnae.
17. FRIEDBERG W., 1932 — Die Pectiniden des Miocäns von Polen und ihre stratigraphische Bedeutung. Bull. Int. Acad. Pol. Sci.Lett., Cl. Sci. Math. Nat., Sér. B, 5–6: 47–66, 113–122.
18. FRIEDBERG W., 1934 — Mięczaki mioceńskie Ziem Polskich. Cz. 2. Małże. Z. 1: 1–158. Pol. Tow. Geol., Kraków.
19. FRIEDBERG W., 1936 — Mięczaki mioceńskie Ziem Polskich. Cz. 2. Małże. Z. 2: 159–284. Pol. Tow. Geol., Kraków.
20. GĄSIEWICZ A., CZAPOWSKI G., PARUCH-KULCZYCKA J., 2004 — Granica baden–sarmatwzapisie geochemicznym osadów w północnej części zapadliska przedkarpackiego – implikacje stratygraficzne. Prz. Geol., 52, 5: 413–420.
21. GÓRKA M., STUDENCKA B., JASIONOWSKI M., HARA U., WYSOCKA A., POBEREZHSKYY A., 2012 — The Medobory Hills (Ukraine): Middle Miocene reef systems in the Paratethys, their biological diversity and lithofacies. Biul. Państw. Inst. Geol., 449: 147–174.
22. HARZHAUSER M., MANDIC O., 2001 — Late Oligocene gastropods and bivalves from the Lower and Upper Austrian Molasse Basin. Österr. Akad. Wiss., Schriftenreihe Erdwiss. Komm., 14: 671–795.
23. HARZHAUSER M., PILLER W.E., 2007 — Benchmark data of a changing sea – palaeogeography, palaeobiogeography and events in the Central Paratethys during the Miocene. Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol., 253: 8–31.
24. HARZHAUSER M., MANDIC O., SCHLÖGL J., 2011 — A late Burdigalian bathyal mollusc fauna from the Vienna Basin (Slovakia). Geol. Carpath., 62: 211–231.
25. HÖRNES M., 1859 — Die fossilien Mollussken des Tertiärbecken von Wien. Bd. 2. Bivalven. Fasc. 1. Abh. Geol. Reich., 3: 1–116.
26. JAKUBOWSKI G., MUSIAŁ T., 1977 — Lithology and fauna from the Upper Tortonian sands of Monastyrz and Dlugi Goraj (Southern Roztocze Poland). Pr. Muz. Ziemi, 26: 63–126.
27. JAKUBOWSKI G., STUDENCKA B., URBANIAK J., 1996 — Gromada Bivalvia Linnaeus, 1758. W: Budowa geologiczna Polski. T. 3. Atlas skamieniałości przewodnich i charakterystycznych. Cz. 3a. Kenozoik: trzeciorzęd, neogen (red. L. Malinowska, M. Piwocki): 663–703. Pol. Agen. Ekol., Warszawa.
28. JURKIEWICZ H.,KARNKOWSKI P., 1961 — Poziom spirialisowy w tortonie przedgórza Karpat. Prz. Geol., 9, 1: 24–27.
29. KOJUMDGIEVA E., 1969a — Les fossilles de Bulgarie, VIII, Sarmatien. Acad. Sci. Bulgarie, Sofia.
30. KOJUMDGIEVA E., 1969b — Quelques Pectinidés du Tortonien de la Bulgarie. Bull. Geol. Inst., Ser. Paleont., 18: 83–88.
31. KOJUMDGIEVA E., STRACHIMIROV B., 1960 — Les fossilles de Bulgarie, VII, Tortonien. Acad. Sci. Bulgarie, Sofia.
32. KOJUMDGIEVA E.I., PARAMONOVA N.P., BELOKRYS L.S., MUSKHELISHVILI L.V., 1989 — Biostratigraphic subdivision of the Sarmatian after molluscs. Geol. Carpath., 40: 81–84.
33. KOLESNIKOW W.P., 1935 — Sarmatische Mollusken [po rosyjsku, niemieckie streszczenie]. Paläontologie der USSR., 10: 1–416.
34. KOVÁÈ M., ANDREYEVA-GRIGOROVICH A., BAJRAKTAREVIĆ Z., BRZOBOHATÝ R., FILIPESCU S., FODOR L., HARZHAUSER M., OSZCZYPKO N., NAGYMAROSY A., PAVELIĆ D., RÖGL F., SAFTIĆ B., SLIVA L., STUDENCKA B., 2007 — Badenian evolution of the Central Paratethys Sea: paleogeography, climate and eustatic sea level changes. Geol. Carpath., 58: 479–606.
35. KOWALEWSKI K., 1930 — Stratygrafia miocenu okolic Korytnicy w porównaniu z trzeciorzędem pozostałych obszarów gór Świętokrzyskich. Spraw. Państw. Inst. Geol, 6: 1–211.
36. KOWALEWSKI K., 1958 — Stratygrafia miocenu południowej Polski ze szczególnym uwzględnieniem południowego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Kwart. Geol., 2, 1: 3–43.
37. KOWALEWSKI K., 1966 — Miocen odcinków południowosandomierskiego, tarnobrzeskiego i chmielowsko-baranowskiego i ich stosunek do obszarów sąsiednich. Biul. Inst. Geol., nienumerowany: 7–143.
38. KRACH W., 1954 — Charakterystyka faunistyczna miocenu wsi Makoszowy na Górnym Śląsku. Biul. Inst. Geol., 71: 119–132.
39. KRACH W., 1957 — Przegrzebki (Pectinidae) z miocenu Górnego Śląska. Acta Geol. Pol., 7: 321–359.
40. KRACH W., 1958 — Znaczenie makrofauny w stratygrafii miocenu Polski. Kwart. Geol., 2, 1: 44–53.
41. KRACH W., 1962 — Zarys stratygrafii miocenu Polski południowej. Rocz. Pol. Tow. Geol., 32: 529–557.
42. KRACH W., 1979 — Pectinids in Badenian of Poland and Western Ukraine. Ann. Géol. Pays Hellén., Hors sér., 2: 663–671.
43. KRACH W., 1981 — Badeńskie utwory rafowe na Roztoczu Lubelskim. Pr. Geol. Kom. Nauk. Geol. PAN Oddz. w Krakowie, 121: 5–115.
434 KRACH W., KSIĄŻKIEWICZ M., 1949 — Dolny torton w Benczynie koło Wadowic. Rocz. Pol. Tow. Geol., 18: 273–291.
45. KRACH W., NOWAK W., 1956 — Miocen okolic Andrychowa. Rocz. Pol. Tow. Geol., 25: 9–54.
46. LASKAREW W., 1903 — Die Fauna der Buglowka-Schichten in Volhynien [po rosyjsku, niemieckie streszczenie]. Trudy Geol. Kom., Now. Ser., 5: 1–127.
47. MANDIC O., 2003 — Bivalves of the Karpatian in the Central Paratethys. W: The Karpatian – a Lower Miocene stage of the Central Paratethys (red. R. Brzobohaty i in.): 217–227. Masaryk Univ., Brno.
48. MANDIC O., 2005 — Toward the new regional Central Paratethys pectinid bivalve zonation. W: 12th Congress R.C.M.N.S., 6–11 September 2005, Vienna. Program, Abstracts & Participants: 156–160. Univ. Vienna, Nat. Hist. Mus. Vienna, Vienna.
49. MARQUET R., 2002 — The Neogene Amphineura and Bivalvia (Protobranchia and Pteriomorphia) from Kallo and Doel (Oost--Vlaanderen, Belgium). Palaeontos, 2: 1–100.
50. MERLE D., LAURIAT-RAGE A., GAUDANT J., PESTREA S., COURME-RAULT M.-D., ZORN I., BLANC-VELLERON M.-M., ROUCHY J.-M., ORSZAG-SPERBER F., KRIJGSMAN W., 2002 — Les paléopeuplements marins du Messinien pré-évaporitique du Pissouri (Chypre, Méditerranée orientale): aspects paléoécologique précédant la crise de salinité messinienne. Geodiversitat, 24: 669–689.
55. MOOREC.R. (red.), 1969 — Treatise on invertebrate paleontology. Part N. Mollusca, Bivalvia. Geol. Soc. America, Kansas.
52. NEVESSKAJA [= NIEWESSKAJA] L.A., GONCHAROVA I.A., ILJINA L.B., 2005 — Types of Neogene marine and nonmarine basins exemplified by the Eastern Paratethys. Paleont. J. [Paleonologieczskij żurnal], 3: 3–12.
53. NEY R., BURZEWSKI W., BACHLEDA T., GÓRECKI W., JAKÓBCZAK K., SŁUPCZYŃSKI K., 1974 — Zarys paleogeografii i rozwoju litologiczno-facjalnego utworów miocenu zapadliska przedkarpackiego. Pr. Geol. Kom. Nauk. Geol. PAN Oddz. w Krakowie, 82: 3–65.
54. NICORICI E., 1977 — Les Pectinidés badéniens de Roumanie. Mém. Ins. Géol. Géoph., 26: 119–159.
55. NIEWESSKAJA [= NEVESSKAJA] L.A, 1965 — Pozdnieczetwierticznyje dwustworczatyje moliuski Czernogo Moria, ich sistematika i ekologia. Trudy PIN AN SSSR, 105: 1–388.
56. NIEWESSKAJA [= NEVESSKAJA] L.A., GONCHAROWA I.A., PARAMONOWA N.P., POPOW S.W., BABAK E.W., BAGDASARJAN K.G., WORONINA A.A., 1993 — Opredielitiel miocenowych dwustworczatych moliuskow Jugo-Zapadnoj Jewrazji. Trudy PIN RAN, 247: 1–412.
57. PAPP A., 1958 — Morphologisch-genetische studien an Mollusken des Sarmats von Wiesen (Burgenland). Wiss. Arb. Burgeland, 22: 5–39.
58. PARAMONOWA [= PARAMONOVA] N.P., 1994 — Istoriya sarmatskikh i akchagylskikh dvustvorchatykh molluskov. Trudy PIN RAN, 260: 1–212.
59. POPPE G.T.,GOTOY., 1993 — European seashells. Vol. 2. Scaphopoda, Bivalvia, Cephalopoda. Christa Hemmen Verlag, Wiesbaden.
60. POPOV S.V., RÖGL F., ROZANOV A.Y., STEININGER F.F., SHCHERBA I.G., KOVÁC M., 2004 — Lithological-paleogeographic maps of Paratethys. 10 maps Late Eocene to Pliocene. Cour. Forschungsinst. Senckenberg, 250: 1–46.
61. RÖGL F., 1998 — Paleogeographic Considerations for Mediterranean and Paratethys Seaways (Oligocene to Miocene). Ann.Naturhist. Mus. Wien, 99A: 279–310.
62. SACCO F., 1897 — I Molluschi die terreni terziarii del Piemonte e della Liguria. Parte 24. Carlo Clausen. Libr. 1’Accad. Sci., Torino.
63. SACCO F., 1901 — I Molluschi die terreni terziarii del Piemonte e della Liguria. Parte 29. Carlo Clausen. Libr. 1’Accad. Sci., Torino.
64. SCHULTZ O., 2001 — Bivalvia neogenica (Nuculacea-Unionacea). W: Catalogus Fossilium Austriae (red. W.E. Piller). Bd. 1. T. 1: 1–380. Verlag Österr. Akad. Wiss., Wien.
65. SCHULTZ O., 2003 — Bivalvia neogenica (Nuculacea-Unionacea). W: Catalogus Fossilium Austriae (red. W.E. Piller). Bd. 1. T. 2: 381–690. Verlag Österr. Akad. Wiss., Wien.
66. SCHULTZ O., 2005 — Bivalvia neogenica (Nuculacea-Unionacea). W: Catalogus Fossilium Austriae (red. W.E. Piller). Bd. 1. T. 3: 691–1211. Verlag Österr. Akad. Wiss., Wien.
67. SENEŠ J., 1958 — Pectunculus-Sande und Egerer Faunentypus im Tertiär bei Kováèov im Karpatenbecken. Geol. pr., Monogr. sér., 1: 1–232.
68. SOKOLOW [= SOKOLOV] N., 1899 — Die Schichten mit Venus konkensis am Flusse Konka [po rosyjsku, niemieckie streszczenie]. Trudy Geol. Kom., 9: 1–96.
69. STUDENCKA B., 1986 — Bivalves from the Badenian (Middle Miocene) marine sandy facies of southern Poland. Palaeont. Pol., 47: 3–128.
70. STUDENCKA B., 1994 — Middle Miocene bivalve faunas from the carbonate deposits of Poland (Central Paratethys). Geol. Mditerr., 21: 137–145.
71. STUDENCKA B., 1999 — Remarks on Miocene bivalve zonation in the Polish part of the Carpathian Foredeep. Geol. Quart., 43, 4: 467–477.
72. STUDENCKA B., JASIONOWSKI M., 2011 — Bivalves from the Middle Miocene reefs of Poland and Ukraine: a new approach to Badenian/ Sarmatian boundary in the Paratethys. Acta Geol. Pol., 61: 79–114.
73. STUDENCKA B., STUDENCKI W., 1980 — Nowe stanowisko fauny mioceńskiej. Prz. Geol., 28, 12: 690–692.
74. STUDENCKA B., STUDENCKI W., 1988 — Middle Miocene (Badenian) bivalves from the carbonate deposits of the Wójcza–Pińczów Range (southern slopes of the Holy Cross Mountains, Central Poland). Acta Geol. Pol., 38: 1–45.
75. STUDENCKA B., GONTSHAROVA I.A., POPOV S.V., 1998 — The bivalve faunas as a basis for reconstruction of the Middle Miocene history of the Paratethys. Acta Geol. Pol., 48: 285–342.
76. ŠVAGROVSKÝ J., 1971 — Der Sarmat der Tschechoslowakei und Seine Molluskenfauna. Acta Geol. Geogr. Univ. Comenianae, Geol., 20: 1–473.
77. ŠVAGROVSKÝ J., 1981 — Lithofazielle Entwicklung und Molluskenfauna des oberen Badeniens (Miozän M4d) in dem Gebiet Bratislava–Devinska Nová Ves. Záp. Karp., ser. Paleont., 7: 5–203.
78. TEBBLE N., 1966 — British bivalve seashells. A handbook for identification. British Mus. (Nat. Hist.), London.
79. TOMAŠOVÝCH A., 1998 — Bádenské mäkkýše z tehelne Devinska Nová Ves (Bratislava, Slovensko). Miner. Slov., 30: 357–386.
80. TÓTH E., GÖRÖG A., LÉCUYER C., MOISSETTE P., BALTER B., MONOSTORIM., 2010 — Palaeoenvironmental reconstruction of the Sarmatian (Middle Miocene) central Paratethys based on palaeontological and geochemical analyses of foraminifera, ostracods, gastropods and rodents. Geol. Mag., 147: 299–314.
81. TOULA F., 1900 — Über den marinen Tegel von Neudorf an der March (Dévény-Ujfalu) in Ungarn. Verhandl. Ver. Nat. Heilkunde, 20: 3–30.
82. WIKANDER P.B., 1980 — Biometry and behaviour in Abra nitida (Müller) and A. longicallus (Scacchi) (Bivalvia, Tellinidae). Sarsia, 65 (3–4): 255–268.
83. ŻISZCZENKO [= ZHIZHCHENKO] B.P., 1953 — Pectinidae miocena Czernovickogo rajona. Trudy VNIIGAZ: 225–242. Gostoptechizdat. Moskwa.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-abb8772f-8987-4ceb-9fb5-8d7ce86a56fb