Nazwy typów, części konstrukcyjnych oraz wyposażenia jednostek pływających w XVI-wiecznych drukowanych słownikach z polskim komponentem językowym

• Autorzy: Kuliński Bohdan A.

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.21.030.14794

Warianty tytułu

EN

Names of types, construction parts and equipment of vessels in the 16th-century printed dictionaries with the Polish language component

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The article analyzes the Polish language nomenclature of types, construction parts and equipment of vessels recorded in the 16th-century printed dictionaries with the Polish component. In addition, the text reviews the current state of research and discusses the sources in view of the terminology in question. The excerpted source material has been listed in three tables.

Słowa kluczowe

PL

nautologia; leksykografia; wczesna nowożytność; język łaciński; język polski

EN

nautology; lexicography; early modernity; Latin; Polish

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2021
• Tom: T. 66, nr 4
• Strony: 83--106
• Opis fizyczny: Bibliogr. 82 poz.

Twórcy

autor

Kuliński Bohdan A.

• https://orcid.org/0000-0002-1054-7566

Bibliografia

• Źródła
• Artomius P., Nomenclator, selectissimas rerum appellationes tribus linguis [...], Toruń 1591.
• Calagius A., Synonyma latina vocum phrasiumq[ue] orationis [...], Wrocław 1579.
• Calepino A., Dictionarium undecim linguarum [...], Bazylea 1574.
• Calepino A., Dictionarium, ubi latinis dictionibus [...], Lyon 1586.
• Calepino A., Dictionarium decem linguarum [...], Lyon 1588.
• Calepino A., Dictionarium undecim linguarum [...], Bazylea 1590.
• Cervus J., Farrago civilium actionum ad formam Juris Maydeburgensis [...], Kraków 1531.
• Cervus J., Farraginis actionum iuris civilis et provincialis [...], Kraków 1540.
• Dictionarius seu nomenclatura quatuor linguarum [...], Kraków 1532, 1566.
• Gostomski A., Gospodarstwo, Kraków 1588.
• Henrichman J.S., Grammaticae institutiones Jacobi Henrichmanni Sindefingenn [...], Kraków 1537.
• Klonowic S.F., Flis, to jest spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do niej przypadającymi, Kraków 1595.
• Mączyński J., Lexicon Latino Polonicum [...], Królewiec 1564.
• Murmellius J., Dictionarius Ioannis Murmellii [...], Kraków 1528.
• Mymer F., Dictionarius trium linguarum: Latine, Teutonice et Polonice [...], Kraków 1528, 1541.
• Pannonius J.S., Dicctionarius Latine, Germanice, Polonice et Ungarice [...], Kraków 1531.
• Szymona z Łowicza, De herbarum virtutibus, Kraków 1532.
• Szymona z Łowicza, Aemilius Macer de herbarum virtutibus, Kraków 1537.
• Szymona z Łowicza, Wokabularz rozmaitych y potrzebnych sentencyi, polskim y niemieckim młodzieńcom na pożytek teraz zebrani, Królewiec 1558.
• Szymona z Łowicza, Rozmowa z Turczynem o wierze krześcijańskiej i o tajności trójcy świętej, Kraków 1548.
• Volckmar N., Dictionarium trilingue tripartium ad discendum linguam, Gdańsk 1596.
• Literatura przedmiotu
• Anderson R.C., Oared Fighting Ships. From Classical Times to the Coming of Steam, Watford 1976.
• Anderson R., Anderson R.C., A Short History of the Sailing Ship, Mineola 2003.
• Barycz H., Cervus Jan, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 3, red. W. Konopczyński, Kraków 1937, s. 235-236.
• Barycz H., Malecki Hieronim, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 19, red. E. Rostworowski, Wrocław 1974, s. 296.
• Barycz H., Mączyński Jan, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 20, red. E. Rostworowski, Wrocław 1975, s. 336-339.
• Barycz H., Mymer Franciszek, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 22, red. E. Rostworowski, Wrocław 1977, s. 357-358.
• Boryś W., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
• Böhm M., Rola flot obcych w procesie ostatecznego rozkładu sił morskich Cesarstwa Bizantyjskiego (1118-1204), Oświęcim 2016.
• Brocki Z., Wyrazy okręt i statek we frazeologii niektórych pisarzy staropolskich, „Materiały z Zakresu Historii Techniki, Gospodarki i Terminologii Morskiej” (dodatek do „Biuletynu Instytutu Morskiego”) t. 12, 1956, s. 283-294.
• Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1998.
• Chojnacka K., Handel na Warcie i Odrze w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Poznań 2007.
• Cygal-Krupa Z., Szesnastowieczne edycje „Dictionarii Ioannis Murmellii variarum rerum...”. Cz. 1: Uwagi ogólne, ortografia, fonetyka, cechy dialektyczne, Kraków 1979.
• D’Amato R., Okręty republikańskiego Rzymu 509-27 przed Chr., tłum. M.N. Faszcza, Oświęcim 2015.
• D’Amato R., Okręty cesarskiego Rzymu 27 przed Chr.-197 po Chr., tłum. M.N. Faszcza, Oświęcim 2016.
• D’Amato R., Okręty cesarskiego Rzymu 193-565, tłum. B. Jóźwiak, Oświęcim 2018.
• Domżał R., Statki i ich załogi na dolnej Wiśle w XIII-XV wieku, Gdańsk 2014.
• Drapella W.A., Ster. Ze studiów nad kształtowaniem się pojęć morskich - wiek XV-XX, Gdańsk 1955.
• Drapella W.A., Żegluga - nawigacja - nautyka. Ze studiów nad kształtowaniem się pojęć morskich. Cz. 1: wiek XVI-XVIII, Gdańsk 1955.
• Drapella W.A., Dykcjonariusz łacińsko-polski Mączyńskiego, „Biuletyn Nautologiczny” r. 1, 1958, nr 1-2, s. 18-29; nr 3, s. 18-26; nr 5, s. 18-22.
• Drapella W.A., Polskie słowniki, encyklopedie i bibliografie nautyczne. Kilka informacji i refleksji, Gdańsk 1972.
• Estreicher K., Bibliografia Polska, t. 14, Kraków 1896.
• Fields N., Grecki okręt wojenny 500-322 przed Chr., tłum. B. Jóźwiak, Oświęcim 2017.
• Graczyk W., Marszalska J.M., Księgi rękopiśmienne i stare druki w zbiorach biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku, Kraków 2010.
• Gerlach K., Studia nad rozwojem okrętów i terminologii na styku średniowiecza i nowożytności, Oświęcim 2015.
• Grobelna-Mazurek P., „Słowarz” z 1532 roku ze zbiorów Biblioteki Naukowej w Ołomuńcu, „Prace filologiczne” t. 73, 2019, s. 91-98, DOI 10.32798/pf.485.
• Guzowski P., Pierwszy polski indeks ksiąg zakazanych, „Studia Podlaskie” t. 12, 2002, s. 173-202.
• Instrukcja redakcyjna „Słownika polszczyzny XVI wieku”, oprac. K. Wilczewska, Toruń 1976.
• Jakubczyk M., O odnalezionym budapesztańskim fragmencie „Słowarza” z 1532 roku, „Prace filologiczne” t. 65, 2014, s. 161-172.
• Kędelska E., Pierwsze wydanie słownika Mymera i jego stosunek do źródeł, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” t. 18, 1979, s. 81-92.
• Kędelska E., Łacińsko-polskie słowniki drukowane pierwszej połowy XVI wieku i ich stosunek do źródeł czeskich, Wrocław 1986.
• Kędelska E., Nomenklator Piotra Artomiusza z 1591 r., „Slavia Occidentalis” t. 48/49, 1992, s. 93-106.
• Kędelska E., Osobliwości leksykalne w słowniku Mikołaja Volckmara z 1596 r., „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” t. 30, 1992, s. 49-58.
• Kędelska E., Studia nad łacińsko-polską leksykografią drugiej połowy XVI wieku, Warszawa 1995.
• Kędelska E., Nieznane edycje słowników: Mymera z 1530 r. i Murmeliusza z 1526 r., „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” t. 37, 2001, s. 61-79.
• Kędelska E., Nowo odkryta edycja dykcjonarza Franciszka Mymera z pierwszej połowy XVI wieku w zbiorach Biblioteki Narodowej, „Roczniki Biblioteczne” t. 53, 2009, s. 81-102.
• Kleczkowski A., Polski maszt i polski okręt, „Język Polski” t. 2, 1914, s. 129-136.
• Konstam A., Renesansowe galery wojenne 1470-1590, tłum. P. Litwinienko, Oświęcim 2016.
• Konstam A., Okręt bizantyjski vs. okręt arabski od VII do XI wieku, tłum. B. Jóźwiak, Oświęcim 2017.
• Kowalska H., Ulewicz T., Spiczyński Hieronim, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 41, red. H. Markiewicz, Warszawa - Kraków 2002, s. 89-91.
• Kuliński B.A., Okręty wojenne XVI wieku, [w:] idem, Okręt Jego Królewskiej Mości Zygmunta II Augusta, Warszawa 2012, s. 11-101.
• Kuraszkiewicz W., Polski język literacki: studia nad historią i kulturą, Warszawa 1986.
• Lane F.C., Venetian Ships and Shipbuilders of the Renaissance, Baltimore 1934.
• Lane F.C., Le navi di Venezia fra i secoli XIII e XVI, Torino 1983.
• Litwin J., Polskie szkutnictwo ludowe XX wieku, Gdańsk 1995.
• Litwin J., Gdańsk - średniowieczne centrum okrętownictwa i handlu morskiego nad Bałtykiem, [w:] Miedziowiec. Wrak średniowiecznego statku i jego ładunek, red. W. Ossowski, Gdańsk 2014, s. 15-55.
• Łopaciński H., Najdawniejsze słowniki polskie drukowane, „Prace Filologiczne” t. 5, 1899, z. 2, s. 393-454, 586-605.
• Łoposzko T., Starożytne bitwy morskie, Gdańsk 1992.
• Łuczyński E., Staropolskie słownictwo związane z żeglugą XV i XVI wiek, Gdańsk 1986.
• Malmor I., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2010.
• Ogrodziński W., Calagius Andrzej, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 3, red. W. Konopczyński, Kraków 1937, s. 189-190.
• Ossowski W., Przemiany w szkutnictwie rzecznym w Polsce. Studium archeologiczne, Gdańsk 2010.
• Reszka A.W., Wiślane statki i techniki nawigacyjne od XVI do XX wieku, Gdańsk 2012.
• Sipayłłówna M., Artomius Piotr, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 1, red. W. Konopczyński, Kraków 1935, s. 168-169.
• Skoczylas-Stawska H., Hieronim z Wielunia i jego wkład do kultury polskiej doby Odrodzenia, [w:] Siedem wieków Wielunia. Studia i materiały, red. R. Rosin, Warszawa 1978, s. 49-60.
• Słownik Jana Cervusa z Tucholi, wyd. M. Karplukówna, Wrocław 1973.
• The Evolution of the Sailing Ship 1250-1580. Keynote Studies from the Mariner’s Mirror, red. B. Greenhill, London 1995.
• Walczak B., Słownik Murmeliusza na tle leksykografii polskiej XVI wieku, „Rocznik Wieluński” t. 1, 2001, s. 7-16.
• Wood A.K., Okręty starożytnego świata 3000-500 p.n.e., tłum. B. Jóźwiak, Oświęcim 2019.
• Wyrazy polskie w słowniku polsko-łacińskim Jana Mączyńskiego. Cz. 1: A-O. Cz. 2: P-Z, oprac. W. Kuraszkiewicz, Wrocław 1962-1963 (Biblioteka Pisarzów Polskich, Seria B, nr 12).
• Zeszyty szkutnicze, t. 1, red. J. Kałuża, Kraków 2020.
• Żmigrodzki P., Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice 2009.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).