Ryjkowce (Coleoptera: Curculionoidea) jako wskaźniki waloryzacji przyrodniczej środowisk antropogenicznych w polskiej części Karpat Zachodnich

• Autorzy: Wiorek M. , Knutelski S.

Identyfikatory

DOI

10.15584/pjsd.2018.22.1.14

Warianty tytułu

EN

Weevils (Coleoptera: Curculionoidea) as indicators in nature valorisation of anthropogenic environments in Polish part of the Western Carpathians

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca przedstawia bogactwo i liczebność gatunków oraz strukturę dominacyjną, a także wartości wskaźników bioróżnorodności Shannona-Wienera (H’), Bergera-Parkera (d) i wartości faunistycznej (FV) 10 różnych zgrupowań ryjkowców występujących w środowiskach antropogenicznych pięciu regionów polskiej części Karpat Zachodnich w aspekcie zastosowania tych roślinożernych chrząszczy do waloryzacji przyrodniczej. Badania w 2016 roku zostały przeprowadzone metodą czerpakowania ilościowego. Wyniki wskazują na zróżnicowany stopień degradacji badanych biotopów. Środowiska silniej przekształcone charakteryzują się niższymi wartościami analizowanych indeksów w porównaniu z biotopami mniej zmienionymi. Zastosowanie wskaźnika FV pozwala na dostrzeżenie także walorów faunistycznych gatunków, a wraz z indeksami bioróżnorodności na lepsze oszacowanie wartości przyrodniczej danego biotopu. Wyniki badań potwierdzają użyteczność ryjkowców jako wskaźników oceny przemian środowiskowych.

EN

The paper presents species richness and abundance, domination structure, values of Shannon-Wiener (H ') and Berger-Parker biodiversity indices (d), as well as fauna value index (FV) of 10 different weevil assemblages occurring in anthropogenic environments of five regions in Polish part of the Western Carpathian Mts., in aspect of the use of these herbivorous beetles for environmental assessment. The study in 2016 was carried out using the quantitative sweep net method. The results show a diversified extent of degradation of the studied biotopes. Environments more changed have lower values of the analyzed indices in comparison with less modified biotopes. The application of the FV index allows also to know the fauna values of species, and together with biodiversity indices, for a better assessment of the nature value of a given biotope. The results of the study support the usefulness of weevils as indicators for assessment of environmental changes.

Słowa kluczowe

PL

ryjkowce; Curculionoidea; wskaźniki bioróżnorodności; fauna; antropopresja; Karpaty

EN

weevils; Curculionoidea; biodiversity indices; fauna; human impact; Carpathians

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej w Rzeszowie, Oddział Południowo-Wschodni ; Polskie Towarzystwo Gleboznawcze Oddział w Rzeszowie
• Czasopismo: Polish Journal for Sustainable Development
• Rocznik: 2018
• Tom: T. 22, cz. 1
• Strony: 107--116
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Wiorek M.

• Uniwersytet Jagielloński, Zakład Entomologii

autor

Knutelski S.

• Uniwersytet Jagielloński, Zakład Entomologii

Bibliografia

• 1. Bálint M., Ujvárosi L., Theissinger K., Lehrian S., Mészáros N., Pauls S.U. 2011. The Carpathians as a Major Diversity Hotspot in Europe. [w:] Zachos F.E., Habel J.Ch. (red.). Biodiversity Hotspots. Distribution and Protection of Conservation Priority Areas. Springer, Berlin, Heidelberg. 189-205. ISBN 978-3-642-20992-5.
• 2. Bucała A., Starkel L. 2013. Postępująca recesja rolnictwa a zmiany w środowisku przyrodniczym polskich Karpat. Przegląd Geograficzny. 85(1). 15-29.
• 3. Carignan V., Villard M.A. 2001. Selecting indicator species to monitor ecological integrity: a review. Environ. Monit. Assess. 78. 45-61.
• 4. Condé S., Richard D. (red.). 2002. Europe’s biodiversity – biogeographical regions and seas. Biogeographical regions in Europe The Alpine region – mountains of Europe. European Environment Agency. [dok. elektr.: https://www.eea.europa.eu/publications/report_2002_0524_154909, data wejścia: 15.12.2017].
• 5. Hammer Ø. 2017. Paleontological Statistics. Version 3.15. Reference manual. Natural History Museum, University of Oslo. [dok. elektr.: https://folk.uio.no/ohammer/past/past3manual.pdf, data wejścia 15.12.2017].
• 6. Hilty J., Merenlender A. 2000. Faunal indicator taxa selection for monitoring ecosystem health. Biol. Conserv. 92. 185-197.
• 7. Hlásny T., Trombik J., Dobor L., Barcza Z., Barka I. 2016. Future climate of the Carpathians: climate change hot-spots and implications for ecosystems. Reg. Environ. Change. 16. 1495-1506.
• 8. Hodkinson I.D., Jackson J.K. 2005. Terrestrial and Aquatic Invertebrates as Bioindicators for Environmental Monitoring, with Particular Reference to Mountain Ecosystems. Environ. Manage. 35(5). 649-666.
• 9. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie (IOP). Przegląd zasobów fitosocjologicznej bazy danych „Łąki w Karpatach polskich” (mezoregiony: Pogórze Wiśnickie, Beskid Wyspowy, Beskid Makowski, Kotlina Rabczańska) [dok. elektr.: http://www.iop.krakow.pl/LakiKarpat. data wejścia: 07.12.2017].
• 10. Knutelski S. 2005. Różnorodność, ekologia i chorologia ryjkowców rezerwatu biosfery "Tatry" (Coleoptera: Curculionoidea). Monografie Faunistyczne. 23. Wydawnictwa ISEZ PAN. Kraków.
• 11. Knutelski S., Tykarski P. 2010. Chrząszcze obszarów górskich Polski (Insecta: Coleoptera). Wiad. Entomol. 29 Supl. 39-51.
• 12. Knutelski S., Witkowski Z. 1995. Ryjkowce (Coleoptera: Curculionoidea) obszaru przyszłych zbiorników wodnych Czorsztyn-Niedzica i Sromowce Wyżne oraz przyległych pasm karpackich. Pieniny – Przyroda i Człowiek. 4. 59-76.
• 13. Knutelski S., Witkowski Z., Kieruzel K., Simon R. 2010. Zmiany fauny ryjkowców w rejonie Zespołu Zbiorników Wodnych Czorsztyn-Niedzica i Sromowce Wyżne w latach 1992–1997 (Coleoptera: Curculionoidea). Pieniny – Zapora – Zmiany – Monografie Pienińskie. 2. 207-225.
• 14. Kondracki J. 2002. Geografia regionalna Polski. PWN. Warszawa.
• 15. Korzeniak J. 2013. Scope and data set of the phytosociological database ‘Grasslands in the Polish Carpathians’. Acta Soc. Bot. Pol. 82(3). 237-242.
• 16. Kuśka A. 1986. Ryjkowce Coleoptera, Curculionidae polan reglowych Tatr Polskich. Parki Nar. Rez. Przyr. 7(2). 47-60.
• 17. Petryszak B., Skalski T. 1998. Ryjkowce (Coleoptera, Curculionidae) Bieszczadzkiego Parku Narodowego oraz problemy ochrony niektórych gatunków. Studia Ośr. Dok. Fizj. 25. 159-176.
• 18. Pietrzak M. 2002. Przemiany środowiska na Pogórzu Karpackim. Tom 2. Geomorfologiczne skutki zmian użytkowania ziemi na Pogórzu Wiśnickim. IGiGP UJ. Kraków.
• 19. Sadowski P. 2004. Przyrodnicze bariery zrównoważonego rozwoju gminy Pcim. [w:] Kistowski M. (red.). Studia ekologiczno-krajobrazowe w programowaniu rozwoju zrównoważonego. Przegląd polskich doświadczeń u progu integracji z Unią Europejską. Gdańsk. 275-284.
• 20. Skalski T., Ogórek A., Kędzior R., Armatys P., Loch J., Petryszak B. 2012a. Wpływ wypasu na strukturę zgrupowań ryjkowców (Coleoptera: Curculionoidea) na wybranych polanach Gorczańskiego Parku Narodowego. Ochrona Beskidów Zachodnich. 4. 48-56.
• 21. Skalski T., Pietrzyk P., Kędzior R., Armatys P., Loch J., Petryszak B. 2012b. Wpływ zabiegów ochrony czynnej na selektywność pokarmową zgrupowań ryjkowców (Coleoptera: Curculionoidea) polan reglowych w Gorczańskim Parku Narodowym. Ochrona Beskidów Zachodnich. 4. 35-47.
• 22. Steffen W, Richardson K., Rockström J., Cornell S.E., Fetzer I., Bennett E.M., Biggs R., Carpenter S.R., de Vries W, de Wit C.A., Folke C., Gerten D., Heinke J., Mace G.M., Persson L.M., Ramanathan V., Reyers B. and Sörlin S. 2015. Planetary boundaries: Guiding human development on a changing planet. Science 347 (6223). 1259855.
• 23. Witkowski Z.J., Król W., Solarz W. (red.). 2003. Carpathian List of Endangered Species. WWF and Institute of Nature Conservation, Polish Academy of Sciences. Vienna – Kraków.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).