Granica rolno-leśna w Sudetach w świetle najnowszych badań i przepisów prawnych

• Autorzy: Fatyga J.

Warianty tytułu

EN

Agricultural-forest boundary in the Sudety Mountains in view of recent research and legal regulations

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W związku z przebudową ustroju rolnego i przygotowaniami Polski do wstąpienia do UE powstało w ostatnim czasie wiele dokumentów i podjęto wiele działań, których celem jest porządkowanie przestrzeni rolniczej i wzrost lesistości kraju. Do najważniejszych aktów prawnych z tego zakresu należy ustawa o przeznaczaniu użytków rolnych do zalesienia. Tereny górskie z uwagi na swoje walory przyrodnicze i znaczenie dla gospodarki narodowej wymagają w tych działaniach odrębnego potraktowania. Jednak w żadnym z przedstawionych w pracy dokumentów specyfika terenów górskich nie została w dostateczny sposób uwzględniona. W pracy przedstawiono zagadnienie granicy rolno-leśnej w terenach górskich na podstawie literatury, szczególną uwagę poświęcając Sudetom. Podkreślono wagę i znaczenie nowoczesnych metod kwalifikacji terenu pod zalesienie oraz układ czynników przyrodniczych wpływających na przydatność rolniczą obszaru Sudetów. Szczególną uwagę zwrócono na opracowanie FATYGI i GÓRECKIEGO [2001] na temat kształtowania granicy rolno-leśnej w tym regionie. W pracy tej zastosowano nowo-czesne metody tworzenia cyfrowej bazy danych o czynnikach przyrodniczych: topograficznych i glebowych za pomocą oprogramowania GIS - ArcInfo oraz model kwalifikacji terenu pod zalesienie. Badaniami objęto cały obszar Sudetów (około 4 800 km²). W wyniku pracy powstała wielkoskalowa numeryczna mapa (w skali 1:10 000), na której zostały wyodrębnione powierzchnie użytków rolnych przeznaczone do zalesienia. Potrzeby zalesień przeanalizowano w strefach wysokościowych. Okazało się, że powierzchnia użytków rolnych przeznaczonych do zalesienia wynosi ponad 29 tys. ha, a największe potrzeby zalesień dotyczą strefy od 400 do 600 m n.p.m. Od 600 do 800 m n.p.m. do zalesienia kwalifikuje się ponad 32% użytków rolnych, powyżej 800 m n.p.m. - tylko około 4% tej powierzchni. Do 500 m n.p.m. gruntów ornych i użytków zielonych przeznaczonych do zalesienia jest tyle samo (mniej więcej po 50%). W strefie powyżej 500 m n.p.m. występuje przewaga użytków zielonych, która powiększa się w miarę wzrostu wysokości i w strefie powyżej 800 m dochodzi prawie do 94%.

EN

Restructuring of Polish agricultural system and preparation activities for the EU accession resulted in many new documents and numerous actions aimed at rational utilization of agricultural land and increasing forest area in the country. One of the most important legal acts in this field is the Act on designation agricultural land for afforestation. Mountain areas, with their environmental values and importance for the national economy, require an individual approach in such actions. However, none of documents presented in the paper sufficiently takes into account the specific character of mountain areas. The paper presents the problem of agricultural-forest boundary in mountain areas on the basis of literature with special emphasis on the Sudety Mts. The role and importance of modern methods of qualifying areas for afforestation and the configuration of environmental factors which influence agricultural utility of the Sudety Mts. area were particularly highlighted. Special attention was given to a study by FATYGA and GÓRECKI [2001] on the verification of the agricultural-forest boundary in this region. In the study, modern methods of creating database of environmental factors: topography and soil were implemented by using GIS ArcInfo software. A model for land qualification for afforestation was similarly constructed. The study covered the whole area of the Sudety Mts. (ca. 4 800 km²). As a result, a large-scale, digital map ( 1:10 000) was developed, which showed separated areas of agricultural land designated for afforestation. The requirements for afforestation were analysed in altitude zones. The area of agricultural land designated for afforestation was over 29 000 ha and the zones with the biggest requirements for afforestation were between 400 and 600 m a.s.l. Between 600 and 800 m for afforestation qualifies over 32 % of agricultural land and above that only ca. 4 % of this area. Below 500 m a.s.l. the ratio of arable land to grassland equals approximately 50 %. Grasslands dominate in the zone above 500 m and their contribution increases with altitude to reach almost 94% above 800 m a.s.l. In the conclusions the author postulate to involve the results of scientific research into creating legal acts concerning afforestation.

Słowa kluczowe

PL

granica rolno-leśna; kryteria kwalifikacji; metody; przepisy prawne

EN

agricultural-forest boundary qualification criteria; methods; legal regulations

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2003
• Tom: T. 3, z. 2
• Strony: 31--46
• Opis fizyczny: Bibliogr. 40 poz., il.

Twórcy

autor

Fatyga J.

• Dolnośląski Ośrodek Badawczy IMUZ, 50-153 Wrocław, ul. Kraińskiego 16; tel. [phone]

Bibliografia

• Agenda 21, 1992. United National Conference on Enviroment and Development. Rio de Janeiro.
• BORKOWSKI J., 1959. Klasyfikacja gleb górskich i próba wydzielenia pionowych stref bonitacyjnych na obszarze Sudetów. Nowe Rol. 13 s. 498–501.
• BORKOWSKI J., HRYNCEWICZ Z., T OMASZEWSKI J., 1966. Granica rolno-leśna w Kotlinie Kamienno-górskiej. Kom. Zagosp. Ziem Górsk. PAN z. 12. s. 107–126.
• FATYGA J., 1994. Problem granicy rolno-leśnej z punktu widzenia wzrostu lesistości kraju. Postępy techniki w leśnictwie. Probl. Kształ. Lesis. Polsce nr 55 s. 52–57.
• FATYGA J., 1995. Kształtowanie granicy rolno-leśnej i darniowo-polowej w Sudetach. Wiad. Ziem Górs. 2(6) s. 45–51.
• FATYGA J., BORKOWSKI J., BAC S., WZOREK Z., 1998. Uwarunkowania przyrodnicze produkcji roślinnej w Sudetach. Frag. Agron. nr 2(22) s. 7–23.
• FATYGA J., GÓRECKI A., 2001. Kształtowanie granic rolno-leśnej i darniowo-polowej w Sudetach. Falenty: Wydaw. IMUZ ss. 322.
• GÓRECKI A., 1993. Przyrodnicze podstawy i metoda weryfikacji granicy rolno-leśnej i darniowo--polowej w Sudetach. Pr. dokt. Falenty: IMUZ ss. 84 + 28 tab.
• HRYNCEWICZ Z., BORKOWSKI J., T OMASZEWSKI J., 1964. Problemy granicy rolno-leśnej w Kotlinie Jeleniogórskiej na tle użytkowania ziemi. Kom. Zagosp. Ziem Górsk. PAN z. 8 s. 71–89.
• KLIMASZEWSKI M., 1948. Krajobraz Sudetów. W: Oblicze ziem odzyskanych. T. 1. Wrocław-Warszawa: Książnica Atlas s. 113–164.
• KLIMCZAK H., KLIMCZAK A., 2001. Badania przydatności użytków rolnych do zmiany użytkowania w południowej części Kotliny Kłodzkiej. W: Modelowanie kartograficzne w badaniach przydatności obszarów pod zalesienie. Pr. zbior. Red. H. Klimczak. Wrocław: Wydaw. AR s. 87–101.
• KORELESKI K., 1993. Możliwość zastosowania metody USLE na potrzeby urządzeniowo rolne w Polsce. Cz. 1–2. Prz. Geod. nr 1 s. 15–18, nr 2 s. 5–8.
• Krajowy program zwiększania lesistości, 1995. Warszawa: MOŚZNiL ss. 63.
• KULIG L., NOWAK M., SMÓLSKI S., Z OLL F., 1959. Zasady ustalenia granic między użytkami rolnymi i leśnymi w okolicach górskich. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 19 s. 3–36.
• ŁONKIEWICZ B., 1996. Problemy lesistości w planowaniu regionalnym. Prace IBL Ser. B 27 s. 67–88.
• Modelowanie kartograficzne w badaniach przydatności obszarów pod zalesienie. Pr. zbior. Red. H. Klimczak. Wrocław: Wydaw. AR s. 148.
• NOWAK M., 1965. Problematyka badań przy wyznaczaniu granicy rolno-leśnej w Karpatach i Sudetach. Kom. Zagosp. Ziem Górsk. z. 9 s. 53–64.
• Pilotażowy program zalesieniowy, 2001. Wersja robocza. Maszynopis, Warszawa: DGLP.
• OSTROWSKI J., 2001. Ocena przydatności do zalesienia górskich gleb marginalnych w Sudetach. W: Modelowanie kartograficzne w badaniach przydatności obszarów pod zalesienie. Pr. zbior. Red. H. Klimczak. Wrocław: Wydaw. AR s. 67–87.
• Program wzrostu lesistości województwa dolnośląskiego, 1999. Pr. zbior. na prawach rękopisu. Wrocław ss. 32.
• Projekt FAPA „Kształtowanie granic rolno-leśnej i darniowo-polowej w Sudetach jako podstawy transformacji sposobu użytkowania ziemi na racjonalne i zwiększające zasoby ekologiczne formy: lasy i użytki zielone”. Raport końcowy, 1998. Wrocław: IMUZ DOB maszynopis ss. 320.
• RICHERT W., 1967. Technika wyznaczania granicy rolno-leśnej w terenach górskich na modelu stereoskopowym. Warszawa: Instytut Podstaw Problematyki Planowania Przestrzennego UW, PAN.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1257/1999 z dnia 17 maja 1999, 1999.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1750/1999 z 23 lipca 1999, 1999.
• SCHMUCK A. 1960. Rejonizacja pluwiotermiczna Dolnego Śląska. Zesz. Nauk. WSR Wrocław nr 27 s. 7–29.
• Słownik geografii turystycznej Sudetów, 1992. T. 14 Góry Bystrzyckie i Orlickie. Warszawa-Kraków: Wydaw. PTTK „Kraj” ss. 294.
• Słownik geografii turystycznej Sudetów, 1993. T. 3 Karkonosze. Warszawa-Kraków: Wydaw. PTTK „Kraj”.
• Uchwała Senatu w sprawie polityki ekologicznej państwa 04.11.1994, 1994.
• Uchwała Senatu w sprawie polityki zrównoważonego rozwoju 03.02.1995, 1995.
• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym. Dz.U. 1999 nr 15 poz. 139 (tekst jednolity).
• Ustawa z dnia 12 maja 2000 r. o zasadach wspierania rozwoju regionalnego. Dz.U. 2000 nr 48 poz. 500.
• Ustawa z dnia 28 września 1999 r. o lasach. Dz.U. 2000 nr 56 poz. 679 (tekst jednolity).
• Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska. Dz.U. 1980 nr 49 poz. 196.
• Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o lasach ochronnych, o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Dz.U. 1995 nr 16 poz. 78.
• Ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody. Dz.U. 1991 nr 99 poz. 1079.
• Ustawa z dnia 10 kwietnia 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia. Dz.U. 2001 nr 73.
• WALCZAK W., 1968. Sudety. Warszawa: PWN ss. 383.
• WILCZKIEWICZ M., 1982. Rys historyczny gospodarki w lasach sudeckich. Sylwan nr 6.
• Wytyczne w sprawie ustalenia granicy rolno-leśnej, 1989. Warszawa: MRLiGŻ (materiały powielane).
• Zalesianie terenów porolnych, 1999. Pr. zbior. Red. A. Gorzelak. Warszawa: IBL s. 174.