Modelowanie fizycznych cech nadziewanych produktów spożywczych w zmiennych warunkach wytłaczania

• Autorzy: Wierzbicka A.

Warianty tytułu

EN

Modelling the physical properties of stuffed food products under variable extruding conditions

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The aim of studies to develop the models enabling complex, multifactor formation of physical and sensory trails of the stuffed products produced by extrusion with the use of non-stress technologies (NST) to achieve the highest standards of stuffed food. The research included complex studies on the influence and modelling of factors forming physical and sensory parameters of co-extruded food products. The variables in research process included: the flours of differentiated technological usability (variable gluten content) as well as biologically, physically and chemically active additives to stabilize mass structure under variable operation conditions in forming apparatus. As all the above components significantly affect the final quality of product, they should be studied and analysed in complex. The literature review as well as preliminary own research works enabled to formulate the following hypotheses: - biologically active additives stabilize the rheological and textural properties of studied products more effective than the chemical additives, without any unfavorable changes in time; - chemical and physical additives negatively affect the textural changes in time and make impossible to achieve the seven days' period of shelf live; - building the quantitative models of changes in physical and sensory qualities of viscoelastic masses enable to find such a composition that makes possible to obtain the products free of mentioned faults. The object of studies included: - experimental determination of the scope for particular factor influence on the course of extrusion process and quality of the final product; - building the mathematical models which describe physical and sensory trails of the stuffed products; elaborating the method to measure the quality of rheological properties of viscoelastic masses and textural products on the basis of synthetic property indices (SWWR and SWWT); - optimization process that aims to obtain the composition of viscoelastic masses and ready products on the basis of assumed different criteria; - definition of the possibilities to forecast in time the physical and sensory qualities of products in order to creating the solutions applicable under production conditions. The models were built on the basis of own research results obtained with the use of up-to-date research equipment. Analysis of obtained results enabled to determine the effects of: - selected wheat flours type 500 of variable gluten content, on rheological mass properties, - the amount of liquid (milk) on rheological, textural and sensory properties, - selected modifying additives (dI, dII, dIII) as well as their quantities, on rheological, textural and sensory properties of the masses being used in co-extrusion process and on the quality of final products, - the forming process parameters on the content of stuff and quality of products, - the analysis enabled also to optimize the quality of products. Statistical analysis of the results showed significant relationships between the quantities of all supplied additives and studied rheological, textural and sensory parameters. Whereas the analysis of activity indices as well as synthetic rheological and textural indices, confirmed that the biologically active substance dI improved the quality of food obtained in such a way much stronger than in case when the chemical additives were applied. It may be assented that the application of biologically active additives, improving and stabilizing the quality of stuffed food produces, is a prospective trend in technological process because of achieving the longest of shelf life at the best valuation of profile texture. That is a positive verification of assumed hypothesis. Presented mathematical models enable to determine the mass consumption of required rheological parameters, which ensure the proper shaping and the highest quality of stuffed food products. Constructed models, considering the time dependent changes in stuffed products parameters (hardness, brittleness, elasticity), enable to determine maximum products shelf life. High quality of the stuffed food products achieved at production with variable stuffing contents may be obtained through determination of boundary ranges for phase angle δ[°] and deformation γ[-] (depending on the contents of liquid, gluten, as well as the kind and quantity of additive applied). On the basis of synthetic indices (SWWR) the rheological parameters of half-finished products may be determined; thus, the correct formation process is to be realized for them. Proposed way of creating the physical and sensory properties makes possible to achieve the products free of faults and acceptable by the consumers (results of sensory valuation). Formulated models of rheological features may be used to determine the critical points in production process (making it independent on fluctuations in components' parameters), considering physical properties of the raw materials, rheological properties of the masses and the parameters of structure creation and extrusion process. Optimization of the phase angle and deformation may be a basis to indicating the ranges of their permissible changes within the limits, where properly formed products are obtained. Developed models of physical and sensory quality features may be a basis to foresee the final quality of stuffed food products and the term of their shelf life. Realized optimization may be a proposal of an uniform system to evaluating the quality of ready stuffed food products.

Słowa kluczowe

PL

produkt spożywczy; cecha fizyczna; wytłaczanie

EN

food product; physical properties; extruding

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Rolniczej
• Czasopismo: Inżynieria Rolnicza
• Rocznik: 2005
• Tom: R. 9, nr 5
• Strony: 1--133
• Opis fizyczny: Bibliogr. 225 poz.

Twórcy

autor

Wierzbicka A.

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, Samodzielny Zakład Techniki w Żywieniu

Bibliografia

• Aguilera J.M. 2000a. Microstructure and Food Product Engineering. Food Techn. 54(11). s. 56-65.
• Aguilera J.M. 2000b. Structure-Physical and sensory properties. Trends in Food Engineering. Techn. Publ. Com. INC. USA.
• Aguilera J.M., Stanley D.W. 1999. Microstructural Principles of Food Processing and Engineering. Sec. Ed. Aspen Publ. Gaithersburg. Maryland.
• Allen W.G. 1999. Alternative Oxidants as Dough Conditioners. Cereal Foods World. 44 (9). s. 642-649.
• Ambroziak Z., Neryng A., Piesiewicz H., Mielcarz M., Półtorak A. 1998. Opracowanie sposobów (metod i aparatów) kontroli i przewidywania właściwości półproduktów piekarskich w procesie produkcji. Raport I. ZBPP. Warszawa.
• Ambroziak Z., Neryng A.’ Półtorak A., Gębski J. 2001. Badania procesów jednostkowych odroczonego wypieku pieczywa żytniego i mieszanego w celu ich optymalizacji. ZBPP. Warszawa.
• Amemiya J. I., Menjivar J. A. 1992. Comparison of smali and large deformation measurements to characterize the rheology of wheat flour doughs. J. of Food Eng. 16. s. 91-108.
• Ashwell M. 2003. Concept of functional foods. ILSI Europę Concise Monograph Series. Belgium.
• Beldem, 2000. Food Ingredients. Product Range. Beldem, Nr. 20000312614. Belgium.
• Bencomo C.E., Dominguez M. 2000. Coextrusion: a new techniąue for breadmaking. Alimentaria: 310.
• Bencomo C.E., Dominguez R.M., Tarrau C.A., Mella C.R. 1997. Technological properties of filled bread made by coextrusion. Alimentaria. 283.
• Bencomo E., Dominguez M., Gonzalez J., Tarrau A. 2002. Technology for manufacture of filled coextruded cassava products. Alimentaria: 329.
• Berland S., Launay B. 1995. Rheological properties of wheat flour doughs in steady and dynamie shear: Effect of water eon tent and some additives. Cereal Chem. 72 (1). s. 48-52.
• Biller E., Wierzbicka A. 2003. Wybrane procesy w technologii żywności. Wyd. SGGW. Warszawa.
• Birschbach P., Fish N., Henderson W., Willrett D. 2004. Enzymes: Tools for Creating Healthier and Safer Foods. Food Techn. 58 (4). s. 20-26.
• Bloksma A.H. 1990. Dough structure, dough rheology, and baking ąuality. Cereal Foods World. 35 (2). s. 237-244.
• Bollain C, Collar C. 2004. Dough viscoelastic response of hydrocolloid, enzyme, surfactant blends assembly uni- and bi-axial extention measurements. Food Hydrocoll. 18 (3). s. 499-507.
• Borla O. P., Motta E. L., Saiz A. I., Fritz R. 2004. Quality parameters and baking performance of commercial gluten flours. Lebensm. -Wiss. U-Technol. 37. s. 723-729.
• Borowski J. 2000. Tendencje rozwojowe przemysłu spożywczego w trzecim tysiącleciu. Przem. Spoż. (1). s. 21-23.
• Borys T. 1991. Kwalimetria. Teoria i zastosowania. Aademia Ekonomiczna. Kraków.
• Bourne M. 2002. Food Texture and Viscosity. Concept and Measurement. Accademic Press. San Diego. USA.
• Cacak-Pietrzak G., Haber T., Lewczuk J. 1994. Wpływ różnych soli na właściwości glutenu, frzeg. Piek. i Cukier.(8).
• Campos D.T., Steffe J.S., Perry K., 1997. Rheological Behavior of Undeveloped and Developed Wheat Dough. Cereal Chem. 74.(4) s. 489-494.
• Cante Ch. J. 1999. Strategie rozwoju produktu żywnościowego. Przem. Spoż. (12). s. 12-15.
• Champenois Y., Rao M.A., Walker L.P. 1998. Influence of α-Amylase on the Viscoelastic Properties of Starch-Gluten Pastes and Gels. J. Scie. and Food Agric. (1) 78. s. 127-133.
• Chen C.M., Trout G.R. 1991. Sensory, instrumental texture profile and cooking properties. Food Scie. (6).
• Cindio B. de., Gabriele D., Pollini C.M., Peressini D., Sensidoni A. 2002a. Filled snack production by coextrusion-cooking. 1. Rheological modeling of the process. J. of Food Eng. (52). s. 67-74.
• Cindio B. de., Gabriele D., Pollini C.M., Peressini D., Sensidoni A. 2002b. Filled snack production by co-extrusion-cooking. 2. Effect of processing on cereal mixtures. J. of Food Eng. (54). s. 63-73.
• Clark H. A. 1987. Network theory and food systems. Food Structure. Academic Press. London.
• Collar C. 2003. Significance of viscosity profile of pasted and Gelles formulated wheat doughs on bread staling. European Food Research and Techn. 216 (6). s. 505-513.
• Collar C, Andreu P., Martmez J.C., Armero E. 1999. Optimization of hydrocolloid addition to improve wheat bread dough functionality: A response surface methodology study. Food Hydroc. 13(6). s. 467-475.
• Collar C, Armero E. 1996. Physico-chemical mechanisms of bread staling during storage: Formulated doughs as a technological issue for improvement of bread functionality and keeping ąuality. Recent Research Developments in Nutrition (1). s. 115-143.
• Collar C, Martmez J.C., Andreu P., Armero E. 2000. Effects of enzyme associations on bread dough performance. A response surface analysis. Food Sci. and Technol. Intern. 6 (3) s. 217-226.
• Costell E. 2002. A comparison of sensory methods in ąuality control. Food Qual. and Pref. 13. s. 341-353.
• Costell E., Dunin L. 2000. Sensory and Instrumental Measures of Viscosity. Trends in Food Engineering. Techn. Publ. Com. INC. USA.
• Czapski J., Jankowski T. 1995. Żywność funkcjonalna. Food Product Development. Wyd. Akad. Roln. Poznań.
• Dare S.E., Thomson J., David M.H. 1988. Food acceptability. Elsev. Sci. Publ. Ltd. New York.
• de Man J. M., Voisey P. W., Rasper V. F., Stanley D. W. 1992. Rheology and texture in food ąuality. The AVI Publ. Com. London.
• Definitions and Interpretations of Some Words and Terms in Relation to Food Products and Processes. 1995. Institute of Food Science of Technology and the Ass. of Public Analysts. Part 1 and 2. London.
• Dhansekharan K.M., Grald E.W., Matur R. 2004. How Flow Modeling Benefits the Food Industry. Food Techn. 58 (3). s. 32-35.
• Dobraszczyk B.J., Morgenstern M.P. 2003. Rheology and bread making process. J. of Cereal Scie. 38 (3). s. 229-254.
• Dobraszczyk B.J., Vicent J.F.V. 1999. Measurement of mechanical properties of food materiał in relation to texture: the materials approach. Rosenthal A.J., (ED) Food Texture: Measurement and Perception. Aspen Publ. Maryland.
• Dobrzycki J., Baryłko-Pikielna N. 1988. Instrumentalne metody pomiaru tekstury żywności. IŻŻ. Warszawa.
• Dokumentacja pakietu MATLAB. 2004. Wyd. Mathworks.
• Dolata W., Makała H., Olkiewicz M. 2001. Charakterystyka wyróżników reologicznych i sensorycznych modelowych wyrobów z dodatkiem skrobi ziemniaczanej. Żyw. Nauka Technol. Jakość. Nr. 1 (26). s. 37-46.
• Dolata W., Piotrowska E., Krzywdzińska-Bartkowiak M. 2000. Wpływ dodatku skrobi ziemniaczanej na jakość farszów kiełbas drobnorozdrobnionych. Inż. Rol. Nr. 9 (20). s. 61-66.
• Double Filling Feeder. 1999a. Catalog No S - BNNN - 003 - 1A Rheon. Automatic Machinery. (10). Japan.
• Double Filling Feeder. 1999b. Catalog No S - FONN - 024 - 2B Rheon. Automatic Machinery. (11). Japan.
• Dreese P.C., Faubion J.M., Hoseney R.C. 1988a. Dynamie Rheological Properties of Flour, Gluten and Gluten-Starch Doughs. I. Temperature-Dependent Changes During Heating. Cereal Chem. (4). 65. s. 348 - 353.
• Dreese P.C., Faubion J.M., Hoseney R.C. 1988b. Dynamie Rheological Properties of Flour, Gluten and Gluten-Starch Doughs. II. Effect of various Processing and Ingredient Changes. Cereal Chem. 65 (4) s. 354-359.
• Dziennik Ustaw z dnia 19 maja 2003 r. (nr 87, poz. 805) Dozwolone substancje dodatkowe, substancje pomagające w przetwarzaniu i warunki ich stosowania.
• Ebersberg M., Weisenfels M. 2001. Herstellung innovativer Produkte. Fleischwirtschaft: 81 (1) s. 35-38.
• Faridi H., Faubion J.M. 1990. Dough Rheology and baked product texture. New York. Van Nostr. Reinh.
• Ferguson J., Kembłowski Z. 1995: Reologia stosowana płynów. Wyd. Marcus. Łódź.
• Fornal J., Błaszczak W. 2001. Mikrostruktura a funkcjonalne właściwości żywności. Przem. Spoż. (8). s. 34-37.
• Frączek J. 2003. Standaryzacja metod pomiaru właściwości fizyczno-mechanicznych materiałów ziarnistych. IA PAN, Lublin.
• Frączek J., Wróbel M. 2003. Analiza możliwości wykorzystania istniejących modeli ośrodków granularnych do opisu biologicznych materiałów ziarnistych. Acta Agrophys. Nr. 83. s. 83-92.
• Frączek J., Hebda T. 2002. Analiza wpływu kąta wierzchołkowego końcówki penetratora na twardość fasoli. Międzynarodowa Konferencja Naukowa "Agrofizyka w badaniach surowców i produktów rolniczych". Kraków 12- 13.09.2002.
• Frączek J., Wróbel M. 2002. Analiza możliwości wykorzystania opisu struktury materiałów ziarnistych pochodzenia roślinnego. Międzynarodowa Konferencja Naukowa "Agrofizyka w badaniach surowców rolniczych". Kraków.
• Frączek J., Hebda T. 2001. Ocena sprężystości wybranych nasion na podstawie pomiaru ich twardości. Acta Agrophys. Nr. 46. s. 73-84.
• Gabriele D., Cindio B. de., D' Antona P. 2001. A weak gel model for foods. Rheol. Acta. 40. s. 120-127.
• Grochowicz J. 1996. Mieszarki i mieszanie. Pasze Przem. (5). s. 15-22.
• Grochowicz J. 1997. Mieszarki do materiałów sypkich [cz. l]. Mieszarki porcjowe pionowe. Przeg. Zboż-Młyn. 41. (3). s. 19-22.
• Grochowicz J. 2000. Trendy rozwojowe w technice utrwalania żywności. Zesz. Nauk. Politechniki Opolskiej. Mechanika. (256). s. 119-131.
• Grochowicz J. Zawiślak K. 2002. Changes in strength characteristic of heat -treated wheat grain. Intern. Agroph. (16) s. 167-170.
• Grochowicz J., Zawiślak K. 1999 Badania porównawcze wytrzymałościowych cech aglomeratów. Maszyny dla Przetwórstwa Płodów Rolnych. Biul. OBR Pleszew. 2 (11). s. 72-77.
• Grochowicz J., Zawiślak K. 2001. Badania wpływu obróbki mikrofalami na niektóre właściwości technologiczne ziarna pszenicy. Probl. Inż. Roln. (1) s. 45-52.
• Gujral S. H., Heros M., Rosell C M. 2004. Improving the texture and delaying staling in rice flour chapatti with hydrocolloids and oc-amylase. J. of Food Eng. 65 (1). s. 89-94.
• Gujral S. H., Singh N. 1999. Effect of additives on dough development, gaseous release and bread making properties. Food Rese. Inter. 32. s. 691-697.
• Gunasekaran S., Ak M. M. 2000. Dynamie oscillatory shear testing of foods - selected applications. Food Scie.& Techn. 11. s. 115-127.
• Guy R. 2001a. Backing with Enzymes. The World of Food Ingr. (4/5). s. 45-51.
• Guy R. 200lb. Understanding Extrusion. Food Eng. & Ingr. 4. s. 29-31.
• Guy R. 2001c. Extrusion Cooking: Technologies and Applications. Woodhead Publ. Ltd., Cambridge. UK.
• HAAKE Information. 1993a. V93/27E. s. 1-5.
• HAAKE Information. 1993b. A General Introduction to the Theory of Forced-Oscillation. V93/47E. s. 1-14.
• HAAKE. 2003. Certyficate DIN EN ISO 9001. Development, production, sales and after sales service of products for temperature control and rheometry. Germany.
• Hargreaves J., Popineau Y., Marion D., Leferbvre J. 1995. Gluten Viscoelasticity is not Lipid-Mediated. A Rheolgical and Molecular Flexibility Study on Lipid and Non-Prolamin Protein Depleted Glutens. J. of Agri. Food Chem. 43. s. 1170 -1176.
• Hayashi T. 1978. Operations and functions of Rheon enerusting machine. Industrie Alimentari: 16. Japan.
• Hayman A., Hosney R.C., Faubion J. M. 1998a. Bread crumb grain development during baking. Cereal Chem. 75 (5). s. 577-580.
• Hayman A., Hosney R.C., Faubion J. M. 1998b. Effect of pressure (crust formation) on bread crumb grain development. Cereal Chem. 75 (5). s. 581-584.
• Hayman A., Sipes K., Hosney R.C., Faubion J. M. 1998c. Factors controlling gas celi failure in bread dough. Cereal Chem.75 (5). s. 585-589.
• Hilliam M. 2001. Backing Trends. The World of Food Ingredients: 24 (4/5).
• Hoogenkamp H. W. 1994. Co-extrusion. Partnering technology and ingredients. Fleischwirtschaft. 5 (74). s. 513-515.
• Hoseney R.C., Rogers D.E. 1990. The formation and properties of wheat flour doughs. Critical Reviews in Food Sci. and Nutrition. 29. s. 73-93.
• Hough G.E. 2000. Correlation between Physico-Chemical and Sensory Data. Trends in Food Engineering. Techn. Publ. Com. INC. USA.
• Huang D.P., Merolla T. 1994. Method of making pre-cooked flled pasta products by co-extrusion. Patent, nr: US 5 296-247.
• Hutchings J. B., Lillford. P. J. 1988. The perception of food texture – the philosophy of the breakdown path. J. of Texture Stud. (19).
• Instron. 1990a. Instron Series IX Automated. Materials Testing System Version 5. Reference Guide. M 22-12410-3. Issue B. Great Britain.
• Instron. 1990b. Instron Series IX Automated. Materials Testing System Version 5. Users Guide. M 22-12410-1. Great Britain.
• Instron. 2002a. Assesment Schedule Q1385. Great Britain.
• Instron. 2002b. ISO/IEC 17025 and Guide 25 Policy Steatment. Great Britain.
• Instruction Manual. 1997. Application Software V3 Rotovisco RT 20. Rheosterss RS 75/RS 150. 2-1-087-2/04. Germany.
• Instruction Manual. 1999. Software RheoWin Pro. Part No. 00-3-5002. 2-1-102-2/04. Germany.
• Janassen A.M.van Vliet T., Verejiken J.M. 1996. Rheological behavior of wheat glutens at smali and large deformations. Comparison of two glutens differing in breadmaking potential. J. of Cereal Sci. 23. s. 19-31.
• Jaros D., Rohm H., Strobol M. 2000. Appearance Properties - A Significant Contribution to Sensory Food Quality?. Lebensm.-Wiss. U.-Technol. 33. s. 320-326.
• Jurga R. 2002. Substancje dodatkowe w przetworach zbożowych w Polsce i krajach Unii Europejskiej. Przeg. Zboż.-Młyn. 2. s. 29-30.
• Kaufman B., Kuhn M. 1994. Rheology of yeasted wheat doughs. Getreide Mehl und Brot. 48, (5), Germany.
• Kawka A., Flaczyk E. 2000. Dodatki technologiczne wzbogacające pieczywo. Przeg. Piek. i Cukier. 5. s. 16-18.
• Keiffer R., Weiser H., Henderson M.H., Graveland A. 1998. Correlation of the breadmaking performance of wheat flour with rheological measurements on a micro-scale. J. of Cereal Science. 27 (10). s. 53-60.
• Klingler R., 1996. Portionier- und Koextrusionssysteme fur Backwaren Produktion. Getrreide Mehl und Brot: 2 (50). s. 105-108.
• Koeferli S.C., Schwegler P.P., Hong-Chen D. 1998. Application of Classical and Novel Sensory Techniąues in Product Optimization. Lebensm.-Wiss. U.-Technol. 31. s. 407-417.
• Kokini J.L., Dhansekharan., Wang F. C, Huang H. 2000. Integral and Differential Linear and Nonlinear Consttitutive Models for Rheology of Wheat Flour Dough. Trends in Food Engineering. Techn. Publ. CO., INC. Lancaster. Basel. s. 99-114.
• Korbicz J., Obuchowski A., Uściński D. 1994. Sieci neuronowe podstawy i zastosowanie. PLJ. Warszawa.
• Kortz J. 1987. Syntetyczny wskaźnik jakości mięsa wieprzowego. XVIII Sesja Naukowa PAN. Gdańsk.
• Larsen D.M., Setser C.S., Faubion J. M. 1993. Effects of flour type and dough retardation time on the sensory characteristics of pizza crust. Cereal Chem. 70 (6). s. 647-650.
• Laweless H. T., Heyman H. 1999. Sensory Evaluation of Food – Principles and Practices. Aspen Publ. Gaithersburg, Maryland, USA.
• Letang C, Piau M., Verdier. 1999. Characterization of wheat flour-water doughs. Part I: Rheometry and microstructure. J. of Food Eng. 41. s. 121-132.
• Lewicki P.P. 2003. Water as the determinant of food engineering properties. Poceedings of the 15-th International Congress of Chemical and Process Engineering CHISA 2002. Praha, Czek Republic.
• Lewicki P.P. 1999. Inżynieria procesowa i aparaturowa przemysłu spożywczego. Wyd. Nauk.-Techn. Warszawa.
• Lewicki P.P., Danak A., Lenart A. 1998. Effect of water activity on mechanical properties of sponage-cake. Properties of Water in Foods (ed. Lewicki P.P). Warsaw Agricultural University Press. Warsaw. s. 112-121.
• Lewicki P.P. 1995. Technologia i inżynieria żywności. Wzajemne relacje i powiązania. Przem. Spoż. 5 (49).
• Lewis, MJ. 2002. Physical Properties of Foods and Food Processing Systems. Woodhead Publ. Ltd. Cambridge. England.
• Lusas E. 1998. Advances in Food Extrusion Technology. Part II. Progress and New Applications in Food Extrusion. Chan K. Y., Wang S.S. Advanced in Food Extrusion Technology. Techn. Publ. CO. INC. Lancaster Basel. s. 227-236.
• Makowecki W. 1997. Apparatus for producing filled food products. Patent, nr: US 5 687 638.
• MATLAB. 2001. Neural Network Toolbox. The Math Works. Inc., Natick.
• MATLAB. 2004. Dokumentacja pakietu MATLAB.
• McKenna B.M. 2003. Texture In Food. Volume 1: Semi-solid foods. Woodhead Publishing Ltd. Cambridge. Boca. England.
• Meilgaard M., Civille G. V., Carr B. T. 1999. Sensory Evaluation Techniques. Third Edition, CRC Press, Boca Raton, Florida, Canada.
• Michałek R., Tomczyk W. 2002. Problemy eksploatacji maszyn i urządzeń w aspekcie ochrony środowiska. Prob. Inż. Rol. Nr. 4. s. 5-10.
• Michałek R. 2001. W postępie nauki - szanse i zagrożenia. Inż. Roi. Nr. 9 (29). s. 25-34.
• Michałek R. 1999. Miejsce inżynierii rolniczej w strukturze nauki polskiej, jej zakres i powiązania z innymi dyscyplinami. Inż. Rol. Nr. 5 (11). s. 9-16.
• Millauer Ch. 1998: Crispy Shell-Soft Filling by Co-Extrusion Technology. Techn. Publ. C, INC. Lancaster Basel. s. 361-376.
• Minolta. 2003. Chroma-Meter CR 310. Technische Daten fur Chroma-Meter mit Kontroll-Einheit. Germany.
• Model KN 100 Rheon Cornucopia. 1988: Operation and Maintenance Manual. Rheon Automatic Machinery Co., ltd. HB 40010. Japan 10.
• Mościcki L. 2000. Zarys teorii procesu ekstruzji. Podst. Tech. Przetw. Spoż. 2(9). s. 18-22.
• Mościcki L. 2002a. Inżynieryjne aspekty procesu ekstruzji surowców roślinnych. Cz.I. Przepływ masy i rozkład temperatury w ekstruderze. Przeg. Zboż-Młyn. 3 (46). s. 33-35.
• Mościcki L. 2002b. Zmiany właściwości fizykochemicznych surowców roślinnych poddawanych procesowi ekstruzji. Cz. I. Fizykochemiczne zmiany ekstrudatów. Przeg. Zboż-Młyn. 6 (46). s. 27-29.
• Mościcki L. 2003. Surowce stosowane w produkcji wyrobów ekstrudowanych. Przeg. Zboż-Młyn. 4 (47). s. 24-26.
• Muhlenchemie. 2003. Catalog Version 20032003. Ahrensburg. Germany.
• Muňoz A. M. 2002. Sensory evaluation in ąuality control: an overview, new developments and future opportunities. Food Quality and Preference. 13. s. 329-339.
• Murray J. M., Delahunty C. M., Baxter I A. 2001. Descriptive sensory analysis: past, present and future. Food Rese. Inter. 34. s. 461-471.
• Nadulski R., Grochowicz J. 2001. The Influence of the Measurement Conditions on the TPA Test of Selected Fruit. Acta Hortic. 2(25). s. 5-10.
• Nehues H. 1996a. Schmackhaft umhiillt. Die Fleischerei: 4 (47). s. 18-23.
• Nehues H. 1996b. Koextrusion - Technologie für innovative Produkte. Die Fleischrei: 5 (76). s. 478-81.
• Neryng A., Ambroziak Z., Gębski J., Półtorak A. 2001. Wpływ procesu przygotowywania półproduktów piekarskich na właściwości reologiczne ciasta. Przeg. Piek. i Cukier. (2). s. 5 -7.
• Neryng A., Ambroziak Z., Wierzbicka A. 1998. Wykorzystanie zasady technologii odroczonego wypieku w produkcji żywności wygodnej m.in. wyrobów garmażeryjnych. Zakład Badawczy Przemysłu Piekarskiego. Warszawa. Sprawoz. s. 1-86.
• Neryng A., Grzesińska W., Wierzbicka A. 1994a. Jakość produktów żywności wygodnej otrzymywanych przy użyciu automatu formującego typu Rheon Comucopia KN 100. Pierwszy Narodowy Kongres. "Żywność Żywienie Zdrowie". Warszawa. Mat. Konf. s. 71 - 77.
• Neryng A., Grzesińska W., Wierzbicka A., Półtorak A., Chochowski A., Zaremba R. 2003. Wyposażenie zakładów gastronomicznych z elementami techniki i projektowania. Wyd. SGGW. Warszawa.
• Neryng A., Półtorak A., Wierzbicka A. 1994b. Opracowanie wstępnych założeń do budowy modelu pracy automatów formujących żywność typu „convenience food". Postępy Techn. Przet. Spoż. (2). s. 27-28.
• Neryng A., Wierzbicka A., 1996. Wartość żywieniowa produktów typu ready-to-eat wyprodukowanych przy użyciu automatu formującego. Ogóln. Konf. Nauk. Techn. "Żyw. Czł.-Hot.-Piek.". Bydgoszcz. Mat. Konf. s. 31-37.
• Neryng A., Wierzbicka A., Plewicki T., Chmielak K. 1996a. Możliwości formowania wyrobów dwurodnych przez automat. Ogóln. Konf. Nauk. Techn. "Żyw. Czł.-Hot.-Piek.". Bydgoszcz. Mat. Konf. s. 47 - 52.
• Neryng A., Wierzbicka A., Półtorak A. 1994c. Wyznaczenie teksturalnych punktów krytycznych w procesie technologicznym wyrobów wytwarzanych przez automaty formujące. Postępy Techn. Przet. Spoż. (2). s. 7-8.
• Neryng A., Wierzbicka A., Półtorak A. 1995a. Urządzenia formujące dla małych i średnich zakładów produkcyjnych do wytwarzania „convenience food". Inżynieria Rolnicza - osiągnięcia i perspektywy. Konf. Nauk.-Techn. Lublin. Mat. Konf. s. 21-27.
• Neryng A., Wierzbicka A., Półtorak A. 1995b. The determination of texture critical points during technological process of processed food manufacture by automatic forming machines. XV Inter. Resre. Conf. Manchester, England. Part 2. s. 1-11.
• Neryng A., Wierzbicka A., Półtorak A., Plewicki T. 1994d. Ocena użytkowa automatu formującego typu Rheon Cornucopia KN 100. Konf. Nauk.-Tech. KONMASZ'94. Kazimierz Dolny. s. 86-89.
• Neryng A., Wierzbicka A., Półtorak A., Plewicki T. 1995c. Opracowanie wytycznych technologicznych dla zestawu urządzeń formujących do produkcji wyrobów kulinarnych. Opracowanie wykonano dla Instytutu Maszyn Spożywczych. Warszawa. Sprawozdanie, s. 1 - 52.
• Neryng A., Wierzbicka A., Półtorak A., Plewicki T. 1996b. Badania technologiczne zestawu urządzeń formujących do produkcji gotowych wyrobów kulinarnych oraz ocena wartości kulinarnych wyrobów uzyskanych na tych urządzeniach (pierogi i paszteciki). Opracowanie wykonano dla Instytutu Maszyn Spoż. Warszawa. Maszyn, s. 1-46.
• Ohlmann R. 1994. Filled products. Creative ideas for new markets. Lebensmitteltechnik: 4 (26).
• Osowski S. 1994. Sieci neuronowe. Politechnika Warszawska. Warszawa.
• Osowski S. 1996. Sieci neuronowe w ujęciu algorytmicznym. WNT. Warszawa.
• Osowski S. 2000. Sieci neuronowe do przetwarzania informacji. Politechnika Warszawska. Warszawa.
• Ovaici H., Mackley M. R., Mckinley G. H., Crook S. J. 1998. The experimental observation and modeling of an "Ovaici" necklace and stick - support instability arising during the cold extrusion of chocolate. J. of Rheol. 1 (42). s. 125-153.
• Pajuelo R. 2001. Future food. The World of Food Ingre. 6/7.
• Pasternak K., Grzybowska B. 1999. Efekty i uwarunkowania atrakcyjności innowacyjnej krajowych przetwórców żywności. Przem. Spoż. (1) s. 16-17.
• Patent. 1996. Sponge for sweet yeast dough process for its continuous manufacture and its use for manufacture of sweet yeast dough bakery products. Ferrero 60599 Frankfurt, Germany.
• Peressini D., Sensidoni A., Pollini C. M., Gabriele D., Migliori M., de Cindio B. 2002. Filled - snacks production by co-extrusion-cooking. Part 3. A rheological - based method to compare filier processing properties. J. of Food Eng. 3 (54). s. 227 - 240.
• Piesiewicz H. 1997. Polepszacze pieczywa - wczoraj, dziś i jutro. Przem. Spoż. 12 (57).
• Plewicki T. 1996. Wpływ zmian konstrukcyjnych konstrukcyjnych elemencie sterującym maszyny Rheon na dynamikę odcinania gotowego wyrobu. Mat. Konf. Nauk. Tech. BEMS'1996. Bydgoszcz, s. 149-152.
• PN- ISO 11035. 1999. Analiza sensoryczna. Identyfikacja deskryptorów do ustalania profilu sensorycznego zużycia metod wielowymiarowych.
• PN- ISO 11036. 1999. Analiza sensoryczna. Metodologia. Profilowanie tekstury.
• PN- ISO 5492. 1997. Analiza sensoryczna. Terminologia.
• PN- ISO 6564. 1999. Analiza sensoryczna. Metodologia. Metody profilowania smakowitości.
• PN- ISO 6658. 1998. Analiza sensoryczna. Metodologia. Wytyczne ogólne.
• PN- ISO 8586-1. 1996. Analiza sensoryczna. Ogólne wytyczne wyboru, szkolenia i monitorowania oceniających. Wybrani oceniający.
• PN- ISO 8586-2. 1996. Analiza sensoryczna. Ogólne wytyczne wyboru, szkolenia i monitorowania oceniających. Eksperci.
• Postęp w analizie żywności. Wybrane zagadnienia analizy sensorycznej i fizykochemicznej. 1990. red. Tyszkiewicz S. Nowe i znowelizowane metody analizy sensorycznej stosowane w pracach badawczych nad żywnością. Baryłko - Pikielna N. Warszawa.
• Pscherer A., Gerrard A.J., Street M. 1997. Co-extrusion process, device and product. Patent, nr: WO 97/27760 Al. Great Britain.
• Räslinen J., Laurikainen T., Autio K. 1997. Fermentation Stability and Size Distribiution of Frozen Prefermented Lean Wheat Doughs. Cereal Chem. 74 (1) 56-62.
• Ravi R., Sai Manohar R., Haridas Rao P. (2000). Influence of additives on the rheological characteristics and bread making ąuality of wheat flours. European Food Research and Techn. 210 (3). s. 202-208.
• Raykaard. 1999. Laminator RX junior for puff and danish pastry. Cat. Holland.
• Rheon Automatic Encrusting Machinę. 1992a. Optional catalog. Cat. No S-FNKN - 020 -7E .(8). Japan.
• Rheon Automatic Encrusting Machine. 1992b. Stress free system. Typ AD Multi Bread Line AD - H - 400 / AD - H - 600 / AD - F - 600 /AD - F - 800. Catalog No. S - FHMC - 014 - 1A. Rheon Automatic Machinery. (12). Japan.
• Rheon Catalog. 1999. Rheon Spirit. Introduction of Rheon Automatic Machinery. No.I-FOOD-012-3C. Japan. Rheon Automatic Machinery. (3), Japan.
• Richmond P., Smith A. C. 1987. Rheology structure and food processing. Food structure and behavior. Academic Press. 1987. London.
• Roos Y.H. 1995. Phase Transition in Foods. Academic Peress, INC.USA.
• Rosenthal A. J., ed. 1999. Food Texture, Measurement and Perception. Aspen Publishers Inc. Gaithersburg. Maryland. USA.
• Rutkowski A. 1993. Wczoraj - dziś - jutro żywności wygodnej. Przem. Spoż. 9 (47).
• Rutkowski A. 2003. Perspektywy dodatków do żywności. Przem. Spoż.(3). s. 2-6 i 25.
• Rutkowski A., Gwiazda S., Dąbrowski K. 2003. Kompendium dodatków do żywności. Hortimex. Konin.
• Rutkowski A., Sawicka-Żukowska B. 2002. Preparaty enzymatyczne a substancje dodatkowe. Przem. Spoż. (8). s. 50-54.
• Saravacos G.D., Kostaropoulos A.E. 1996. Engineering Properties In Food Processing Simulation. Computers Chemical Engineering. Elsev. Scie. Ltd. 20. Supl, s. 461-466.
• Scanlon M.G., Zghal M.C. 2001. Bread properties and crumb structure. Food Rese. Intern. 34. s. 841-864.
• Schramm G. 1998. Reologia. Podstawy i zastosowania. Ośrodek Wyd. Nauk. PAN. Oddz. Poznań.
• Seinsche H. 1996. Filled to perfect shape. New products through coextrusion. Lebensmitteltechnik. 12 (28).
• Sideł I. L, Stone H., Bleibaum R., Heather T. 1996. Measuring Sensory Quality and Setting Consumer Standards. European Sensory Network Seminar. "Sensory Quality and Consumer Acceptance of Food". Warszawa, s. 5-8.
• Siginer D.A., De Kee D., Chhabra P.R. 1999. Advanced in the Flow and Rheology of Non-Newtonian Fluids Parts A&B. Elsev. Amsterdam.
• Singh J., Hosney R.C., Faubion J. M. 1994. Effect of dough properties on extrusion-formed and baked snacks. Cereal Chem. 71 (5). s. 417-422.
• Ślipek Z.? Fraczek J., Horabik J., Kaczorowski J., Molenda M. 2002. Standaryacja w badaniach właściwości fizycznych materiałów roślinnych. Acta Agrophys. (60). s. 211-219.
• Śliwiński E.L., Kolster P., Vliet van T. 2004. On the relationship between large- deformation properties of wheat flour dough and baking ąuality. J. of Cereal Sci. 39 (2). s. 231-245.
• Sobczak P., Grochowicz J., Panasiewicz M., ZawiślakK. 2003. Analiza współczynnika lepkości dynamicznaej wybranych substancji wiążących. Inż. Roln. 8 (50). s. 141-47.
• Steffe J.F. 1996. Rheological Methods in Food Process Engineering. Freeman Press. USA.
• Strahm B. S. 1998. Selection of Extrusion Systems and Automated Extruder Control. Chan K. Y., Wang S.S. Advanced in Food Extrusion Technology. Techn. Publ. C, INC, Lancaster Basel. s. 337-242.
• Sunwoo Ki B., Park J.S., Lee J.S., Ahn Hyun K., Lee J.S. 2001. Numerical simulation of three - dimensional viscoelastic flow using the open boundary condition method in coextrusion process. J. of Non-Newtonian Fluid Mech. (99) s. 125-144.
• Surmacka-Szcześniak A. 1995a. Tekstura. Food Product Development. Wyd. Akademii Rolniczej. Poznań.
• Surmacka-Szcześniak A. 1995b. Opracowywanie nowych produktów spożywczych. Przem. Spoż. 2 (49).
• Surmacka-Szcześniak A. 2002. Texture is sensory property. Food Quality and Preference. 13. s. 215-225.
• Świderski F. 1999a. Żywność wygodna i żywność funkcjonalna. Wyd. SGGW. Warszawa.
• Świderski F. 1999b. Towaroznawstwo żywności przetworzonej. Wyd. SGGW. Warszawa.
• Tadeusiewicz R. 1998. Elementarne wprowadzenie do techniki sieci neuronowych z przykładowymi programami. PLJ. Warszawa.
• Tarnowski W. 2001. Symulacja i optymalizacja w MATLAB'ie. Wyd. INTERGRAF S.C. Sopot.
• Towae G. 1993. Co-extrusion unit with multiple parallel outlets for material in 3 colors. Patent nr: FR 730 137 Al.
• Tracy G.A., Addesso K., Winfrey D.C., Marable A.C., Straka R. 1997. Apparatus and method for triple co-extrusion a snack product. Patent, Nr.: US 5 686 128.
• Urban R., Drożdż J. 2002. Tendencje rozwojowe przemysłu piekarskiego i cukierniczego. Przem. Spoż. (6). s. 22-27.
• van der Padt A., Boon F., Heinsman J., Sewalt J., van't Riet K. 2000. Enzymatic Synthesis of Food Additives. Trends in Food Engineering. Tech. Pub. CO., INC. Lancaster. Basel. s. 299-308.
• van Vliet T. 1999. Rheological classification of foods and instrumental techniques for their study. Rosenthal AJ. (Ed.). Food Texture: Measurement and Perception. Aspen Publishers. Maryland. USA.
• Veripan (2001). Enzymatic food additives. Product specification. Matzingen. Switzerland. s. 1-13.
• Walker C.E., Hazelton J.L. 1996. Dough rheological tests. Cereal Foods World. 41 (1). s. 23-28.
• Walker C.E., Hazelton J.L. 1996. Dough rheological tests. Cereal Foods World. 41. (1). s. 23-28.
• Walkowski A., Lewkowicz G. 2004. Skrobie modyfikowane właściwości technologiczne i zakres stosowania. Przem. Spoż. 5. s. 49-51.
• Wanasink B. 2003. Response to "Measuring consumer response to food products". Sensory tests predict consumer acceptance. Food Quality and Preference. 14. s. 23-26.
• Wang C.F., Kokini J.L. 1995a. Prediction of the Nonlinear Viscoelastic Properties of Gluten Dough. J. of Food Eng. 25 (6). s. 297-309.
• Wang C.F., Kokini J.L. 1995b. Simulation of the nonlinear rheological properties of gluten dough using the Wagner constitutive model. J. of Rheol. 39 (6). s. 1465-1482.
• Weinberg H. 1994. Convenience-Food und das Gewicht. Fleischerei. 4 (45). s. 8-14.
• Weipert D. 1993a. The benefits of basie rheometry in studing dough Rheology. Cereal Chem. 67 (4). s. 311-317.
• Weipert D. 1993b. Rheological Techniąues. Food Shaping. Ellis Horwood Ltd. Chicester. UK.
• Weipert D. 1993c. Dough physics contra dough rheology. Mühle Mischfutter-technik. (22). Germany.
• Weipert D. 1997. Determining Rheological Properties of Cereal Products Using Dynamie Mechanical Analysis in Compression Mode. Cereal Foods World. 42 (3). s. 132-136.
• Weisenfels B., Weisenfels M. 1991. Koextrudierte Lebensmittel. Herstellung und Kennzeichnung. Fleischwirtschaft. 1 (71). s. 20-24.
• Weisenfels M. 1990. Innovatioen bei Lebensmitellung: Neue Produkte für neue Markte. Fleischerei. 7 (41). s. 486-491.
• Wierzbicka A. 1996. Pomiar i dobór właściwości fizycznych surowców i półproduktów stosowanych do produkcji w automatach formujących gotową żywność. Mat. Konf. Nauk. - Tech. BEMS'1996. Bydgoszcz. s. 31-35.
• Wierzbicka A. 2001. Wpływ środków korekcyjnych na jakość wyrobów piekarskich. Inż. Roln. 10 (30). s. 385-389.
• Wierzbicka A. Biller E., Plewicki T. 2003. Wybrane aspekty inżynierii żywności w tworzeniu produktów spożywczych. Wyd. SGGW. Warszawa.
• Wierzbicka A., Neryng A., Biller E. 1996. Influence of physical parameters of mass on ąuality of ready products formed automatically. First International Conference on Culinary Arts and Sciences Global and National Perspectives ICCAS' 96. Bournemouth. England. s. 172-179.
• Wilkinson C, Dijksterhuis G.B., Minekus M. 2000. From food structure to texture. Trends in Food Scie. & Techn. 11. s. 442-450.
• Zamora. M.C. 2000. Psychophysical Metods Applied to the Investigation of Sensory Properties in Foods. Trends in Food Engineering. Techn. Publ. CO., INC. Lancaster. Basel. s. 41-50.