Erozja polskiego wybrzeża wydmowego przez spiętrzenia sztormowe w sezonie 2018/19, w tym spiętrzenie Zeetje

• Autorzy: Łabuz Tomasz Arkadiusz

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana-042-006

Warianty tytułu

EN

Erosion of the Polish dune coast by storm surges in the 2018/19 season, including the Zeetje surge

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono wielkość erozji wydm polskiego wybrzeża Bałtyku po spiętrzeniu sztormowym Zeetje ze stycznia 2019 r. Wyniki powstały na podstawie pomiarów terenowych na profilach poprzecznych, rozmieszczonych na wydmowych odcinkach polskiego wybrzeża. Przedstawiono charakterystykę tego spiętrzenia i mniejszych, które go poprzedziły jesienią 2018 r. Analizowano parametry hydro-meteorologiczne spiętrzeń sztormowych, które powstały w tym okresie. Obliczono wielkość cofania wydm po wybranych spiętrzeniach. Po mniejszych spiętrzeniach sztormowych z jesieni 2018 r. erozję wydm obserwowano na odcinkach erozyjnych, gdzie plaże są węższe i niższe. Największą erozję wydm obserwowano po sztormie Zeetje, średnio do 3 m i maksymalnie 10–12 m. Na poszczególnych mierzejach erozja średnia i maksymalna wydm była zróżnicowana. Średnia erozja wydm zależała od wysokości napływu wody na brzeg podczas sztormu i wysokości plaży. Większa erozja wystąpiła na odcinkach z plażą o wysokości mniejszej niż napływ wody podczas sztormu. Średnia erozja wydm przy poziomie morza powyżej 1,3 m ponad poziom średni wyniosła 2,5–4,0 m. Maksymalne wartości erozji obserwowano na zachodnich brzegach cypli położonych na wybrzeżu środkowym i wschodnim. Erozji wydm nie obserwowano w miejscach, gdzie wysokość plaży przekraczała 2,5 m n.p.m. i była wyższa niż maksymalny napływ wody podczas sztormu Zeetje.

EN

This paper presents the rate of dune erosion on the Polish Baltic coast by storm surge Zeetje in January 2019. The results were based on field measurements on coast profiles located on dune sections of the Polish coast. Presented are the hydro-meteorological parameters of all storm surges that formed before Zeetje since Autumn 2018. The hydro-meteorological parameters of storm surges that occurred during this period were analised. The amount of dune retreat after selected surges was calculated. Following smaller storm surges in the fall of 2018, dune erosion was observed in erosional sections, where beaches are usually narrower and lower. The greatest erosion of the dunes was observed after the Zeetje storm, on average up to 3 m and a maximum of 10–12 m. The average and maximum erosion of the dunes varied on individual sandbars. The average dune erosion depended on the height of water inflow onto the shore during a storm and the height of the beach. Greater erosion occurred in sections with beach heights lower than the inflow of water during the storm. The average erosion of dunes at sea level above 1.3 m was 2.5–4.0 m. The maximum erosion values were observed on the western shores of the headlands located on the central and eastern coast. Dune erosion was not observed in places where the beach height exceeded 2.5 m above sea level and was higher than the maximum water inflow during storm Zeetje.

Słowa kluczowe

PL

erozja wydm nadmorskich; wysokość plaży; wysokość napływu fali; sztorm Zeetje; Bałtyk

EN

coastal dune erosion; beach height; wave run-up height; storm Zeetje; Baltic

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2023
• Tom: Vol. 42
• Strony: 77--98
• Opis fizyczny: Bibliogr. 49 poz., rys.

Twórcy

autor

Łabuz Tomasz Arkadiusz

• Instytut Nauk o Morzu i Środowisku, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin

• https://orcid.org/0000-0002-6138-2052

Bibliografia

• Andersson H.C., 2002. Influence of long-term regional and large-scale atmospheric circulation on the Baltic sea level. Tellus A, Dynamic Meteorology and Oceanography 54(1): 76–88. DOI: 10.3402/tellusa.v54i1.12125.
• Basiński T., 1995. Dune erosion during storm surges. Journal of Coastal Research. In: K. Rotnicki (ed.), Polish coast past, present and future. Journal of Coastal Research, Special Issue 22: 267–270.
• Bobykina V.P., Stont Z.I., 2015. Winter storm activity in 2011–2012 and its consequences for the Southeastern Baltic coast. Water Resource 42: 371–377. DOI: 10.1134/S0097807815030021.
• Cieśliński R., Chromiak Ł., 2010, Hydrologiczne i hydrochemiczne efekty sztormu na polskim wybrzeżu i w delcie Wisły w dniach 14–15 października 2009 roku. W: T. Ciupa, R. Suligowski (red.), Woda w badaniach geograficznych. Instytut Geografii, Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce: 81–90.
• Cyberski J., Wróblewski A., 1999. Recent and forecast changes in sea level along the Polish coast during the period 1900–2011.Quaternary Studies in Poland, Special Issue: 77–83.
• Dubrawski R., Zawadzka-Kahlau E., 2006. Przyszłość ochrony polskich brzegów morskich. Instytut Morski w Gdańsku, Gdańsk.
• Eberhards G., Lapinskis J., Saltupe B., 2006. Hurricane Erwin 2005 coastal erosion in Latvia. Baltica 19: 10–19.
• Formela K., Marsz A.A., 2011. Zmienność liczby dni ze sztormem nad Bałtykiem (1971–2009), Prace i Studia Geograficzne 47:189–19.
• Furmańczyk K.K., Dudzińska-Nowak J., Furmańczyk K.A., Paplińska-Swerpel B., Brzezowska N., 2011. Dune erosion as a result of the significant storms at the western Polish coast (Dziwnow Spit example). Journal of Coastal Research, Special Issue 64: 756–759.
• Girjatowicz J.P., Światek M., Wolski T., 2016. The influence of atmospheric circulation on the water level on the southern coast of the Baltic Sea. Journal of Climatology 36(14): 4534–4547.DOI: 10.1002/joc.4650.
• Gräwe U., Burchard H., 2012. Storm surges in the Western Baltic Sea: The present and a possible future. Climate Dynamics, 39(1–2): 165–183. DOI: 10.1007/s00382-011-1185-z.
• IMFUB [Institute of Meteorology of the Free University of Berlin], 2022. Online: www.met.fu-berlin.de/wetterpate/ – 30.06.2022.
• IMGW-PIB [Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy], 2019. Online: www.imgw.pl/ –29.06.2019.
• Jaagus J., Suursaar Ü., 2013. Long-term storminess and sea level variations on the Estonian coast of the Baltic Sea in relation to large-scale atmospheric circulation. Estonian Journal of Earth Sciences 62(2): 73–92. DOI: 10.3176/earth.2013.07.
• Jarmalavicius D., Šmatas V., Stankunavicius G., Pupienis D., Žilinskas G., 2016, Factors controlling coastal erosion during storm events. Journal of Coastal Research 75: 1112–1116. DOI: 10.2112/SI75-223.1.
• Johansson M., Boman H., Kahma K.K., Launiainen J., 2001. Trends in sea level variability in the Baltic Sea. Boreal Environment Research 6: 159–179.
• Koltsova T., Belakova J., 2009. Storm surges on the southern coast of Gulf of Riga: Case study of the Lielupe River. Threats to Global Water Security, NATO Science for Peace and Security Series C: Environmental Security II: 91–97.
• Kowalewska-Kalkowska H., 2012. Rola wezbrań sztormowych w kształtowaniu ustroju wodnego układu Dolnej Odry i Zalewu Szczecińskiego. Rozprawy i Studia T. (CMVIII) 834, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin
• Kowalewska-Kalkowska H., 2018. Frequency and strength of storm surges in the Oder river mouth area. Acta Scientarium Polonorium, Formatio Circumiectus 17(3): 55–65. DOI: 10.15576/ASP.FC/2018.17.3.55.
• Łabuz T. A., 2005. Brzegi wydmowe polskiego wybrzeża Bałtyku. Czasopismo Geograficzne 76(1–2): 19–47.
• Łabuz T.A., 2009. The West Pomerania coastal dunes – alert state of their development. Zeitschrift der Deutschen Gesellschaft für Geowissenschaften 160(2): 113–122.
• Łabuz T.A., 2013. Polish coastal dunes – affecting factors and morphology. Landform Analysis 22: 33–59.
• Łabuz T.A., 2014. Erosion and its rate on an accumulative Polish dune coast: the effects of the January 2012 storm surge. Oceanologia 56(2): 307–326.
• Łabuz T.A., 2015, Environmental Impacts – Coastal Erosion and Coastline Changes. Chapter 20. In: BACC II Team (eds), Second Assessment of Climate Change for the Baltic Sea Basin, Springer: 381–396.
• Łabuz T.A., 2018. Erozja wydm na mierzejach Zatoki Koszalińskiej jako efekt ponadprzeciętnych zdarzeń sztormowych Barbara i Axel z przełomu 2016/2017. Przegląd Geograficzny 90(3):435–477.
• Łabuz T.A., 2021, Erozja wydm pod wpływem spiętrzenia sztormowego Axel z 2017 roku na tle rozwoju polskiego wybrzeża. Rozprawy i Studia T. (MCCLXIV) 1190, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
• Łabuz T.A., 2022. Storm surges versus shore erosion: 21 years (2000–2020) of observations on the Świna Gate Sandbar (southern Baltic coast). Quaestiones Geographicae 41(3): 5–31.DOI: 10.2478/quageo-2022-0023.
• Łabuz T.A., 2023, Causes and effects of coastal dunes erosion during storm surge Axel in January 2017 on the southern Baltic Polish coast. Quaestiones Geographicae 42(3), 67–87. DOI:10.14746/quageo-2023-0024.
• Łabuz T.A., Kowalewska-Kalkowska H., 2011. Coastal erosion caused by the heavy storm surge of November 2004 in the southern Baltic Sea. Climate Research, Special Issue 48: 93–101.
• Majewski A., 1998. Katastrofalne sztormy i powodzie u południowych brzegów Morza Bałtyckiego. Inżynieria Morska i Geotechnika 2: 67–69.
• Majewski A., Dziadziuszko Z., Wiśniewska A., 1983. Monografia powodzi sztormowych 1951–1975. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa.
• Miętus M., Filipiak J., Owczarek M., 2004. Klimat wybrzeża południowego Bałtyku. Stan obecny i perspektywy zmian. W: J. Cyberski (red.), Środowisko polskiej strefy południowego Bałtyku–stan obecny i przewidywane zmiany w przededniu integracji europejskiej. Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk, 11–44.
• Nielsen P., Hanslow D., 1991. Wave run-up distributions on natural beaches. Journal of Coastal Research 7: 1139–1153.
• Pruszak Z., Zawadzka E., 2005. Vulnerability of Poland‘s to sea--level rise. Coastal Engineering 47(2–3): 131–155.
• Stockton H., Holman R., Howd P., Sallenger A., 2006. Empirical parametrization of setup, swash and runup. Coastal Engineering 53: 573–588.
• Sztobryn M., Stigge H. J., Wielbińska D., Weidig B., Stanisławczyk I., Kańska A., Krzysztofik K., Kowalska B., Letkiewicz B., Mykita M., 2005. Storm surges in the southern Baltic (western and central parts). Bundesamt für Seeschifffahrt und Hydrographie, Report 39, Rostock/Hamburg, 1–73.
• Tarnowska K., 2011. Wiatry silne na polskim wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Prace i Studia Geograficzne 47: 197–204.
• Tõnisson H., Orviku K., Jaagus J., Suursaar Ü., Kont A., Rivis R., 2008. Coastal damages on Saaremaa Island, Estonia, caused by the extreme storm and flooding on January 9, 2005. Journal of Coastal Research 24(3): 602–614.
• Trzeciak S., 2001. Wiatry sztormowe na polskim wybrzeżu Bałtyku. Wydawnictwa Wyższej Szkoły Morskiej nr 36, Szczecin.
• Weisse R., Weidemann H., 2017. Baltic Sea extreme sea levels 1948–2011: Contributions from atmospheric forcing. Procedia IUTAM 25: 65–69. DOI: 10.1016/j.piutam.2017.09.010.
• Wiśniewski B., Wolski T., 2009. Katalogi wezbrań i obniżeń sztormowych poziomów morza oraz ekstremalne poziomy wód na polskim wybrzeżu. Wydawnictwo Akademii Morskiej w Szczecinie.
• Wolski T., 2017, Czasowa i przestrzenna charakterystyka ekstremalnych poziomów wód Morza Bałtyckiego. Rozprawy i Studia T. (MXXVI) 952, Uniwersytet Szczeciński.
• Wolski T., Wisniewski B., 2020. Geographical diversity in the occurrence of extreme sea levels on the coasts of the Baltic Sea. Journal of Sea Research 159: 101890. DOI: 10.1016/j.seares.2020.101890.
• Wolski T., Wiśniewski B., Giza A., Kowalewska-Kalkowska H., Boman H., Grabbi K., Hammarklint T., Holfort J., Lydeikaite Z., 2014. Extreme sea levels at selected stations on the Baltic Sea coast. Oceanologia 56(2): 259–290. DOI: 10.5697/oc.56-2.259.
• Wróblewski A., 1992, Analysis and long-term sea level forecast at the Polish Baltic Sea coast. Part I. Annual sea level maxima. Oceanologia 53: 65–85.
• Zawadzka-Kahlau E., 1999. Tendencje rozwojowe polskich brzegów Bałtyku Południowego. Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk.
• Zawadzka-Kahlau E., 2008. Morfologiczne efekty oddziaływania czynników hydrometeorologicznych na Mierzei Karwieńskiej. Landform Analysis 8: 88–93.
• Zawadzka-Kahlau E., 2012. Morfodynamika brzegów wydmowych południowego Bałtyku. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Zeidler R. B., Wróblewski A., Miętus M., Dziadziuszko Z., Cyberski J., 1995. Wind, wave, and storm surge regime at the Polish Baltic coast. In: K. Rotnicki (ed.), Polish coast past, present and future. Journal of Coastal Research, Special Issue 22: 33–54.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).