Charakterystyka piaskowców lgockich poziomu dolnego jako materiału budowlanego zastosowanego w kamiennych obiektach Drogi Krzyżowej w Kalwarii Zebrzydowskiej

• Autorzy: Nowak P.

Warianty tytułu

EN

Characteristic of the Lower Lgota sandstones as a building material used in stone structures of the Way of the Cross in Kalwaria Zebrzydowska

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono krótką charakterystykę piaskowców lgockich poziomu dolnego jako materiału budowlanego użytego do budowy kaplic Drogi Krzyżowej w Kalwarii Zebrzydowskiej. Badania makroskopowe i mikroskopowe próbek pochodzących z kaplic i z lokalnych odsłonięć wykazały, że głównym miejscem pozyskiwania materiału kamiennego był usytuowany na zboczach góry Żarek kamieniołom Maria Magdalena. Wydzielono dwie odmiany strukturalne piaskowca dolnolgockiego użytego w budowlach sakralnych Kalwarii Zebrzydowskiej. Pierwsza odmiana to jasnobeżowy piaskowiec o strukturze bezładnej i z reguły średnioziarnistej teksturze. Druga odmiana to ciemnobeżowy piaskowiec o strukturze bezładnej, często zaburzony nieregularnymi smugami i przebarwieniami, czasem laminowany, o średnio- i gruboziarnistej teksturze. Ze względu na to, że piaskowiec występuje w grubych ławicach o miąższości do 1,8 m, był on używany jako materiał budowlany. Ławice z reguły nie wykazują spękań, co umożliwia uzyskanie dużych gabarytowo bloków. Właściwości fizyczno-mechaniczne piaskowca wynikają ze składu mineralnego, zawartości i typu spoiwa (głównie ilastego) oraz jego tekstury i struktury. Jest to szczególnie widoczne w przypadku nasiąkliwości wagowej, wynoszącej średnio 7,5%. Stanowi ona jedną z głównych cech mających negatywny wpływ na stan zachowania kamienia. Pomimo tego, piaskowiec lgocki poziomu dolnego wydaje się być bardzo atrakcyjnym materiałem budowlanym, który mógłby stanowić alternatywę dla powszechnie stosowanego w budownictwie piaskowca istebniańskiego. Usytuowanie złoża Maria Magdalena w granicach obszaru wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wyklucza jednak możliwość rozpoczęcia eksploatacji na większą skalę.

EN

The paper briefly presents the characteristics of the Lower Lgota sandstones as a building material used in chapel buildings of the Way of the Cross in Kalwaria Zebrzydowska. Macro- and microscopic examinations of rock samples show that the Maria Magdalena quarry situated on the slopes of the Zarek Hill was the main source of the building material. Two structural varieties of the Lower Lgota sandstone used in the Kalwaria sacral buildings can be distinguished. The first variety, structureless and usually of medium-grained texture, is light-beige. The other one is dark-beige, structureless with medium- and coarse-grained texture, often disturbed by rusty streaks. Lamination is sometimes observed in this rock type. Due to a considerable thickness of sandstone layers, which can reach 1.8 m, the sandstones were used as a building material. The layers, as a rule, have no fractures and, therefore, could be quarried as large stone blocks. Physical and mechanical properties of these sandstones result from the mineral composition of the grain framework, the amount and type of cement (mainly clayey) as well as from the rock texture and structure. These properties imply, in particular, water absorbability whose mean value is 7.5%. These properties have main negative influence on stone preservation. Despite these limitations, the Lower Lgota sandstones represent a very attractive construction material. It could be an alternative to other Carpathian sandstones, particularly to the Istebna sandstones, commonly used for building purposes. The Maria Magdalena quarry, however, is situated inside the UNESCO World Heritage Site of Kalwaria Zebrzydowska. This position precludes any potential large-scale exploitation of the Lower Lgota sandstones.

Słowa kluczowe

PL

deterioracja; kamień budowlany; piaskowce lgockie poziomu dolnego; Kalwaria Zebrzydowska

EN

deterioration; building stone; Lower Lgota sandstones; Kalwaria Zebrzydowska

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2010
• Tom: nr 439 (2)
• Strony: 437--440
• Opis fizyczny: Bibliogr. 5 poz., zdj.

Twórcy

autor

Nowak P.

• Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

• [1] BILAN W., 2003 — Studium sedymentologiczne warstw lgockich serii śląskiej między doliną Białej i Raby. [Pr. doktor.]. Arch. Bibl. Gł. AGH, Kraków.
• [2] BROMOWICZ J., GUZIK S., MAGIERA J., MOROZ-KOPCZYŃSKA M., NOWAK T.W., PESZAT C., 1976 — Piaskowce karpackie, ich znaczenie surowcowe i perspektywy wykorzystania. Kwart. AGH, Geologia, 2, 2.
• [3] GHIBAUDO G., 1992 — Subaqueous sediment gravity flow deposits: particular criteria for their Fidel description and classification. Sedim., 39, 3.
• [4] WYCZAWSKI H.E., 2006 — Kalwaria Zebrzydowska, Wyd. CALVARIANUM, Kalwaria Zebrzydowska.
• [5] OPRACOWANIE ekofizjograficzne podstawowe, 2003. http://www.kalwaria-zebrzydowska.pl/index.php?dzial=podstrony2&id=45.

Uwagi

PL

Artykuł w Część 7, Geologia w architekturze, malarstwie i zdobnictwie Historia górnictwa