Rola zielonej chemii w działaniach na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa chemicznego

• Autorzy: Puchała C.

Identyfikatory

DOI

10.16926/tiib.2014.02.23

Warianty tytułu

EN

The role of green chemistry in actions in favour of chemical safety increase

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Postępująca, szczególnie od lat 30. ubiegłego wieku, chemizacja naszego życia stwarza poważne e zagrożenia dla ludzi i środowiska naturalnego. Zagrożenia te pojawiają się na etapie produkcji, przetwarzania, transportu, magazynowania, użytkowania produktów chemicznych i powstawania odpadów. W związku z tym m podejmowane są różnego rodzaju inicjatywy, mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa chemicznego. Jedną z nich jest program zielonej chemii (ang. Green Chemistry), który powstał w 1991 roku. Koncepcja zielonej chemii opiera się na 12 zasadach, opracowanych przez Anastasa i Warnera. W działaniach zmierzających do zwiększenia bezpieczeństwa chemicznego ważną rolę odgrywa dziewięć z nich. Dotyczą one: zmniejszenia ryzyka wypadków chemicznych (zasada 12.), wykorzystania metod analitycznych umożliwiających ciągły monitoring produkcji (zasada 11.), prowadzenia mniej niebezpiecznych syntez chemicznych (zasada 3.), wytwarzania alternatywnych produktów chemicznych, zachowujących swoje funkcje, ale nietoksycznych (zasada 4.), stosowania bezpieczniejszych substancji pomocniczych (zasada 5.), zapobiegania tworzeniu zanieczyszczeń i odpadów (zasada 1.), projektowania syntez chemicznych z uwzględnieniem ekonomii atomowej (zasada 2.), preferowania reakcji katalitycznych (zasada 9.), produkcji materiałów chemicznych ulegających biodegradacji (zasada 10.). Wykorzystanie wymienionych zasad zielonej chemii w działaniach na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa chemicznego opisano w pracy. Aby przekonać się o stopniu znajomości zielonej chemii wśród studentów, przeprowadzono badania ankietowe. Jako narzędzie badawcze wykorzystano kwestionariusz ankiety, który zawierał pytania zamknięte i półotwarte. Uzyskane wyniki badań przeanalizowano w pracy.

EN

Especially since the 1930’, progressive chemicalization of our life causes serious threats for people and natural environment. Those threats appear on the level of production, processing, transport, storage, usage of chemical products and waste formation. As a consequence, different types of initiatives are undertaken to increase chemical safety. One of them is green chemistry program which was started in 1991. The concept of green chemistry is based on twelve principles developed by Anastas and Warner. In actions heading for chemical safety increase, nine of them play significant role. They refer to: - risk reduction of chemical accidents (principle no. 12), - usage of analytical methods enabling constant production monitoring (principle no. 11), - conduct of less hazardous chemical synthesis (principle no. 3), - production of alternative chemical products which will preserve their functions while being non-toxic (principle no. 4), - usage of safer auxiliary substances (principle no. 5), - prevention of pollution and waste formation (principle no. 1), - designing of chemical synthesis with regard to atom economy (principle no. 2), - prefer of catalytic reactions (principle no. 9), - production of chemical products which undergo biodegradation (principle no. 10). The usage of mentioned green chemistry principles in actions heading for chemical safety increase was described in the paper. In order to prove level of green chemistry knowledge, a survey among students was carried out. A questionnaire was used as a research tool. It included open and half-open questions. Obtained survey results were analysed in the paper.

Słowa kluczowe

PL

zielona chemia; zagrożenia chemiczne; bezpieczeństwo chemiczne

EN

green chemistry; chemical threats; chemical safety

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie
• Czasopismo: Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Technika, Informatyka, Inżynieria Bezpieczeństwa
• Rocznik: 2014
• Tom: T. 2
• Strony: 277--285
• Opis fizyczny: Bibliogr.13 poz. tab.

Twórcy

autor

Puchała C.

• Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie al. Armii Krajowej 13/15, 42-200 Częstochowa

Bibliografia

• [1] Anastas P.T., Warner J.C., Green Chemistry: Theory and Practice, Oxford University Press, New York 1998.
• [2] Burczyk B., Zielona chemia. Zarys, Oficyna Wyd. Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2006.
• [3] Emsley J.E., Przewodnik po chemii życia codziennego, Wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 1996.
• [4] Gajek A., Gałkowska O., Zatorski W., Poważne awarie przemysłowe w przemyśle nawozowym – na przykładzie awarii w Tuluzie, Chemik, 68, 3, 2014, s. 235 – 240.
• [5] Kowalski M., Katastrofy antropogeniczne [w:] Batura W. (red.) Katastrofy i zagrożenia we współczesnym świecie, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2008, s.84-97.
• [6] Michalik J.S., Poważne awarie przemysłowe [w:] Koradecka D. (red.) Bezpieczeństwo i higiena pracy, CIOP-PIB, Warszwa 2008, s.527-551.
• [7] Michalski R., Nowe wyzwania w analityce chemicznej, Laborant, nr 2, 2014, s.46 – 50.
• [8] Paryjczak T., Lewicki A., Zaborski M., Zielona chemia, Oddział PAN w Łodzi, Komisja Ochrony Środowiska, Łódź 2005.
• [9] Paryjczak T., Lewicki A., Kataliza w zielonej chemii, Przemysł Chemiczny, 85/2, 2006, s. 85-95.
• [10] Pernak J., Ciecze jonowe jako związki wielofunkcyjne, Przemysł Chemiczny, t.89, nr 11, 2010, s.1499-1503.
• [11] Puchała Cz., International action on chemical threats reduction [w:] Cieśla P., Nodzyńska M., Stawoska I. (red.) Chemistry Education in the Light of the Research. Pedagogical University: Kraków; 2012, 111-113.
• [12] Puchała Cz., Przegląd działań zmierzających do zmniejszenia zagrożeń chemicznych, Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie -Technika, Informatyka, Inżynieria Bezpieczeństwa, t. I, 2013, s. 171-181.
• [13] Shrivastava P., Preventing industrial crises: the challenges of Bhopal, International Journal of Mass Emergencies and Disasters, vol. 5, nr 3, 1987, s. 199 -221.