Zmienność przestrzenna wybranych właściwości gleb brunatnych użytkowanych rolniczo na terenie pogórniczej niecki osiadań

• Autorzy: Klatka Sławomir

Identyfikatory

DOI

10.15199/62.2023.12.7

Warianty tytułu

EN

Spatial variability of selected properties of agriculturally used soils in the post-mining subsidence basin

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W wyniku geomechanicznej degradacji w postaci niecek osiadań, spowodowanej podziemną eksploatacją węgla kamiennego, powstają przekształcenia powierzchni użytkowanych rolniczo. Występująca na takich terenach degradacja gleb prowadzi bezpośrednio do obniżenia klas bonitacyjnych i ich produktywności oraz wymusza konieczność zmiany użytkowania gruntów ornych w kierunku łąkowo-pastwiskowym. Zjawisku temu towarzyszy zazwyczaj duża zmienność właściwości gleb. W pracy dokonano analizy zmienności przestrzennej wybranych właściwości gleb na obszarze pogórniczym przy wykorzystaniu metody krigingu. Wyznaczone punkty semiwariogramów empirycznych opisano za pomocą funkcji matematycznych, tworząc semiwariogramy teoretyczne. Przeprowadzone obliczenia pozwoliły na wykreślenie map izolinii zmienności, które mogą stanowić podstawę do wyznaczenia granic obszarów najbardziej podatnych na degradację gleb. Wyniki badań wskazują, że zastosowana w analizie geostatystyczna metoda krigingu jest przydatnym narzędziem obliczeniowym, pozwalającym na wyznaczenie zmienności przestrzennej właściwości gleb podlegających procesom degradacji. Analizy tego typu powinny być uzupełnieniem oceny stopnia degradacji gleb na obszarach pogórniczych na etapie fazy rekultywacji przygotowawczej.

EN

Soil samples from the 0-25 cm layer were collected on agricultural land within the post-mining geomech. degradation area. Their granulometric compn., bulk d., solid phase d., total porosity, org. matter content, and permeability coeff. were detd. The spatial variability of the studied soil properties was detd. using the kriging method. The designated points of the empirical semivariograms were described with math. functions, creating theoretical variograms. The performed calcns. allowed for the prepn. of maps of variability isolines, which may constitute the basis for detg. the border areas most susceptible to soil degradation. The geostatistical kriging method used is a very useful computational tool for detg. the spatial variability of soil properties undergoing degradation processes.

Słowa kluczowe

PL

zmienność przestrzenna właściwości gleb; górnictwo węgla kamiennego; kriging

EN

spatial variability of soil properties; pit coal mining; kriging

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przemysł Chemiczny
• Rocznik: 2023
• Tom: T. 102, nr 12
• Strony: 1342--1348
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., tab., wykr., rys.

Twórcy

autor

Klatka Sławomir

• Katedra Melioracji i Kształtowania Środowiska, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie. al. Mickiewicza 24/ 28, 31-059 Kraków

• https://orcid.org/0000-0003-3916-0717

Bibliografia

• [1] O. Kaszowska. Probl. Ekol. 2007, 11, nr 1, 52.
• [2] C. Rosik-Dulewska, A. Wrona, R. Gronet, Archiw. Ochr. Środ. 1999, 25, nr 4, 89.
• [3] Z. Strzyszcz, Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 1995, nr 418.
• [4] R. Webster, M. Oliver, Statistical methods in soil and land resource survey, Oxford University Press, Oxford 1990.
• [5] D. B. Marx, K. C. Thompson, Arkansas Agric. Exp. Station Bull. 1987, nr 903.
• [6] S. Klatka, K. Boroń, Acta Sci. Pol. Form. Circumiectus 2008, 7, nr 4, 13.
• [7] G. C. Sigua, W. H. Hudnall, J. Soils Sedim. 2008, 8, 193.
• [8] PN-R-04033:1998, Gleby i utwory mineralne. Podział na frakcje i grupy granulometryczne.
• [9] A. Mocek, S. Drzymała, P. Maszner, Geneza, analiza i klasyfikacja gleb, Wydawnictwo AR w Poznaniu, Poznań 1997.
• [10] L. Baver, W. Gardner, R. W. Gardner, Soil physics, New York 1972.
• [11] K. Oleksynowa, J. Tokaj, J. Jakubiec, Przewodnik do ćwiczeń z gleboznawstwa i geologii, Wydawnictwo AR w Krakowie, Kraków 1987.
• [12] Z. Hellwig, Elementy rachunku prawdopodobieństwa i statystyki matematycznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
• [13] C. Somorowski, Współczesne problemy melioracji, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 1993.
• [14] J. L. Smith, J. J. Halvorson, R. I. Papendic, Soil Sci. Soc. Am. J. 1994, 35, 62.
• [15] M. Oliver, R. Webster, Earth Surf. Process. Landf. 1986, 11, 75.
• [16] Praca zbiorowa, Systematyka gleb Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Wrocław-Warszawa 2019.
• [17] S. Klatka, M. Malec, M. Ryczek, K. Boroń, Acta Sci. Pol. Form. Circumiectus 2015, 14, nr 1, 115.
• [18] S. Zawadzki, Gleboznawstwo, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1999.
• [19] T. Brandyk, T. Gnatowski, J. Szatyłowicz, Proc. 10th Int. Peat Congress, 27 May-2 June 2016, t. 2, 294.
• [20] E. Kruk, M. Ryczek, S. Klatka, M. Malec, J. Ecol. Eng. 2018, 19, nr 3, 146.
• [21] A. W. Warrick, D. R. Nielsen, Spatial variability of soil physical properties in the field, Academic Press, New York 1980.
• [22] F. López-Granados, M. Jurado-Expósito, S. Atenciano, A. García-Ferrer, M. Sánchez de la Orden, L. García-Torres, Plant Soil 2002, 246, 97.
• [23] S. J. Park, P. L. Vlek, Geoderma 2002, 109, nr 1-2, 117.
• [24] J. B. Wei, D. N. Xiao, X. Y. Zhang, X. Z Li, Environ. Monitor Assess. 2006, 121, 597.
• [25] A. Stach, Bibl. Fragm. Agron. 1998, 4A/98, 123.
• [26] S. Klatka, E. Zając, J. Zarzycki, Ann. Wars. Univ. Life Sci.-SGGW Land Reclam. 2017, 49, nr 1, 15.
• [27] D. J. Rogers, L. Sedda, Parasitology 2012, 139, 1852.
• [28] J. Siuta, Inż. Ekol. 2007, 18, 19.
• [29] M. Mustafa, A. Yomita, J. Irrig. Drain. Eng. 1998, 124, nr 4, 218.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).