Litologiczno-strukturalne uwarunkowania rzeźby Sudetów

Migoń, P.; Placek, A.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Litologiczno-strukturalne uwarunkowania rzeźby Sudetów

Autorzy

Migoń P. , Placek A.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Migon_litologiczno-strukturalne_PG_1_2014.pdf

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Lithological and structural control on the relief of the Sudetes.

Języki publikacji

Abstrakty

The geomorphological landscape of the Sudetes consists of elements of diverse origin. While the gross features of relief are best attributed to up- and downfaulting in the late Cenozoic, landform diversity at a smaller scale results mainly from selective long-term denudation controlled by rock properties. The occurrence of rock- and structure-controlled landforms has long been noted in the Sudetes, but their identification remained at a rather descriptive level. Recent work involving an analysis of digital elevation models, combined with field-based determination of rock strength using Schmidt hammer helped to refine some previous concepts and to identify further relationships between rocks and relief at a medium scale. Many residual convex landforms (hills, ridges) are associated with rocks of markedly higher strength than in the surroundings. Differences in elevations which may be attributed to rock factor, attain 400–500 m, which is a figure comparable with minor fault-bounded horsts. Extensive tracts of low relief are partly rock-controlled too, as they are best developed where adjacent rock complexes show similar strength, whether high or low. By contrast, the presence of escarpments cutting across rock masses of comparable strength on both sides appears to point to faulting as the topography-controlling factor.

Słowa kluczowe

geomorfologia strukturalna skały spękania Sudety

rock control structural geomorphology rock strength Sudetes

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2014

Tom

Vol. 62, nr 1

Strony

36–--43

Opis fizyczny

Bibliogr. 61 poz., rys.

Twórcy

autor

Migoń P.

piotr.migon@ uni.wroc.pl

Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, pl. Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław

autor

Placek A.

agawitek@poczta.onet.pl.

Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, pl. Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław

Bibliografia

1. ADAM A. 2004 - Rzeźba strukturalna Pogórza Kaczawskiego i północno-wschodniej części Pogórza Izerskiego. Przyr. Sud., 7: 175-190.
2. ATTEWELL P.B.& FARMER I.W. 1976- Principles of engineering geology. Chapman and Hall, London, s. 1045.
3. AYDIN A. & BASU A. 2005 - The Schmidt hammer in rock material characterization. Eng. Geol., 81: 1-14.
4. BADURA J. & PRZYBYLSKI B. 1999 - Examples of young tectonic activity from the Sudetic Foreland, SW Poland - application of condensed contour map. Techn. Poszuk. Geol., 38: 38-45.
5. BADURA J. & PRZYBYLSKI B. 2005 - Application ofdigital elevation models to geological and geomorphological studies - some examples. Prz. Geol., 53: 977-983.
6. BADURA J., PRZYBYLSKI B. & ZUCHIEWICZ W. 2004 - Cainozoic evolution of Lower Silesia, SW Poland: a new interpretation in the light of sub-Cainozoic and sub-Quaternary topography. Acta Geodyn. Geomater., 1 (3): 7-29.
7. BERG G. 1927 - Zur Morphologie des Riesengebirges. Z. Geomorph., 2: 1-20.
8. ČEPEK L. 1990 - Geologická mapa ČSSR 1 : 200 000, M-33-XVI, Hradec Králove. Ustř. ústav geol., Kolin.
9. CYMERMAN Z. 2004 - Mapa tektoniczna Sudetów i bloku przed- sudeckiego 1 : 200 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
10. DAY M.J. & GOUDIE A.S. 1977 - Field assessment of rock hardness using the Schmidt test hammer. Brit. Geomorph. Res. Group, Tech. Bull., 18: 19-29.
11. DEMEK J. 1975 - Planation surfaces and their significance for the morphostructural analysis of the Czech Socialist Republic (CSR). Stud. Geogr. ČSAV, 54: 133-164.
12. DEMEK J., KIRCHNER K., MACKOVČIN P. & SLAVÍK P. 2007 - The map of morphostructures of the Czech Republic. Geomorph. Slov. Bohem., 7 (1): 5-14.
13. DUMANOWSKI B. 1961 - Zagadnienie rozwoju stoku na przykładzie Gór Stołowych. Czas. Geogr., 32: 311-324.
14. DUMANOWSKI B. 1963 - Stosunek rzeźby do struktury w granicie Karkonoszy. Acta Univ. Wratisl., 9, Stud. Geogr., 1: 27-35.
15. DYJOR S. 1975 - Młodotrzeciorzędowe ruchy tektoniczne w Sudetach i na bloku przedsudeckim. [W:] Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce. Materiały I-go Krajowego Sympzjum, Warszawa, listopad 1975, t. 1. Wyd. Geol., Warszawa: 121-132.
16. IVAN A. 1983 - Geomorfologické poměry Žulovské pahorkatiny. Zprávy Geogr. ústavu ČSAV, 20 (4): 49-69.
17. JAHN A. 1962 - Geneza skałek granitowych. Czas. Geogr., 33: 19-44.
18. JAHN A. 1980 - Główne cechy i wiek rzeźby Sudetów. Czas. Geogr., 51: 129-154.
19. KAHRAMAN S. 2001 - Evaluation of simple methods for assessing the uniaxial compressive strength of rock. Int. J. Rock Mech. Min. Sci., 38: 981-994.
20. KATZ O., RECHES Z. & ROEGIERS J.-C. 2000 - Evaluation of mechanical rock properties using a Schmidt hammer. Int. J. Rock Mech. Min. Sci., 37: 723-728.
21. KRENTZ O., WALTER H., BRAUSE H., HOTH K., BERGER H.-J., KEMNITZ H., LOBST R., KOZDRÓJ W., CYMERMAN Z., OPLETAL M., MRÁZOVÁ Š., VALEČKA J., PROUZA V., KACHLIK V. & CAJZ V. 2000 - Mapa geologiczna Lausitz-Jizera- Karkonosze (bez osadów kenozoicznych) 1 : 100 000. Państw. Inst. Geol., Sächs. Landesamt für Umwelt und Geol., Český geol. ústav, Warszawa.
22. KRZYSZKOWSKI D., MIGOŃ P. & SROKA W. 1995 -Neotectonic Quaternary history of the Sudetic Marginal Fault, SW Poland. Folia Quat., 66: 73-98.
23. MACIEJAK K. & MIGOŃ P. 1990 - Rzeźba krawędziowa Pogórza Izerskiego i Kaczawskiego. Chr. Przyr. Ojcz., 46 (4-5): 73-81.
24. MAZUR S., ALEKSANDROWSKI P. & SZCZEPAŃSKI J. 2010 - Zarys budowy i ewolucji tektonicznej waryscyjskiej struktury Sudetów. Prz. Geol., 58: 133-145.
25. MAZUR S., ALEKSANDROWSKI P., TURNIAK K. & AWDANKIE- WICZ M. 2007 - Geology, tectonic evolution and Late Palaeozoic magmatism of Sudetes - an overview. [W:] Kozłowski A. & Wiszniewska J. (red.) Granitoids in Poland. Arch. Miner. Monogr., 1: 59-87.
26. MIGOŃ P. 1993 - Kopułowe wzgórza granitowe w Kotlinie Jeleniogórskiej. Czas. Geogr., 64: 3-23.
27. MIGOŃ P. 1995 - Geomorfologiczne kryteria identyfikacji zdegradowanych krawędzi tektonicznych w Sudetach. Prz. Geol., 43: 21-26.
28. MIGON P. 1996 - Struktura morfotektoniczna centralnej części Sudetów Zachodnich w świetle mapy zagęszczonych poziomic. Czas. Geogr., 67: 233-244.
29. MIGON P. 1997 - The geologic control, origin and significance of inselbergs in the Sudetes, NE Bohemian Massif, Central Europe. Z. Geomorph. N.F., 41: 45-66.
30. MIGON P. 1999 - Znaczenie głębokiego wietrzenia w morfogenezie Sudetów. Prz. Geogr., 71: 59-75.
31. MIGON P. 2011 - Geomorphic diversity of the Sudetes - effects of structure and global change superimposed. Geogr. Pol. 84, Sp. Issue 2: 93-105.
32. MIGON P. & PLACEK A. 2007 - Rock control and geomorphology of a small rocky sandstone scarp, Middle Sudetes Mountains, SW Poland. Z. Geomorph. N.F., 51: 41-55.
33. MIGON P., PLACEK A. & ŻYSZKOWSKA W. 2009 - Steep slopes in the Sudetes and their morphotectonic interpretation. Geol. Quart., 53: 219-232.
34. MIGON P. & POTOCKI J. 1996 - Rozwój morfotektoniczny centralnej części Gór Izerskich. Acta Univ. Wratisl., 1808, Pr. Geogr., A8: 69-80.
35. MIGON P. & ZWIERNIK M. 2006 - Strukturalne uwarunkowania rzeźby północno-wschodniego progu Gór Stołowych. Prz. Geogr., 78: 319-337.
36. MOJSKI J.E. (red.) 1995 - Mapa geologiczna Polski 1 : 200 000. B - mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych, ark. Kłodzko, Wałbrzych, Jelenia Góra. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
37. NIEDZIELSKI T., MIGON P. & PLACEK A. 2009 -Aminimum sample size required from Schmidt hammer measurements. Earth Surf. Proc. Landf., 34: 1713-1725.
38. PALMSTRÖM A. 1995 - RMI - a rock mass characterization system for rock engineering purposes. Oslo University, Norway [rozprawa doktorska].
39. PLACEK A. 2006 - Młotek Schmidta w badaniach geomorfologicznych - ewaluacja i przykłady zastosowania. Czas. Geogr., 77: 182-205.
40. PLACEK A. 2007a - Basaltic hills as structural landforms - morphometry versus rock strength (a study from the Kaczawskie upland, SW Poland). Acta Facult. Rerum Natur. Univ. Ostrav., 237, Geogr.-Geol., 10:111-127.
41. PLACEK A. 2007b - Rola zróżnicowania wytrzymałości skał w genezie rzeźby Masywu Ślęży (Przedgórze Sudeckie). Prz. Geol., 55: 861-869.
42. PLACEK A. 2011 - Rzeźba strukturalna Sudetów w świetle wyników pomiarów wytrzymałości skał i analiz numerycznego modelu wysokości. Rozpr. Nauk. Inst. Geogr. Rozw. Reg. Uniw. Wroc., 16: 1-190.
43. POUBA Z. 1990 - Geologická mapa CSSR 1 : 200 000, M-33-XVIII, Jeseník. Ustř. ústav geol., Kolin.
44. PULINA M. 1977 - Zjawiska krasowe w Sudetach polskich. Dok. Geogr., 2-3: 1-116.
45. PULINOWAM.Z. 1989 - Rzeźba Gór Stołowych. Pr. Nauk. Uniw. Śl., 1008: 1-218.
46. RANOSZEK W. 1999 - Zastosowanie różnych metod morfometrycznych w analizie morfologii progu tektonicznego na przykładzie zachodniej krawędzi Masywu Śnieżnika. Prz. Geol., 47: 1027-1031.
47. REMISZ J. 2007 - Strukturalne uwarunkowania rzeźby południowego progu Gór Stołowych. Przyr. Sud., 10: 253-268.
48. ROTH Z. 1990 - Geologickámapa CSSR 1 : 200 000, M-33-XXIV, Olomouc. Ustř. ústav geol., Kolin.
49. SELBY M.J. 1980 - Arock-mass strength classification for geomorphic purposes: with tests from Antarctica and New Zealand. Z. Geomorph. N.F., 24: 31-51.
50. SROKAW. 1997 - Ewolucja morfometryczna Sudetów w rejonie Kotliny Kłodzkiej w świetle analizy morfometryczno-statystycznej. Acta Univ. Wratisl., 1939, Pr. Geol.-Miner., 58: 1-97.
51. ŠTĚPANCÍKOVÁ P. & ROWBERRY M. 2008 - Rock landforms that reflect differential relief development in the north-eastern sector of the Rychlebské Hory and the adjacent area of Žulovská Pahorkatina (SE Sudeten Mts, Czech Republic). Acta Geodyn. Geomater., 5: 297-321.
52. SVOBODA J. 1990a - Geologická mapa CSSR 1 : 200 000, M-33-X, Liberec. Ustř. ústav geol., Kolin.
53. SVOBODAJ. 1990b - Geologická mapa CSSR 1 : 200 000, M-33-XVII, Náchod. Ustř. ústav geol., Kolin.
54. SZCZEPANKIEWICZ S. 1954 - Morfologia Sudetów Wałbrzyskich. Pr. Wroc. Tow. Nauk., Ser. B, 65: 1-152.
55. TUŁACZYK S. 1992 - Cuesta landscape in the middle part of the Sudetes Mts. Geogr. Pol., 60: 137-151.
56. WALCZAK W. 1963 - Geneza form skalnych na północno-wschodniej krawędzi Gór Stołowych, Acta Univ. Wratisl., 9, Stud. Geogr., 1: 191-200.
57. WALCZAK W. 1968 - Sudety. PWN, Warszawa, s. 384.
58. WOJEWODA J., BIAŁEK D., BUCHA M., GŁUSZYNSKI A., GOTOWAŁAR., KRAWCZEWSKI J. & SCHUTTYB. 2011- Geologia Parku Narodowego Gór Stołowych - wybrane zagadnienia. [W:] Chodak T. i in. (red.) Geoekologiczne warunki środowiska przyrodniczego Parku Narodowego Gór Stołowych. WIND, Wrocław: 53-96.
59. ZUCHIEWICZ W., BADURA J. & JAROSIŃSKI M. 2007 - Neotectonics of Poland: an overview of active faulting. Stud. Quat., 24: 5-20.
60. ŻELAŹNIEWICZ A. 2005 - Przeszłość geologiczna. [W:] Fabiszewski J. (red.) Przyroda Dolnego Śląska. PAN, Oddz. Wroc., Wrocław: 61-134.
61. ŻELAŹNIEWICZ A. & ALEKSANDROWSKI P. 2008 - Regionalizacja tektoniczna Polski - Polska południowo-zachodnia. Prz. Geol., 56: 904-911.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-aaad9189-bdde-4528-8f8b-3dcf026cd456