Między koniecznością a pragmatyzmem. Znaczenie kamienia, gliny i rudy darniowej w architekturze pogranicza mazowiecko-dobrzyńskiego

• Autorzy: Piotrowski Robert

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK63CLA

Warianty tytułu

EN

Between necessity and pragmatism: Stone, clay and bog ore in rural architecture in the borderland of the Mazovian Region and the Dobrzyń Region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł omawia problem „niekanonicznej” architektury wiejskiej pogranicza mazowiecko-dobrzyńskiego, do której zaliczone zostały przykłady budownictwa kamiennego, glinianego i z rudy darniowej. Pomimo dotychczasowego nikłego zainteresowania wśród badaczy tego typu budownictwem z pogranicza mazowiecko-dobrzyńskiego stanowi ono istotny element pejzażu kulturowego tego obszaru i jest powiązane zarówno z kontekstem historyczno- społecznym, jak i geograficzno-przyrodniczym. Tym samym stanowi istotną część dziedzictwa kulturowego pogranicza mazowiecko-dobrzyńskiego i powinno zostać objęte badaniami konserwatorskimi i etnograficznymi, uwzględniającymi konstrukcje, materiał, techniki budowlane oraz szeroki kontekst społeczny odnoszący się do tego rodzaju architektury.

EN

The paper discusses the problem of “non-canonical” rural architecture of the Mazovia–Dobrzyń borderland, which includes examples of stone, clay and bog ore architecture. Despite low previously interest among scholars in this type of architecture from the Mazovia–Dobrzyń borderland, it is an essential element of the cultural landscape of the area and is linked with its, historical, social, geographical and natural contexts. It is therefore an essential part of the cultural heritage of the Mazovia–Dobrzyń borderland and should be targeted for detailed conservation and ethnographic studies accounting not only for their structural systems, materials and construction techniques, but also the broader social context that refers to this type of architecture.

Słowa kluczowe

PL

architektura kamienna; architektura gliniana; architektura z rudy darniowej; architektura wiejska; ochrona architektury wiejskiej

EN

stone architecture; clay architecture; bog ore architecture; rural architecture; preservation of rural architecture

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2020
• Tom: Nr 63
• Strony: 1377--151
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz., fot.

Twórcy

autor

Piotrowski Robert

• Katedra Kulturoznawstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu

Bibliografia

• A Cultural Heritage Application Schema: Achieving Interoperability of Cultural Heritage Data in INSPIRE, współpraca: Carlos Fernández-Freire, Isabel del-Bosque- -González, Juan Manuel Vicent-García, Esther Pérez-Asensio, Alfonso Fraguas-Bravo, Antonio Uriarte-González, Pastor Fábrega-Álvarez, Cesar Parcero-Oubiña, „International Journal of Spatial Data Infrastructures Research” 2013, no 8.
• Brumann Christoph, Cultural Heritage, International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, red. James D. Wright, Oxford 2015.
• Cieśla-Reinfussowa Zofia, Materiały do sztuki ludowej Mazowsza Płockiego, „Polska Sztuka Ludowa” 1953, nr 7/1.
• Ciołek Gerard, Regionalizm w budownictwie wiejskim w Polsce, t. 1, Kraków 1984.
• Ciołek Gerard, Wpływ środowiska geograficznego na formy osadnictwa i budownictwa wiejskiego w Polsce, „Lud” 1952, t. 39.
• Czerwiński Tomasz, Osadnictwo i budownictwo ludowe na Mazowszu północno-zachodnim w XIX i na początku XX wieku, Sanok 1995.
• Dołżycka Barbara, Budownictwo ryglowe i glinobite, [w:] Komentarze do polskiego atlasu etnograficznego, Wrocław 1995.
• Fischer Adam, Etnografia słowiańska. Polacy, Lwów–Warszawa 1934.
• Fryczowa Maria, Tradycyjne budownictwo ludowe Kujaw, Toruń 1961.
• Gładyszowa Maria, Budownictwo, [w:] Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 1, Wrocław–Warszawa– –Kraków–Gdańsk 1976.
• Imiołek Małgorzata, Realizacja obiektów kamiennego budownictwa wiejskiego w zamierzeniach Muzeum Wsi Kieleckiej, [w:] Rekonstrukcja dawnego budownictwa w rezerwatach i skansenach, „Biblioteka Studiów Lednickich”, Poznań 2006, t. 11.
• Jasieńko Jerzy, Di Tommaso Angelo, Bednarz Łukasz, Casacci Susanna, Raszczuk Krzysztof, Analiza porównawcza – wieże zagrożone zawaleniem w Polsce i we Włoszech: różne przyczyny, podobne problemy, „Wiadomości Konserwatorskie” 2015, t. 43.
• Kacprzak Marcin, Wieś płocka. Warunki bytowania, Warszawa 1937.
• Karwicka Teresa, Kultura ludowa ziemi dobrzyńskiej, Warszawa–Poznań–Toruń 1979.
• Kowalczyk-Heyman Elżbieta, Ruda-Skroda. Przyczynek do dziejów rudnictwa żelaza na Wysoczyźnie Kolneńskiej w średniowieczu i na początku doby nowożytnej, „Studia Geohistorica” 2014, nr 2.
• Kozicki Stanisław, Rolnictwo, [w:] Królestwo Polskie, Warszawa 1905.
• Kraczkowska Izabela, Ratajczak Tadeusz, Rzepa Grzegorz, Kawałkowe odmiany rud darniowych jako materiały budowlane i przykłady ich zastosowań z terenu Polski, „Ceramics” 2001, nr 6.
• Matuszewska Barbara, Z badań nad kulturą materialną ludności wiejskiej okolic Inowrocławia, [w:] Z badań nad budownictwem ludowym w Wielkopolsce (1954–1957), red. Anna Kutrzeba-Pojnarowa, Warszawa 1959.
• Open-Air guide. LWL-Open-Air Museum Detmold. Westphalian State Museum for Rural History and Culture, red. Jan von Carstensen, Heinrich Stewie, Detmold 2014.
• Pelczyk Antoni, Wielkopolski Park Etnograficzny. Między tradycyjną wsią a teorią i praktyką skansenologiczną, „Biblioteka Studiów Lednickich”, Poznań 2002, t. 8.
• Piotrowski Robert, Wpływ budownictwa holenderskiego na formy budynków wznoszonych po 1945 roku w wybranych miejscowościach Mazowsza płockiego, „Biuletyn Stowarzyszenia Muzeów na Wolnym Powietrzu” 2012, nr 13.
• Pokropek Marian, Osadnictwo i budownictwo, [w:] Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków, red. J. Burszta, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
• Ratajczak Tadeusz, Rzepa Grzegorz, Polskie rudy darniowe, Kraków 2011.
• Reinfuss Roman, Z badań nad budownictwem ludowym w województwie kieleckim, „Polska Sztuka Ludowa” 1971, nr 2.
• Sitschick Heidemarie, Ludwig Frank, Wetzel Elke, Luckert Joachim, Holding Thomas, Raseneisenerz – auch in Brandenburg ein mineralischer Rohstoff mit bedutender wirtschaftlicher Vergangenheit, „Brandenburgische Geowissenschaftliche Beiträge” 2005, nr 1 (2).
• Skoczylas Janusz, Wykorzystanie w przeszłości darniowych rud żelaza jako materiału budowlanego, „Ochrona Zabytków” 2000, nr 53 (2).
• Skoczylas Janusz, Zastosowanie darniowych rud żelaza jako materiału budowlanego, „Przegląd Geologiczny” 2000, vol. 48, nr 8.
• Szałygin Jerzy, Katalog zabytków osadnictwa holenderskiego na Mazowszu, Warszawa 2004.
• Szałygin Jerzy, Na marginesie konferencji „Glina w obiektach zabytkowych – ochrona i konserwacja”. Nasza deklaracja, [w:] Glina w obiektach zabytkowych – ochrona i konserwacja, red. Jacek Rulewicz, Warszawa 2019.
• Szałygin Jerzy, Wykorzystanie gliny w budownictwie olęderskim na środkowym Mazowszu jako przyczynek do rozpoznania technologii glinobitki, [w:] Glina w obiektach zabytkowych – ochrona i konserwacja, red. Jacek Rulewicz, Warszawa 2019.
• Święch Jan, Architektura chłopska ziemi dobrzyńskiej od połowy XVIII wieku do lat czterdziestych XX wieku, Toruń 2002.
• Tłoczek Ignacy, Dom mieszkalny na polskiej wsi, Warszawa 1985.
• Wijas-Grocholska Elżbieta, Wiejska architektura – dziedzictwem kulturowym Stobrawskiego Parku Krajobrazowego, Opole 2015.
• Zeuner Diana, Harris Richard, Powell Bob, Wall Mike, Bell Julian, Pailthorpe Richard, The Collections, [w:] Building History. Weald & Downland Open Air Museum 1970–2010 – the first forty years, red. Diana Zeuner, Singleton 2010.
• Żywirska Maria, Puszcza Biała, jej dzieje i kultura, Warszawa 1973.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).