Tal i jego związki : oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy

• Autorzy: Surgiewicz J.

Warianty tytułu

EN

Thallium and its compounds : determination in workplace air

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Tal jest miękkim, szarym, bardzo aktywnym chemicznie metalem. W przemyśle jest stosowany jako składnik niektórych stopów, np. łatwo topliwych i łożyskowych. Tal jest również używany do produkcji: szkieł optycznych, elementów półprzewodnikowych, fotoogniw oraz w syntezach organicznych, np. przy produkcji środków gryzoniobójczych. Związki talu są trujące. Tal uszkadza: tkankę nerwową, gruczoły skórne i korzenie włosów oraz nerki i wątrobę. Wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń talu i jego związków w środowisku pracy (w przeliczeniu na TI) wynoszą: najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) – 0,1mg/m3 i najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) – 0,3 mg/m3. Celem pracy było opracowanie metody oznaczania stężeń talu i jego związków w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie od 1/10 do 2 wartości NDS zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482. Opracowana metoda zastąpi metodę kolorymetryczną oznaczania talu opisaną w normie PN-83/Z-04003/01. Opracowana metoda oznaczania talu i jego związków polega na: pobraniu talu i jego związków (zawartych w powietrzu) na filtr membranowy, mineralizacji filtra z zastosowaniem stężonego kwasu azotowego oraz oznaczaniu talu w roztworze przygotowanym do analizy metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej z atomizacją w płomieniu acetylen-powietrze (FAAS). Uzyskana krzywa kalibracyjna talu w zakresie stężeń 0,50 ÷ 5,0 μg/ml charakteryzuje się wysoką wartością współczynnika korelacji (R2 = 1,0000) oraz odpowiada zakresowi stężeń 0,007 ÷ 0,21 mg/m3 talu i jego związków w powietrzu dla próbki powietrza o objętości 720 l. Średnia wartość współczynnika wydajności mineralizacji wynosiła 0,99. Opracowana metoda oznaczania talu i jego związków pozwala na oznaczanie najmniejszej ilości talu i jego związków w powietrzu na stanowiskach pracy na poziomie 0,007 mg/m3. Charakteryzuje się dobrą dokładnością i precyzją, a także spełnia wymagania stawiane procedurom oznaczania czynników chemicznych stosowanych do oceny narażenia. Opracowana metoda oznaczania talu i jego związków została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku.

EN

Thallium is a soft, gray and chemically active metal. In industry it is used as a component ofcertain alloys, e.g., fusible and bearing. Thallium is used to produce optical glasses, semiconductor devices, photovoltaics and in organic syntheses, e.g., in production of rodenticides. Thallium compounds are toxic. Thallium destroys nerve tissues, skin glands, hair roots, kidneys and liver. Exposure limit values for thallium and its compounds in the working environment, based on TI, are NDS 0.1mg/m3 and NDSCh 0.3 mg/m3. The aim of this study was to develop a method for determining thallium and its compounds in the workplace air in the range from 1/10 to 2 NDS values, in accordance with the requirements of Standard PN-EN 482. The developed method replaces the colorimetric method for determining thallium described in PN-83/Z-04003/01. This method involves collecting thallium and its compounds from the air on a membrane filter, filtr mineralization with concentrated nitric acid and determination of thallium in a solution pre-pared for analysis by atomic absorption spectrometry with atomization in air-acetylene flame (F AAS). The calibration curve of thallium in a concentration range 0.50 - 15.0 μg/ml have a high correlation coeffi cient (R2 = 1.0000), which corresponds with the concentration range of 0.007 - 0.21 mg/m3 and thallium compounds in air for 720-L air sample. The average value of mineralization was 0.99. The developed method for the determination of thallium and its compounds enables determination of minimum amount of thallium and its compounds in workplace air at 0.007 mg/m3. This method is accurate, precise and it meets the requirements for procedures for determining the chemical factors used to assess occupational exposure. The developed method of determining thallium and its compounds is described as analytical procedures, on the basis of the draft of Polish Standards (appendix).

Słowa kluczowe

PL

tal; związki talu; metoda analityczna; narażenie zawodowe

EN

thallium; thallium compounds; analytical methods; occupational exposure

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2015
• Tom: Nr 3 (85)
• Strony: 143--156
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Surgiewicz J.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16

Bibliografia

• 1.Compendium of methods for the determination of inorganic compounds in ambient air (1999) Compendium Method IO-3.2. Determination of metals in ambient particulate matter using Atomic Absorption (AA) Spectroscopy. Center for Environmental Research Information. Offi ce of Research and Development. U.S. Environmental Protection Agency. Cincinnati, OH 45268.
• 2.Encklopedia techniki Chemia (1993) Warszawa, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.
• 3.NIOSH (2003a) Manual of analytical methods (NMAM). Method No. 7300. Elements by ICP (Nitric/ Perchloric Acid Ashing). Salt Lake City.
• 4.NIOSH (2003b) Manual of analytical methods (NMAM). Method No. 7301. Elements by ICP (Aqua Regia Ashing). Salt Lake City.
• 5.NIOSH (2003c) Manual of analytical methods (NMAM). Method No. 7303. Elements by ICP (Hot Block/HCl/HNO3 Digestion). Salt Lake City.
• 6.OSHA (2006) Analytical chemical method. Method No. ID121. Metal and metalloid particulates in workplace atmospheres (Atomic Absorption). Division of Physical Measurements and Inorganic Analyses OSHA Technical Center. Salt Lake City, Utah.
• 7.Perkin-Elmer Corp (1996) Analytical methods for atomic absorption spectrophotometry. USA.
• 8.PN-EN 482:20012E Powietrze na stanowiskach pracy. Ogólne wymagania dotyczące procedur pomiarów czynników chemicznych.
• 9.PN-Z-04008-7:2002/Az1:2004 Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Zasady pobierania próbek powietrza na stanowiskach pracy i interpretacji wyników.
• 10.PN-83/Z-04003.01 Ochrona czystości powietrza. Badanie zawartości talu i jego związków. Oznaczanie talu i jego związków na stanowiskach pracy metodą kolorymetryczną przy użyciu rodaminy B.
• 11.Price W. J. (1983) Spectrochemical by atomic absorption. John Wiley & Sons. Pye Unicam Ltd. Cambrydge.
• 12.Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 6.06.2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU 2014, poz.817.
• 13.Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 2.02.2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU nr 33, poz. 166.
• 14.Sołoniewicz R. (1989) Pierwiastki chemiczne grup głównych. Warszawa, Wydawnictwo Naukowo -Techniczne.
• 15.Surgiewicz J. (2013) Selektywność absorpcyjnej spektrometrii atomowej w analizie powietrza na stanowiskach pracy. Warszawa, Bezpieczeństwo Pracy nr 3, 24.
• 16.Strumi M., Maraschi F., Cucca L., Spini G., Profumo A. (2009) Determination of inorganic thallium compounds in the particulate matter of emissions and workplace air by sequential dissolution. Anal. Sci. vol. 25, 121.
• 17.Veenendaal W. A., Polak H.L. (1966) Determination of thallium by atomic absorption spectrophotometry. Fresenius Z. Anal. Chem. vol. 223.