Eutrofizacja wód zbiorników zaporowych oraz rola makrofitów w tym procesie

Sender, J.; Jaruga, C.

doi:10.12912/23920629/69374

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Eutrofizacja wód zbiorników zaporowych oraz rola makrofitów w tym procesie

Autorzy

Sender J. , Jaruga C.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

27_sender_jaruga_eutrofizacja_inz_eko_3_2017.pdf

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.12912/23920629/69374

Warianty tytułu

Eutrophication of water reservoirs and role of macrophytes in this process

Języki publikacji

Abstrakty

W pracy przedstawiono zagadnienie związane z procesem eutrofizacji wód, ze szczególnym uwzględnieniem zbiorników zaporowych. Eutrofizacja to procesem globalnym, zagrażający ekosystemom wodnym na każdym kontynencie. Często doprowadza ona do ich degradacji. Szczególnie narażonymi na to zjawisko są zbiorniki sztuczne jakimi są zbiorniki zaporowe. W pracy przedstawiono mechanizmy procesu eutrofizacji. Wskazano także na znaczenie roślin wodnych w procesie oczyszczania wód, możliwości ich wielostronnego zastosowania. W ostatnim okresie w Polsce i na świecie obserwuje się tendencję do nakierowania badań na naturalne, czy półnaturalne metody oczyszczania wód, w tym także oczyszczalnie hydrofitowe. Obecność makrofitów w zbiornikach wodnych to z jednej strony gwarant dobrego stanu ekologicznego, z drugiej niezaprzeczalny walor estetyczny.

The paper presents the problem related with the process of eutrophication, with special emphasis on dam reservoirs. Eutrophication is a global process, threatening the water ecosystem on every continent. It often leads to their degradation. Particularly vulnerable to eutrophication are artificial reservoirs which are dam reservoirs. This paper describes the mechanisms of eutrophication. We also pointed to the importance of aquatic plants in the process of water purification, as well as the possibility of multilateral use. Recently, in the world and in Poland there is a tendency to pay attention to the natural or semi-natural method of water purification (including constructed wetland). On the one hand, the presence of macrophytes in water bodies is a guarantor of good ecological status, on the other hand, the undeniable aesthetic value.

Słowa kluczowe

eutrofizacja makrofity zbiornik zaporowy biogeny strefy buforowe zlewnia oczyszczalnia hydrofitowa

eutrophication macrophytes water reservoir nutrients buffer zone catchment constructed wetland

Wydawca

Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej

Czasopismo

Inżynieria Ekologiczna

Rocznik

2017

Tom

Vol. 18, nr 3

Strony

227--244

Opis fizyczny

Bibliogr. 52 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Sender J.

joanna.sender@up.lublin.pl

Zakład Ekologii Krajobrazu i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. B. Dobrzańskiego 37, 20-262 Lublin

autor

Jaruga C.

Zakład Ekologii Krajobrazu i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. B. Dobrzańskiego 37, 20-262 Lublin

Bibliografia

1. Bartoszek L., 2007. Wydzielanie fosforu z osadów dennych. Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej. Budownictwo i Inżynieria Środowiska 240, 42: 5–20.
2. Bernatowicz S., Wolny P., 1974. Botanika dla limnologów rybaków. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
3. Bojanowska I., Bielicka A., Ganczarek P., Świerk K., „Azot i fosfor – substancje odżywcze czy toksyczne”, Konferencja Naukowa – Polska Chemia w Unii Europejskiej, Gdańsk’2004
4. Birkedal K., Brix H., Johansen N.H,. 1993. Wastewater treatment in constructed wetlands. Designers manual. Danish – Polish Post – Graduate Course on “Low Technology Wastewater Treatment”. Gdańsk, Poland: Technical University of Gdańsk.
5. Bis B., Krauze K., Bednarek A., Zalewski M., 1997. Ekologiczne podstawy renaturyzacji rzek pod kontem redukcji transportu biopierwiastków do zbiorników zaporowych i wód przybrzeżnych. [w] Zalewski M., Wiśniewski R. J. (eds.) Zastosowanie biotechnologii ekosystemowych do poprawy jakości wód. Zeszyty Naukowe Komitetu „Człowiek i Środowisko” 18, 137–155.
6. Chmielewski T. J., Mieczan T., Tarkowska-Kukuryk M., Kolejko M., 2005. Problemy odwzorowania struktury przestrzennej i funkcjonowania krajobrazów hydrogenicznych. Lublin, 17, 19–33.
7. Cooper P.F., 1990. European design and operation guidelines for reed bed treatment systems. Prepared by EC/EWPCA Emergent Hydrophyte Treatment Systems Expert Contact Group. Swindon, UK: Water Research Centre.
8. Cooper P., de Maeseneer J. 1996. Hybrid systems – what is the best way to arrange the vertical and horizontal – ﬂow stage? IAWQ Specialist Group on Use of Macrophytes in Water Pollution Control, 8–13.
9. Czuchra K., 1997. Hydrobotaniczne oczyszczalnie ścieków. Wydawnictwo Zielone Brygady, 22, Kraków.
10. Dymaczewski Z., Oleszkiewicz A. J., Sozański M. M., Lemański F. J., Bartoszewski K., 1997. Poradnik eksploatatora oczyszczalni ścieków. Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych, Poznań, 59–69.
11. Gałczyński Ł. 2008. Eutrofizacja wód: problem cywilizacji. Gaz, Woda i Technika Sanitarna 12: 34–37.
12. Garbett, P., 2005. An investigation into the application of ﬂoating reed bed and barley straw techniques for the remediation of eutrophic waters. Water and Environment Journal, 19(3), 174–180.
13. Gołdyn R., Joniak T., Kowalczewska-Madura K., Kozak A. 2003. Trophic state of a lowland reservoir during 10 years after restoration. Hydrobiologia, 506–509: 759–765.
14. Gruca-Rokosz, R., Koszelnik, P., Tomaszek, J. A. 2011. Ocena stanu troficznego trzech nizinnych zbiorników zaporowych Polski. Inżynieria Ekologiczna, 196–205.
15. Grzybowski M., 1994. Przydomowa oczyszczalnia trzcinowa. Murator, 3, 86–89.
16. Helman M. 1998. Zastosowanie systemów hydrofitowych do porządkowania gospodarki wodno-ściekowej w gminie. Metody oczyszczania ścieków. Ogólnopolskie Towarzystwo Zagospodarowywania Odpadów „3R”, Kraków. Towarzystwo na Rzecz Ziemi, Andrychów
17. Izydorczyk K., Frątczak W., Drobniewska A., Badowska M., Zalewski M. 2010. Zastosowanie stref ekotonowych w ograniczaniu zanieczyszczeń obszarowych, Przegląd Komunalny, 10: 79–81.
18. Jezierska-Madziar, M., Pińskwar, P. 2008. Zagrożenia dla gospodarki rybackiej wynikające z postępującej eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych. Użytkownik Rybacki-Nowa Rzeczywistość. PZW, Poznań, 70–77.
19. Jørgensen, S.E., Mioduszewski, W., Zdanowicz, A., Thornton, J.A., Bocian, J. 2002. Application of Phytotechnologies and Freshwater Ecosystem Management. P69–112. In Zalewski, M. (ed.) Guidelines for the Integrated management of the Watershed – Phytotechnology and Ecohydrology. UNEP Freshwater Management Series 5, 188.
20. Kajak Z., 1979. Eutrofizacja jezior. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
21. Kajak Z., 2001. Hydrobiologia i limnologia: ekosystemy wód śródlądowych. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
22. Kiryluk, A., Rauba, M. 2011. Wpływ rolnictwa na stężenie fosforu ogólnego w wodach powierzchniowych zlewni rzeki Śliny. Inżynieria Ekologiczna, 122–132.
23. Kowalczewska-Madura K., 2003. Mass balance calculations of nitrogen and phosphorus for Swarzędzkie Lake. Limnological Review 3: 113–118.
24. Krauze K., 2004. Ecotones: How to diminish nutrient transport from lanscapes [w:] Zalewski, Wagner (red.) Integrated Watershed Management – Ecohydrology & Phytotechnology Manual. UNESCO, 158–163
25. Kubiak, J., Tórz, A. 2005. Eutrofizacja. Podstawowe problemy ochrony wód jeziornych na Pomorzu Zachodnim. Słupskie Prace Biologiczne, 2, 17–36.
26. Lossow K. 1998. Ochrona i rekultywacja jezior – teoria i praktyka. Idee Ekolog. Ser. Szkice 13, 7: 55–71
27. Obarska-Pempkowiak H., 2005. Oczyszczalnie hydrofitowe w świetle przepisów UE. (mat. pokonferencyjne na temat: „Kompleksowe i szczegółowe problemy inżynierii środowiska”) Ustronie Morskie, 1–13.
28. Obarska-Pempkowiak H., Gajewska M, Wojciechowska E., 2010. Hydrofitowe oczyszczanie wód i ścieków. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 307.
29. Ostrofsky M. L., 1978. Trophic changes in reservoirs; an hypothesis using phosphorus budget models. Int. Revue ges. Hydrobiology 63: 481 – 499.
30. Ozimek T., 1991. Makrofity jako filtry biologiczne w procesie oczyszczania ścieków. Wiadomości Ekologiczne 3: 271–281.
31. Ozimek T., 1998. Rola makrofitów w krążeniu metali ciężkich w ekosystemach wodnych. Wiadomości Ekologiczne 34: 31–44.
32. Ozimek T., Renman G., 1996. Rola helofitów w oczyszczalniach hydrobotanicznych (w mat. pokonferencyjne pt: II Międzynarodowa Konferencja Naukowo – Techniczna). Akademia Rolnicza w Poznaniu, Poznań, 109–118.
33. Pełechaty M., Pronin E. 2015. Rola roślinności wodnej i szuwarowej w funkcjonowaniu jezior i ocenie stanu ich wód. Stud Lim Tel., 9, 1, 25–34.
34. Petersen R.C., Petersen L.B.M., Lacoursiere J., 1992. A bulding – bloc model for stream restoration [w] Boon P., Calow P., Petts G. E. (red.) Water, Engineering and Landscape. Water Control and Landscape Transformation on the Modern Period, Belhaven Press, London, 188–208
35. Pieczyńska E., 1988. Rola makrofitów w kształtowaniu trofii jezior. Wiadomości Ekologiczne 34: 375–404.
36. PROTE – Fos. 2011. Technologie dla środowiska. Kompleksowa rekultywacja jezior. Skuteczny sposób na przywrócenie stanu czystej wody w jeziorach. Poznań 16.
37. Roman M., 1995. Roślinne oczyszczalnie ścieków. Wyd. MOŚNiL, Departament Gospodarki Wodnej. Warszawa.
38. Rybicki A.S., 1991. Ochrona zbiorników zaporowych przed zanieczyszczeniem. Ochrona środowiska 1, 42.
39. Solis M., Chmielewski T., Sender J., Józefaciuk G., 2011. Ocena stanu ekologicznego Zbiornika Zemborzyckiego w Lublinie (mat. Pokonferencyjne płyta CD). Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie.
40. Soszka H., 2009. Problemy metodyczne związane z oceną stopnia eutrofizacji jezior na potrzeby wyznaczania stref wrażliwych na azotany. Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie, 9: 151–159.
41. Soszka H., 2010. Założenia projektu dotyczącego ograniczeń w korzystaniu z wód jezior i użytkowaniu ich zlewni, w: Ochrona i rekultywacja jezior. R. Wiśniewski (red.). Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych Oddział w Toruniu, Toruń, 115–127.
42. Stańczykowska A., 1997. Ekologia naszych wód. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
43. Starmach K. Wróbel S., Pasterniak K., 1976. Hydrobiologia: limnologia. Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
44. Steiner G.R., Freeman R.J., 1991. Configuration and substrate design considerations for constructed wetlands wastewater treatment. W: Constructed Wetlands for Wastewater Treatment. Chelsea, Michigan, Lewis Publishers, 363–377.
45. Straskraba M. Tundisi J.G., Ducan A., 1993. State-of-the-art of reservoir limnology and water quality management. Developments in Hydrobiology 77: 213–218.
46. Straskraba M., Tundisi G., 1999. In – Lake ecotechnological management. (in) Guidelines of Lake Management. 9: 135–147.
47. Szmeja J. 2006. Przewodnik do badań roślinności wodnej. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, 412.
48. Szoszkiewicz K., Jusik S., Załoga T., 2010. Klucz do oznaczania makrofitów dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 138.
49. Śliwka M., 2007. Zastosowanie stymulacji laserowej wybranych gatunków hydrofitów do zwiększenia ich zdolności bioremediacyjnych. Rozprawa doktorska, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie (maszynopis),
50. Traczewska T.M., 2012, Problemy ekologiczne zbiorników retencyjnych w aspekcie ich wielofunkcyjności, Europejskie sympozjum Współczesne problemy ochrony przeciwpowodziowej, Politechnika Wrocławska, Instytut Inżynierii Środowisk.
51. Urząd Miasta w Gnieźnie, 2011. Rekultywacja Jezior Jelonek i Winiary w Gnieźnie metodą inaktywacji fosforu w osadach dennych. Referat Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w Gnieźnie strony: 3–6.
52. Ustawa „Prawo Wodne” z dnia 18 lipca 2001 r. Dziennik Ustaw 2005 nr 239 poz. 2019 tekst ujednolicony z późniejszymi zmianami.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-a9b12e74-cb32-433c-b6ec-77c1e0ae30b4