Józef Żurowski’s (1892-1936) activity as the conservator of archeological artefacts in the Lesser Poland Region

• Autorzy: Ryszewska Katarzyna

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.22.024.16327

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The article aims to present the multifaceted activity of Józef Żurowski (1892-1936), an archaeologist and conservator of prehistoric artefacts in Małopolska. The study relies on extensive archival material and Żurowski’s numerous publications. In the years 1920-1936, he was the conservator of the Krakow region and later the West Małopolska region, acting successively on behalf of the State Group of Prehistoric Monuments Conservators and the State Archaeological Museum in Warsaw. Żurowski’s most outstanding achievements include carrying out the first excavations in the banded fl int mine in Krzemionki, conducting research on multicultural sites in Złota, supervising the digging of the monumental Krakus Mound, discovering and interpreting the first burials of the Bell Beaker culture in Poland, as well as examining many early medieval cemeteries. As a conservator, he not only inventoried and excavated many archaeological sites - such as numerous strongholds, barrows, and the caves of the Ojców Jura - but also ensured their protection and preservation. Józef Żurowski died prematurely at 45, yet he is one of the most distinguished Polish archaeologists of the Second Polish Republic.

Słowa kluczowe

EN

history of archaeology; protection of archaeological heritage; Second Polish Republic; Lesser Poland Region

PL

historia archeologii; ochrona zabytków archeologicznych; II Rzeczpospolita Polska; Małopolska

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2022
• Tom: T. 67, nr 3
• Strony: 91--118
• Opis fizyczny: Bibliogr. 94 poz., 1 faks., fot., 1 portr., 1 rys.

Twórcy

autor

Ryszewska Katarzyna

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

• https://orcid.org/0000-0002-2692-4872

Bibliografia

• - zbiór szczątków zespołów (Personal and Family Files - Miscellaneous Records), Żurowski Józef 1930-1931, Signature 29/645/341.
• - Spuścizna Józefa Żurowskiego (Józef Żurowski’s Bequest), Signature SP 36,
• - Spuścizna Włodzimierza Demetrykiewicza (Włodzimierz Demetrykiewicz’s Bequest), Signature SP 8, Korespondencja wpływająca (Inbound correspondence),
• - Katalog stanowisk (Catalogue of archaeological sites): Teczka Chwałków (Chwałków File), teczka Dzierążnia (Dzierążnia File), teczka Giebułtów, (Giebułtów File) teczka Janowice (Janowice File), teczka Kopiec Krakusa (Krakus Mound File), teczka Książnice Małe (Książnice Małe File), teczka Książnice Wielkie (Książnice Wielkie File), teczka Prokocim (Prokocim File), teczka Sandomierz (Sandomierz File), teczka Witkowice (Witkowice File), teczka Złota (Złota File).
• - Teczka Sandomierz, Kościół św. Jakuba (Sandomierz File, Church of St. James),
• - Teczka Złota, gm. Samborzec, pow. Sandomierz (Złota File, Samborzec Commune, Sandomierz County), Signature 6380,
• - Teczka Złota, woj. sandomierskie, Grodzisko I, Jama 88 (Złota File, Sandomierz County, Grodzisko I, Pit 88), Signature 6374,
• - Teczka Złota, woj. tarnobrzeskie, stanowisko „Nad Wawrem” (Złota File, Tarnobrzeg Voivodeship, ‘Nad Wawrem’ Locality), Signature 6377.
• Cmentarzysko wczesno-historyczne pod kościółkiem św. Wojciecha w Krakowie, “Ilustrowany Kuryer Codzienny” 14.11.1934, no 316, p. 6.
• Co kryje wnętrze Kopca Krakusa. Posiedzenie pełnego komitetu badań Kopca w Polskiej Akademii Umiejętności, “Ilustrowany Kuryer Codzienny” 14.03.1934, no 73, p. 5.
• Doniosłe odkrycie archeologiczne w Sandomierzu, “Ilustrowany Kuryer Codzienny” no 47, 21.02.1930, p. 4.
• Sprawozdanie z II konferencji konserwatorów okręgowych odbytej w Poznaniu w dniu 11-13 marca 1922 r., “Wiadomości Archeologiczne” vol. 7, 1922, p. 155-157.
• Sprawozdanie z III Konferencji konserwatorów okręgowych, odbytej w Warszawie w dn. 24 i 25 czerwca 1922 r., “Wiadomości Archeologiczne” vol. 7, 1922, p. 158-159.
• Sprawozdanie z czynności i wydawnictw Polskiej Akademii Umiejętności od czerwca 1932 do czerwca 1933 r., “Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności” 1932-1933, p. 3-65.
• Sprawozdanie z działalności Kierownictwa Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Przedhistorycznych za rok 1925, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 10, 1929, p. 200-201.
• Nowe wykopaliska. Grób megalityczny w Chwałkach w pow. sandomierskim, “Z Otchłani Wieków” vol. 6, 1931, no 6, p. 86.
• Odkrycia koło kościoła św. Wojciecha w Krakowie, “Ilustrowany Kuryer Codzienny” 8.11.1934, no 310, p. 8.
• Zagadka kopca Krakusa, “Kalendarz Ilustrowanego Kuryera Codziennego na rok 1933” vol. 6, p. 90.
• Jakimowicz R., Sprawozdanie z VI Konferencji Konserwatorów Zabytków Prehistorycznych odbytej w Warszawie w dn. 15, 16 i 17 grudnia 1923 roku, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 9, 1925, no. 1-2, p. 126-131.
• Jakimowicz R., Sprawozdanie z działalności Państwowego Muzeum Archeologicznego za 1928 rok, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 13, 1935, p. 232-278.
• Jakimowicz R., Ś. p. Józef Żurowski (Nekrolog, spis prac naukowych, artykułów i notatek Józefa Żurowskiego), “Wiadomości Archeologiczne” vol. 14, 1936, p. 1-14.
• Jamka R., Wyniki badań wykopaliskowych na kopcu Krakusa w Krakowie, “Slavia Antiqua” vol. 12, 1965, p. 183-230.
• Jamka R., Wyniki badań wykopaliskowych przy kościółku Św. Wojciecha w Krakowie, “Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” vol. 48, 1947, no 3, p. 111-112.
• Monitor Polski [The Poland Monitor], issue 255 of 6 November 1924, Non-Official Section. Ministry of Religious Affairs and Public Education, p. 2-3.
• Wilkoński L., Grób ciałopalny z okresu wczesnorzymskiego z Krakówki pod Sandomierzem, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 15, 1938, p. 106-124.
• Zabłocki J,. Żurowski J., Znalezienie zapasów Lithospermum w dwu stanowiskach kultury małopolskiej, “Materiały Prehistoryczne” vol. 1, 1934, p. 1-27.
• Żurowski J., Badanie przeszłości przedhistorycznej Polski w latach 1919-1924, Kraków 1925.
• Żurowski J., Cenne wykopaliska pod Krakowem, “Z Otchłani Wieków” vol 1, 1926, no 1-2, p. 13.
• Żurowski J., Czem może być Kopiec Krakusa i jak należy go badać?, Kraków 1934.
• Żurowski J., Dotychczasowe wyniki badań nad kopcem Krakusa, Kraków 1934.
• Żurowski J., Najnowsze wykopaliska archeologiczne pod Krakowem, “Kuryer Literacko-Naukowy” no 5, 31.01.1927, p. IV-V.
• Żurowski J., Nowe odkrycia w Sandomierskiem, “Z Otchłani Wieków” vol. 4, 1929, no 2, p. 36-38.
• Żurowski J., Nowe wykopaliska przedhistoryczne w powiecie pińczowskim, “Głos Pińczowski” 15.06.1924, no 7-8, p. 2-3.
• Żurowski J., O dotychczasowym stanie badań przedhistorycznych okolicy Krakowa, o ich postępie w latach ostatnich i o planie na przyszłość, “Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” vol. 37, 1925, p. 1-12.
• Żurowski J., Odkrycie siedziby ludzkiej i grobów z czasów przedhistorycznych w powiecie pińczowskim, “Głos Pińczowski” 1.09.1923, no 13, p. 1-2.
• Żurowski J., Ogólne wyniki badań archeologicznych w Złotej, pow. Sandomierz, w latach 1926-1930, “Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” vol. 39, 1934, no 5, p. 31-35.
• Żurowski J., Pierwsze groby kultur ceramik wstęgowych w Polsce, “Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” vol. 35, 1930, no 6, p. 30-31.
• Żurowski J., Pierwsze groby kultur ceramik wstęgowych w Polsce II, “Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” vol. 37, 1932, no 9, p. 40-41.
• Żurowski J., Pierwsze ślady kultury pucharów dzwonowatych w Polsce, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 11, 1929, p. 116-168.
• Żurowski J., Problem kultury ceramiki promienistej, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 12, 1933, p. 139-167.
• Żurowski J., Przebieg i wyniki dotychczasowych badań archeologicznych nad najbliższem otoczeniem kopca Krakusa, “Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” vol. 39, 1934, no 5, p. 35-36.
• Żurowski J., Rzut oka na badania archeologiczne w Sandomierskiem lat ostatnich, [in:] Sandomierskie, ed. by W.S. Laskowski, Sandomierz 1933, p. 5-16.
• Żurowski J., Skarby halsztackiego okresu z doliny Dunajca, Kraków 1927.
• Żurowski J., Sprawozdanie z działalności Państwowego Urzędu Konserwatorskiego na Okręg Krakowski, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 6, 1921, p. 169-179.
• Żurowski J., Sprawozdania z działalności Państwowego Konserwatora Zabytków Przedhistorycznych Okręgu Zachodnio-Małopolskiego i Śląskiego za lata 1924-1926, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 10, 1929, p. 215-229.
• Żurowski J., Sprawozdanie z badań archeologicznych z pogórza Karpackiego Małopolski zachodniej, “Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” vol. 38, 1933, no 3, p. 33-35.
• Żurowski J., Sprawozdanie z dokończenia badań nad otoczeniem i podstawą kopca Krakusa, “Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” vol. 40, 1935, no 3, p. 84-85.
• Żurowski J., Sprawozdanie z działalności Konserwatora Zabytków Przedhistorycznych Okręgu Zachodniomałopolskiego i Śląskiego za lata 1927 i 1928, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 13, 1935, p. 284-294.
• Żurowski J., Sprawozdanie z działalności Państwowego Urzędu Konserwatorskiego na Okręg Zachodniomałopolski za R. 1922, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 8, 1923, no 1, p. 84-99.
• Żurowski J., Wykopaliska przedhistoryczne w najbliższej okolicy Krakowa, “Tygodnik Ilustrowany” 6.09.1924, no 36, p. 595.
• Żurowski J., Sprawozdanie z działalności Państwowego Urzędu Konserwatorskiego Okręgu Zachodniomałopolskiego za rok 1923, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 9, 1925, no 3-4, p. 331-341.
• Żurowski J., Wczesnohistoryczna osada w Opatowie, “Z Otchłani Wieków” vol. 7, 1932, no 1, p. 24.
• Żurowski J., Wiślanie-Krakowianie doby wczesnohistorycznej w świetle wykopalisk archeologicznych lat ostatnich, “Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” vol. 31, 1925, no 10, p. 13-15.
• Żurowski J., Wykopaliska archeologiczne w Pilźnie, nad Wisłoką, “Kuryer Literacko-Naukowy” 4.06.1928, no 23, p. III-IV.
• Żurowski J., Wyniki badań nad szczytem (czapką) kopca Krakusa, “Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” vol. 40, 1935, no 3, p. 86-87.
• Żurowski J., Z badań archeologicznych w Złotej koło Sandomierza w latach 1927 i 1928, “Z Otchłani Wieków” vol. 4, 1929, no 1, p. 1-6.
• Żurowski J., Jakubik P., Szczegółowy plan badań kopca Krakusa, “Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” vol. 39, 1934, no 5, p. 37.
• Abramowicz A., Historia archeologii polskiej. XIX i XX wiek, Warszawa - Łódź 1991.
• Bańdo A., “Ilustrowany Kuryer Codzienny” w dziewięćdziesiątą rocznicę powstania (1910-2000), “Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” vol. 2, 2003, p. 119-144.
• Bąbel J.T., Cmentarzyska społeczności kultury mierzanowickiej na Wyżynie Sandomierskiej, part 1, Obrządek pogrzebowy, Rzeszów 2013.
• Blombergowa M.M., Opieka nad zabytkami archeologicznymi w Polsce do roku 1928, [in:] Tadeusz Roman Żurowski i konserwatorstwo archeologiczne w Polsce XX wieku, ed. by Z. Kobyliński, J. Wysocki, Warszawa 1999, p. 115-132.
• Burchard B., Ziemianki kultury ceramiki wstęgowej rytej z Sandomierza - Krakówki, “Materiały Archeologiczne” vol. 2, 1960, p. 5-9.
• Burchard B., Eker A., Osada kultury czasz lejowatych w Książnicach Wielkich, pow. Kazimierza Wielka, [in:] Studia i materiały do badań nad neolitem Małopolski, ed. by S. Nosek, Wrocław 1964, p. 191-285.
• Durczewski Z., Grupa górnośląsko-małopolska kultury łużyckiej w Polsce, part 2, Materiały, Kraków 1948.
• Eker A., Stanowisko kultury ceramiki promienistej w Gniazdowicach, “Materiały Archeologiczne” vol. 1, 1959, p. 77-81.
• Florek M., Żmigród i Zamczysko w Opatowie, woj. świętokrzyskie. Stan rozpoznania i problemy ochrony, “Raport” vol. 15, 2020, p. 325-346.
• Gąssowski J., Materiały do osadnictwa wczesnośredniowiecznego Sandomierszczyzny, “Materiały wczesnośredniowieczne” vol. 6, 1969, p. 303-473.
• Gedl M., Józef Żurowski, [in:] Uniwersytet Jagielloński. Złota księga Wydziału Historycznego, ed. by J. Dybiec, Kraków 2000, p. 336-340.
• Jamka R., Kraków w pradziejach, Kraków 1963.
• Kostrzewski J., Dzieje polskich badań prehistorycznych, Poznań 1949 (Biblioteka Prehistoryczna, vol. 8).
• Kostrzewski J., Wspomnienia o doc. Józefie Żurowskim, “Z Otchłani Wieków” vol. 27, 1961, no 1, p. 34-36.
• Kozłowski S.K., Tak wiele tak nieliczni. Młoda archeologia polska 1905-1928, Warszawa - Łódź 2012.
• Kulczycka-Leciejewiczowa A., Kozłowski J.K., Neolityczne kultury pochodzenia południowego, “Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Archeologiczne” vol 1, 1960, p. 99-142.
• Kuźniar W., Zabytki przedhistoryczne z Witkowic pod Krakowem, “Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” vol. 10, 1908, p. 159-172.
• Machnik J., Groby kultury ceramiki sznurowej w Książnicach Wielkich, pow. Kazimierza Wielka, [in:] Studia i materiały do badań nad neolitem Małopolski, ed. by S. Nosek, Wrocław 1964, p. 339-372.
• Matraszek B., Przedwojenne archeologiczne badania inwestycyjne w Złotej sandomierskiej, “Z Otchłani Wieków” vol. 55, 2000, no 2, p. 50-55.
• Nosek S., Zarys historii badań archeologicznych w Małopolsce, Wrocław - Warszawa - Kraków 1967.
• Pietraszewski J., Notatki archeologiczne z ziemi sandomierskiej, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 9, 1924, no 1-2, p. 120-124.
• Podkowińska Z., Pierwsza charakterystyka stanowiska eneolitycznego na polu Grodzisko I we wsi Złota, pow. Sandomierz, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 19, 1953, no 1, p. 1-53.
• Reyman T., Zespół importów rzymskich z grobu ciałopalnego w Giebułtowie w pow. krakowskim, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 16, 1939-1948, p. 178-200.
• Ryszewska K., Badania archeologiczno-architektoniczne budownictwa przedromańskiego w Polsce, part 1, [in:] Z badań nad średniowieczną architekturą Kujaw i Wschodniej Wielkopolski, ed. by J. Chudziakowa, Warszawa 1990 (Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, series B, vol. 86), p. 7-26.
• Ryszewska K., Działalność Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Prehistorycznych (1920-1928) na terenie województwa kieleckiego, “Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” vol. 65, 1920, no 1, p. 47-68, DOI 10.4467/0023589XKHNT.20.003.11619.
• Ryszewska K., Historia badań archeologicznych w czasach II Rzeczypospolitej na obszarze województwa kieleckiego, part 1, Lata 1918-1928, Kielce 2021.
• Ryszewska K., Osiągnięcia Jana Samsonowicza (1888-1959) w badaniach pradziejów regionu świętokrzyskiego, “Almanach Historyczny” vol. 22, 2020, p. 213-235.
• Sałacińska B., Zakościelna A., Pierwsze groby kultur ceramik wstęgowych w Polsce. Groby kultury lubelsko-wołyńskiej ze stanowiska Złota Grodzisko I i Grodzisko II, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 59, 2007, p. 77-114.
• Semkowicz W., Denar Bolesława II czeskiego znaleziony na kopcu Krakusa, “Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” vol. 40, 1935, no 3, p. 92-93.
• Sochacki Z., Uwagi ogólne o kulturze ceramiki promienistej (kanelowanej) w Polsce, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 31, 1966, no 4, p. 297-319.
• Stolpiak B., Rozwój prahistorii polskiej w okresie 20-lecia międzywojennego, part 1, 1918-1928, Poznań 1984.
• Szyszko-Bohusz A., Z historii romańskiego Wawelu. Pierwsza katedra romańska, “Rocznik Krakowski” vol. 19, 1923, p. 1-23.
• Tyniec A., Kopiec Kraka dwa razy usypany, “Materiały Archeologiczne” vol. 42, 2018, p. 235-248.
• Tyniec A., Józef Żurowski, archeolog i konserwator krakowski, [in:] Materialy i doslidrenija z arheologij Prikarpatja i Volyni, Lviv 2015, p. 106-112.
• Woźny M., Włodzimierz Demetrykiewicz (1859-1937): prehistoryk z przełomu epok, Kraków 2018.
• Zastawny A., Brzeska-Zastawna A., Neolityczne materiały z badań J. Żurowskiego w 1932 roku na stanowisku 1 w Chelmie, pow. Bochnia, “Materiały Archeologiczne” vol. 42, 2018, p. 147-179.
• Zoll-Adamikowa H., Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe Małopolski, part 1, Źródła, Wrocław 1966.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).