Brązy aluminiowe z dodatkiem Cr, Mo i/lub W o wysokiej odporności na zużycie

• Autorzy: Pisarek B.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono wyniki badań: procesu tworzenia się mikrostruktury metodą analizy termicznej i derywacyjnej (ATD), mikrostruktury, właściwości technologicznych i odporności na zużycie ścierne i adhezyjne, właściwości mechanicznych w odlewach z formy piaskowej w stanie surowym i po obróbce cieplnej brązów zawierających około 10% Al 5% Fe i 5% Ni i dodatki Cr, Mo, W wprowadzane pojedynczo lub jednocześnie oraz dodatki Cr, Mo, W wprowadzane jednocześnie z Si lub C. Mikrostrukturę brązów badano wykorzystując metody analizy na: mikroskopie świetlnym, elektronowym mikroskopie skaningowym (SEM), mikroanalizatorze rentgenowskim (EDS) i dyfraktometrze rentgenowskim (XRD). Przeprowadzono badania odporności na zużycie ścierne na papierze ściernym o ziarnistości P40 i adhezyjne na hartowanej przeciwpróbce ze stali C45+QT wg PN-EN 10083-2:2008 (Stale do ulepszania cieplnego), (bez smarowania i ze smarowaniem olejem), względem przemysłowego brązu Cu-A110Fe5Ni5-C wg PN-EN 1982:2010 (Miedź i stopy miedzi - Gąski i odlewy). W wyniku badań określono: skład fazowy, kolejność krystalizujących faz bądź ich układów. Zidentyfikowano wpływ dodatków Cr, Mo, W, C i Si na punkty charakterystyczne na krzywych wyznaczanych metodą ATD i określane przy ich pomocy wielkości opisujące proces krystalizacji i przemian fazowych w stanie stałym brązu, takie jak: temperatura brązu t, kinetyka procesu krystalizacji dt/dτ, dynamika procesu krystalizacji d2τ/dτ2 i Z = tg(α) ≈ d2t/dτ2, czas τ oraz zakresy czasu trwania procesów SK. Określono przebieg i mechanizm przemian strukturalnych zachodzących podczas obróbki cieplnej. W wyniku badań określono zmiany właściwości technologicznych nowych brązów (porowatość, skurcz objętościowy, skurcz liniowy). Określono zmiany właściwości mechanicznych (Rm, Rpo_0,2, A₅, HB, μHV) wywołanych stosowanym rodzajem: dodatków stopowych, obróbki cieplnej i ustalono zależności pomiędzy mikrostrukturą a właściwościami mechanicznymi brązów w temperaturze otoczenia. Stwierdzono, że nowe brązy złożone charakteryzują się dobrymi właściwościami wytrzymałościowymi i technologicznymi. Brązy z dodatkiem Mo lub W charakteryzują się dwukrotnie niższym zużyciem od brązu referencyjnego CuAl10Fe5Ni5-C. Wprowadzone jednocześnie dodatki do brązu w układach: MoSi, WSi czy też MoC lub WC również podwyższają odporność na zużycie ścierne nowych brązów, lecz w mniejszym stopniu niż w przypadku wprowadzenia tylko Mo lub W. Wszystkie analizowane dodatki stopowe podwyższają odporność nowych brązów na zużycie adhezyjne (bez smarowania). W kolejności malejącego wpływu na wzrost odporności na zużycie adhezyjne (bez smarowania) wpływają dodatki w następujących układach: CrSi, MoSi, WSi, CrMoWSi, następnie: Cr, Mo, W, CrMoW i na koniec CrC, MoC, WC, CrMoWC. Przy smarowaniu olejem badane brązy charakteryzowały się porównywalną odpornością na zużycie adhezyjne do brązu CuAl10Fe5Ni5-C. Opracowano teoretyczne i technologiczne podstawy sterowania mikrostrukturą brązów warunkujące umocnienie ich mikrostruktury w wyniku krystalizacji: faz międzymetalicznych bogatych przede wszystkim w pierwiastki: Cr, Mo, W; węgliki (Cr, Mo, W, C), krzemki (Cr, Mo, W, Si) i/lub fazy K oraz przemian fazowych w stanie stałym nowych brązów aluminiowych z dodatkami Cr, Mo, W, C i Si. Umożliwia to opracowanie odlewniczych wysokojakościowych brązów aluminiowych złożonych o korzystniejszych właściwościach użytkowych, zarówno w stanie lanym, jak i po obróbce cieplnej. Pozwala to na wydłużenie czasu eksploatacji odlewów wykonanych z tych brązów poprzez zmniejszenie intensywności zużywania się elementów konstrukcyjnych.

EN

The hereby thesis presents processes describing how a microstructure is formed with the use of thermal and derivative (TDA) analyses. It also demonstrates research carried out on the microstructure itself explaining its technological properties and its wear and adhesive resistance as well as its mechanical characteristics in molded sand casts in raw state, and bronze containing approximately 10% Al, 5% Fe and 5% Ni and additions such as Cr, Mo and W added separately or simultaneously, and additions as Cr, Mo and W added simultaneously with Si or C. The bronzes microstructure was examined employing methods such as optical microanalysis, scanning electron microanalysis (SEM), roentgen microanalysis (EDS) and X-ray diffraction (XRD). The experimentation concerned resistance to friction prepared on sandpaper with P40 granularity, and resistance to adhesives prepared on a counter-sample made of steel (C45+QT) according to PN-EN 10083-1:2008 (Steels for toughening), (with and without oiling) relatively to commercial bronze CuAl10Fe5M5-C according to PN-EN 1982:2010 (Copper and its alloys - pig sows and casts). The study allowed to define phase composition, the order of crystallization phases or their systems. What is more, the research enabled to identify the impact of additions Cr, Mo, W, C and Si on the characteristic points on curves as well as quantities which were both determined on the basis of the TDA method. The quantities describe crystallization process and phases transformation in solid state of bronze such as bronze temperature t, crystallization process kinetics dt/dτ, crystallization process dynamics d2t/dτ2 i Z = tg(α) ≈ d2t/dτ2, time τ, and time scopes of processes’ duration SK. The study allowed for describing the course and mechanism of structural transformations occurring during heat treatment. As a result of the research technological properties transformations of new bronzes such as porosity, contraction in volume as well as linear contraction were defined. Furthermore, there were changes of mechanical properties (Rm, Rpo_0,2, A₅, HB, μHV) determined which are caused by employed type of alloy additions, heat treatment, which led to establish the relationships between microstructure and mechanical properties of bronzes in ambient temperature. Thanks to the research it was stated that new complex bronzes are distinguished by their resistant and technological properties. Bronzes’ enriched with Mo and W wear resistance is twice as less than in case of referential bronzes CuAl10Fe5Ni5-C. Additions added simultaneously to a bronze in such configurations as MoSi, WSi or MoC and WC increase friction resistance of newly developed bronzes, however to lesser extent than it is observed in case of introducing Mo or W. All the examined additions increase/intensify adhesive resistance of new bronzes without oiling. In descending sequence the following configurations of additions influence the increase in adhesive resistance without oiling: first CrSi, MoSi, WSi, CrMoWSi, second Cr, Mo, W, CrMoW, third CrC, MoC, WC, CrMoWC. With the use of oil the examined bronzes were showed comparable adhesive resistance to bronze CuAl10Fe5Ni5-C. The hereby research contributed to elaborate the theory and technological bases for controlling microstructure of bronzes, which help determine the micro-structure resulting from crystallization of intermetallic phases enriched mainly with such elements as Cr, Mo, W, carbides (Cr, Mo, W, C), silicides (Cr, Mo, W, Si), and/or phases or transformations of phases in solid state of aluminum bronzes with such additions as Cr, Mo, W, C as well as Si. The study enables to develop cast high-quality complex aluminum bronzes either in liquid state or after heat treatment having more desired properties. What is more, it can extend the exploitation time of casts made of these bronzes by reducing wear intensity of their structuring elements.

Słowa kluczowe

PL

brązy aluminiowe; stopy Co-Al; badania mikrostruktury; krystalizacja brązu

EN

aluminium bronzes; Co-Al alloys; microstructure examination; bronze crystallization

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Rozprawy Naukowe / Politechnika Łódzka
• Rocznik: 2013
• Tom: Z. 441
• Strony: 1--332
• Opis fizyczny: Bibliogr. 157 poz., il. kolor., wykr.

Twórcy

autor

Pisarek B.

• Politechnika Łódzka. Wydział Mechaniczny, Katedra Technologii Materiałowych i Systemów Produkcji

Bibliografia

• 1. Adamski Cz., Bonderek Z, Piwowarczyk T. (1972). Mikrostruktury odlewniczych stopów miedzi oraz cynku. Wyd. Śląsk.
• 2. Ahmad Z., Afshar A. (1977). The effect of iron addition on the corrosion resistance and mechanical properties of modifies aluminum bronze chromium addition. Anti-Corros. Meth. And Mater., s. 8-12.
• 3. Alexander W.O. (1938). Journal Institute of Metals. 63, S. 163/89.
• 4. Arnaud D. (1978). Colada. 11/1, s. 9-12.
• 5. Aronsson B., Lundstrom T., Rundqvist S. (1965). Borides, Suicides and Phosphides A Critical Review of their Preparation, Properties and Crystal Chemistry, John Wiley & sons INC, New York.
• 6. Banaszkiewicz A., Gęga J., Urban E. (2001) Korozja mosiądzu aluminiowego MA62 oraz brązów B101, BA1032, BA1044 w syntetycznej wodzie morskiej w podwyższonych temperaturach. Ochrona przed korozją. 44, s. 87-93.
• 7. Baranek J. (1971). Wpływ temperatur hartowania i odpuszczania na strukturę i własności mechaniczne brązów aluminiowych: BA93, BAI032 i BA1044A. Praca doktorska, Politechnika Wrocławska.
• 8. Bell D.E. (1994). Microstructural Development and Corrosion Resistance of Laser-Welded Nickel-Aluminum Bronze. MS Thesis, Pennsylvania State University, PA.
• 9. Benkißer G. (1995). Einfluß des Laserumchmelzens auf des Gefüge die Kristall-Struktur einer gegossenen Mehrstoffaluminium bronze. Z. Metalika. 86, s. 27-30.
• 10. Benkißer G., Ohla K., Eberlein J., Kaps R (2001). Comparative considerations on the mico- structures of cast and spray formed complex aluminium bronzes. Special Edition of the Pract Met- allog., 32, s. 39-48.
• 11. Benkißer G., Rühl L, Ladewig C. (2001). The micro structure of thermally treated and laser remelted hetergenous aluminium multicomponent bronzes, Prakt. Metallogr. 38, s. 39-48.
• 12. Benikßer G., Winkel G., Horn-Samodelkin H. (1996) Metall, 49, 4, s. 268-273.
• 13. Barret Ch.S. (1948). Struktura metallov. Moskva.
• 14. Białas K., Grzegorzewicz T. (1991). Brązy o zawartości 12% Al na narzędzia do tłoczenia blach ze stali nierdzewnych, Rudy Metali, 36, s. 310-314.
• 15. Białas K., Grzegorzewicz T., Pietraszko D. (1994). Wpływ obróbki cieplnej na przemiany fazowe i niektóre własności mechaniczne brązów aluminiowo-żelazowo-manganowych, Rudy Metali, 39, s. 125-130.
• 16. Bojarski Z, Morawiec H. (1989). Metale z pamięcią kształtu, PWN, Warszawa.
• 17. Brezina P. (1973). Gefögeumwandlungen und mechanische Eigenschaften der Mehrstoff-Aluminiumbronzen vom Typ CuAl 10 Fe5 Ni5. Giesserei-Forschung, 25(3), s. 1-10.
• 18. Brezina P. (1982). Heat Treatment of Complex Aluminum Bronzes. Int. Met. Rev. v. 27, Nr. 2, s. 77-120.
• 19. Brunhuber E. (1959). Schmelz – und Legierungstechnik von Kupferwerkstoffen. Düsseldorf.
• 20. Bydałek A (2003). Rola atmosfery w procesach topienia miedzi i jej stopów. Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań.
• 21. Bydałek A. (2005). Analiza wpływu technologii topienia stopów miedzi na porowatość odlewów. Archiwum Odlewnictwa. 5/17, s. 27-35.
• 22. Bydałek A. (2006). Rola węgla w procesach topienia stopów miedzi. Świątkowski K. (Eds.) Polska metalurgia w latach 2002-2006. Komitet Metalurgii Polskiej Akademii Nauk, s. 341-347.
• 23. Bydałek A., Król J. (1986). Inżynieria Materiałowa. 7, s. 126-129.
• 24. Bydałek A, Król J. (1985). Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej. 25, s. 123-129.
• 25. Chakrabarti D.J., Laughlin D.E. (1984). The Cr-Cu (Chromium-Copper) System. Massalski T.B. (Eds.) Binary Alloy Phase Diagrams, American Society for Metals, 1986.
• 26. Chen C.H., Liu T. F. (2002). Phase transformations in Cu-14.2 Al-12.0 Ni alloy, Scripta Mat., 47, s. 515-520.
• 27. Cook, M.; Fentimen, W.P.; Davis, E. (1951-1952). Observations on the structure and properties of wrought cooper-aluminium-nickel-iron alloys, J. Inst. Metals. 80, S. 419/29.
• 28. Cope R.G. (1958-1959). The tempering of martensite in copper-aluminium alloys. J. Inst. Metals, 87, s. 330-337.
• 29. Creuziger A., Crone W.C. (2008). Grain Boundary Fracture in CuAlNi Shape Memory Alloys. Materials Science and Engineering A. 498, 404-411.
• 30. Culpan E.A, Rose G. (1978). Micro structural Characterization of Cast Nickel Aluminium Bronze. Journal of Materials Science, 13(8), 1647-1657. DOI: 10.1007/BF00548728.
• 31. Culpan E.A., Rose G. (1979). Corrosion Behaviour of Cast Nickel Aluminium Bronze in Sea Water. British Corrosion Journal, v. 14, s. 160-166.
• 32. DarłakP., Sobczak J. (2005). Synteza ver. 1.0. Program komputerowy.
• 33. Delaey L., Lefever I. (1973). Das Anlaßverhalten von martensitschen Kupfer-Aluminium- Legierungen. Metall. 27, s. 1085-1090.
• 34. Dies K u.a. (1965). Z. Metallkde. 56, S. 403/10.
• 35. Duval P., Haymann P. (1973). Etude du recuit d’alliages cuivre-aluminium, Il-Formation des phases X et α2 par recuit de la phase martensitique β1’. Mem. Scient. Rev. Métallurg. 70, s. 159-164.
• 36. Erdmann-Jesitzer F., Louis H., Petersen J. (1977). Kavitation von CuAl10 nach thermischer Vorbehandlung, Metall, 31, s. 59-63.
• 37. Fortina G, Leoni M. (1973). Compertamento alla corrosione in ambiante marino dei bronzi di alluminio al cobalto, Metallurgia Italiana, 6, s. 363-368.
• 38. Gaillard, F.; Weill, AR (1965). Mem. Sei. Rev. Met. 62 Nr. 7-8, S. 591/603.
• 39. Garwood R.D. (1965). Symposium on Physical Properties of Martensite and Bainite, ISI, Spec. Report. 93, S. 90/109.
• 40. Gaudig W., Warlimont H. (1969). Direkte Beobachtungen des Nahordnungs-zusten des und einer stabilen Überstrukturphase in a-Kupfer-Aluminium-Legirungen Z. Metallkad., 60, s. 488-498.
• 41. Giessereikalender VDG-Dusseldorf, (2003).
• 42. Górny Z. (2006). Odlewnicze brązy aluminiowe, część I i II, Instytut Odlewnic-twa, Kraków.
• 43. Górny Z. (2007). Odlewnicze brązy aluminiowe. Struktura, właściwości, topienie i odlewanie. Przegląd Odlewnictwa. 4-5, s. 202-210.
• 44. Górny Z. i inni (1963). Odlewnicze stopy metali nieżelaznych. Technologia topienia i odlewania. WNT, Warszawa.
• 45. Górny Z., Sobczak J. (2005). Nowoczesne tworzywa odlewnicze na bazie metali nieżelaznych. Kraków: ZA-PIS.
• 46. Greninger A.B. (1939). The martensite transformation in beta copper-aluminium alloys, Trans. AIME, 133, s. 204.
• 47. Grzegorzewicz T. (1988) Wpływ obróbki cieplnej na umocnienie stopu Cu-Al11NiCrFe. Prace Nauk. IMiMT, PWr., Studia i Mat. 27, s. 87-97, Wrocław.
• 48. Grzegorzewicz T. (2005). Bezniklowe brązy aluminiowe o podwyższonej wytrzymałości i odporności na korozję, Wrocław, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej.
• 49. Grzegorzewicz T., Haimann R (1974) Wpływ chromu na strukturę i własności brązu aluminiowego CuAl10. Materiały VIII Konferencji Metaloznawczej, s. 136-144, Gliwice-Wisła.
• 50. Haimann R (1964) Arch. Hutn. 9, Nr. 4, S. 363/74.
• 51. Hansen M., Anderko K. (1958). Constitution of Binary Alloys, McGraw Hill Book Co, New York.
• 52. Hasan F., Iqbal J., Ridley N. (1985). Microstructure of As-Cast Aluminium Bronze Containing Iron. Materials Science and Technology, v. 1, s. 312-315.
• 53. Hasan F., Jahanafrooz A., Lorimer G.W., Ridley N. (1982). The Morphology, Crystallography, and Chemistry of Phases in As-Cast Nickel-Aluminum Bronze. Met. Trans A, v. 13a, s.1337-1345.
• 54. Hasan F., Lorimer G.W., Ridley N. (1982). Crystallography of Martensite in a Cu-10Al-5Ni-5Fe Alloy. Journal de Physique, v. 43, s. C4 653-C4 658.
• 55. Hasan F., Lorimer G.W., Ridley N. (1982). Precipitation During the Tempering of a Nickel-Aluminium Bronze. Proc. Intl. Conf. On Solid to Solid Phase Transformations, Pittsburgh, PA, s. 745-749.
• 56. Hasan F., Lorimer G.W., Ridley N. (1983). Tempering of Cast Nickel-Aluminium Bronze. Metal Science, v. 17, s. 289-295.
• 57. Haynes R (1954-1955). Some observations on isothermal transformations of eutetoid-aluminnum bronzes below their MS-temperatures. J. Inst. Metals, 83, s. 357.
• 58. Hyatt CV., Magee K.H., Betancourt T. (1998). The effect of heat input on the microstructure and properties of nickel aluminium bronze laser clad a consumable of composition Cu-9,0Al- 4,6Ni-3,9Fe-l,2Mn, Metall. Mater. Trans. A, 29A, s. 1677-1690.
• 59. Jahanafrooz A., Hasan F., Lorimer G.W., Ridley N. (1983). Micro structural Development in Complex Nickel-Aluminum Bronze. Met. Trans A, v. 14a, s. 1951-1956.
• 60. Jellison J., Klier E.P. (1965). Trans, metallurg. Soc. AIME. 233, Nr. 9, s. 1694/1702.
• 61. Jewett R P., Mack D.J. (1963-1964) Further investigation of copper-aluminium alloys in the temperature range below the ß↔α+γ2 eutectoid. J. Inst. Metals. 92, s. 59-61.
• 62. Kainuma R., Takahashi S., Ishiada K. (1966). Thermoelastic martensite and shape memory effect in ductile Cu-Al-Mn alloys. Metall Trans. A. 27 A s. 2187-2195.
• 63. Koselev P.F. (1971). Mechaničeskije svojstva materialov dla kriogennoj techniki. Spravočnik posobie, Moskva.
• 64. Kurdiumov G.V. u.a. (1935-1938). J. Techn. Physics USSR 2. (1935) S. 1/14: 3 (1936) S. 135/41; 5 (1938) S. 263/78.
• 65. Kraiczyk A., Kraiczyk L. (1994). Badania przemiany perytektoidalnej w od-kształconym plastycznie stopie Cu-10,66Al, Konferencja Dolnośląska, Stopy miedzi, Szklarska Poręba 1994, s. 133-138.
• 66. Lebedev K.P., Rajnes L.S., Śćemetev G.F., Gorjacev A.D. (1973). Litiejnyje bronzy, Leningrad.
• 67. Le Maitre F., Leymonie C. (1968). Etude des transformations en refroidissment continu l alliage U-A10, Mem. Scient. Rev. Metallurg., 65, s. 817-824.
• 68. Linden G. (1972). Micostructures and mechanical properties of the phases in Cu-rich Cu-Al-alloys, Part I. Prakt. Metallogr., 9, s. 393-407.
• 69. Linden G. (1972). A redtermination of the (a+ ß)-two-phase region in the Cu-Al system. Prakt. Metallogr. 9, s. 3-14.
• 70. Lloyd D.M., Lorimer G.W., Ridley N. (1980). Characterization of Phases in a Nickel-Aluminium Bronze. Metals Technology, v. 7, s. 114-119.
• 71. Lorimer G.W., Hasan F., Iqbal J., Ridley N. (1986). Observation of Micro-structure and Corrosion Behaviour of Some Aluminum Bronzes. British Corro-sion Journal, v. 21, s. 244-248.
• 72. Liitjering G, Warlimont H. (1965). Untersuchung von Ordnungsvorgängen an den Phasen Fe3Al und Cu3Al. Z. Metallkd., 56, s. 1-9.
• 73. Massalski T.B. (December 1990). Binary Alloy Phase Diagrams. ASM International, and Okamoto H., ASM International; 2nd edition.
• 74. Mc Keown J., Mendes D.N., Bule E.S., Michael A.D. (1954-55). J. Inst. Me-tals. 83, s. 69-79.
• 75. Moon J.R, Garwood RD. (1968). J. Inst. Metals. 96, S. 17/21.
• 76. Murai S. Ishii M. (1958). Suiyokai-Shi. 13, S. 571/80.
• 77 Perez-Landazäbal J.I., Recarte V., Ezpeleta J.M., Rodriguez P. P., Nó M.L. (2004). Vibrational behavior of the ß phase near martensitic transformation in Cu-Al-Ni shape memory alloys. Materials Science and Engineering A-structural Materials Properties Microstructure and Processing, 378, s. 243-247.
• 78. Petty E.R, O’Neill H. (1960-61). J. Inst. Metals. 89, S. 281/86.
• 79. Pietrowski S., Gumienny G, Pisarek B. (2005). Monitorowanie produkcji i kontrola jakości staliwa za pomocą programu komputerowego. Archiwum Odlewnictwa. 17, s. 417-432.
• 80. Pietrowski S., Gumienny G, Pisarek B., Władysiak R (2002-2004). Ocena jakości żeliwa sferoidalnego metodą analizy termicznej i derywacyjnej (ATD). Kierownik projektu Pietrowski S. Projekt Badawczy. Nr4 T08B 013 22.
• 81. Pietrowski S., Gumienny G, Pisarek B., Władysiak R (2003-2004). Wdrożenie systemu kontroli i sterowania jakością staliwa gatunku: L20; 270-480W; LH14; LH18NT. Kierownik projektu Pietrowski S. Projekt Celowy Nr ROW-192-2003.
• 82. Pietrowski S., Gumienny G, Pisarek B., Władysiak R (2004). Kontrola produkcji wysokojakościowych stopów odlewniczych metodą ATD. Archiwum Technologii Maszyn i Automatyzacji. 24, s. 131-144.
• 83. Pietrowski S., Gumienny G, Pisarek B., Władysiak R (2005). Monitorowanie produkcji i kontrola jakości stopów odlewniczych za pomocą programów komputerowych. Odlewnictwo - Nauka i Praktyka, 7/3, s. 3-18.
• 84. Pietrowski S., Gumienny G, Pisarek B., Władysiak R (2005). Monitorowanie produkcji i kontrola jakości stopów odlewniczych z wykorzystaniem metody ATD. Archiwum Odlewnictwa. 5/15, s. 310-327.
• 85. Pietrowski S., Pisarek B. (1992). Ocena struktury żeliwa chromowego z wykorzystaniem metody ATD. Krzepnięcie Metali i Stopów. 16, s. 179-190.
• 86. Pietrowski S., Pisarek B. (1995). Krystalizacja pierwotna i wtórna żeliwa Cr-Mo w ocenie metodą ATD. Krzepnięcie Metali i Stopów. 22, s. 54-61.
• 87. Pietrowski S., Pisarek B. (1997). Krystalizacja i struktura żeliwa chromowo-molibdenowego. Krzepnięcie Metali i Stopów. 30, s. 191-202.
• 88. Pietrowski S., Pisarek B., Gumienny G. (2008). Computer-aided control of high-quality cast iron. Archives of Foundry Engineering. 8/1, s. 101-108.
• 89. Pietrowski S., Pisarek B., Gumienny G (2008). Characteristic of DTA curves for cast ferrous alloys. Archives of Foundry Engineering. 8/1, s. 183-197.
• 90. Pietrowski S., Pisarek B., Władysiak R (1998). Żeliwo stopowe z grafitem wermikularnym. Krzepnięcie Metali i Stopów, 37, s. 105-111.
• 91. Pietrowski S., Pisarek B., Władysiak R (1997-2000). Zbadanie krystalizacji żeliwa z grafitem wermikularnym oraz opisanie jej modelem analityczno-numerycznym. Kierownik projektu Pietrowski S. Projekt badawczy. KBN No 7T08B 006 13.
• 92. Pietrowski S., Pisarek B., Władysiak R (1999-2000). Wdrożenie w WSK GO-RZYCE S.A. systemu kontroli i sterowania jakością żeliwa austenitycznego na wkładki tłokowe metodą ATD. Kierownik projektu Pietrowski S. Projekt Celowy Nr7T08B 164 99 C/4261.
• 93. Pietrowski S., Pisarek B., Władysiak R (2001). Crystallization, microstructure, properties and control of vermicular cast iron. Inżynieria Materiałowa, 5, s. 720-724.
• 94. Pietrowski S., Pisarek B., Władysiak R (2000-2002). Wdrożenie w przedsiębiorstwie MET ALEXPORT - Odlewnia Koluszki technologii wytapiania surówki nisko- manganowej, żeliwa sferoidalnego, wermikularnego i szarego o różnej mikrostrukturze i ich kontroli metodą ATD. Kierownik projektu Pietrowski S. Projekt Celowy Nr 7T08B 227 2000C/4877.
• 95. Pietrowski S., Pisarek B., Władysiak R (2002). System komputerowy kontroli i sterowania jakością żeliwa z wykorzystaniem metody ATD. Archiwum Odlewnictwa. 4, s. 222-230.
• 96. Pietrowski S., Pisarek B., Władysiak R (2003). System komputerowy kontroli i sterowania jakością siluminów przeznaczonych na koła samochodowe. Archiwum Odlewnictwa. 10, s. 112-125.
• 97. Pietrowski S., Pisarek B., Władysiak R (2011). Manufacturing technology of high-quality pressure castings. Archives of Foundry Engineering. 11/4, s. 109-122.
• 98. Pietrowski S., Pisarek B., Władysiak R, Gumienny G, Szymczak T. (2009) TDA curves of metals alloys and the control of their quality. W Szajnar J (Eds.). Postępy teorii i praktyki odlewniczej: monografia przygotowana z okazji 50 Konferencji „Krzepnięcie i Krystalizacja Metali” (s. 345-376). Archives of Foundry Engineering.
• 99. Pietrowski S., Walczak W., Pisarek B., Władysiak R (2011). Possibilities of obtaining and controlling high-quality pressure castings. Archives of Foundry Engineering. 11/3, s. 125-142.
• 100. Pietrowski S., Władysiak R, Pisarek B. (1994-1996). Wdrożenie w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego „PZL Gorzyce „ systemu kontroli i sterowania jakością siluminów tłokowych metodą analizy termiczno-derywacyjnej (ATD). Kierownik projektu Pietrowski S. Projekt Celowy. Nr 77765 94C/2257.
• 101. Pietrowski S., Władysiak R, Pisarek B. (1998). Silumin okoloeutektyczny z dodatkami Cr, Mo, W i Co. Krzepnięcie Metali i Stopów. 38 (2/2), s. 109-118.
• 102. Pietrowski S., Władysiak R, Pisarek B. (1999). Crystallization, microstructure and properties of silumins with cobalt, chromium, molybdenum and tungsten ad-mixtures. In International Conference „Light alloys and composites”, 1999 (s. 77-84). Zakopane. PAN Komitet Metalurgii.
• 103. Pietrowski S., Władysiak R, Pisarek B. (1999). Recapitulation of Silumins Crystallization Assessment with Use of the Thermal-Derivative Analysis Method. Krzepnięcie Metali i Stopów. 40/1, s. 49-58.
• 104. Pietrowski S., Władysiak R, Pisarek B. (2001-2002). Wdrożenie w „Federal Mogul Gorzyce” S.A. systemu kontroli i sterowania jakością siluminów na felgi samochodowe. Kierownik projektu Pietrowski S. Projekt Celowy Nr 10T08 080 2001C/5426.
• 105. Pisarek B. (1996). Ocena metodą analizy termiczno-derywacyjnej (ATD) proce-su krystalizacji, struktury i twardości żeliwa chromowego z dodatkami Ni i Mo. Praca doktorska niepublikowana, Instytut Inżynierii Materiałowej i Technik Bezwiórowych Politechniki Łódzkiej.
• 106. Pisarek B. (2000). Model analityczno-numeryczny krystalizacji pierwotnej i wtórnej żeliwa wermikularnego o mikrostrukturze ferrytyczno-perlitycznej. Krzepnięcie Metali i Stopów. 44, s. 293-304.
• 107. Pisarek B. (2002). Control in Vermicular Cast Iron Method of TD A of Eutectoid Transition of Austenite. Acta Metallurgica Slovaca, 8, s. 56-64.
• 108. Pisarek B. (2007). Influence Cr on Crystallization and Phase Transformations of the Bronze BAW44. Archives of Foundry Engineering. 7/3, s. 129-136.
• 109. Pisarek B. (2007). The crystallization of the bronze with additions of Si, Cr, Mo and/or W. Archives of Materials Science and Engineering. 28(8), 461-466.
• 110. Pisarek B. (2008). Abrasive wear of BA1055 bronze with additives of Si, Cr. Mo and/or W. Archives of Foundry Engineering. 8/3, 209-216.
• 111. Pisarek B. (2008).The influence of wall thickness on the j microstructure of bronze BA1055 with the additions of Si, Cr, Mo and/or W. Archives of Foundry Engineering. 8/4, 185-192.
• 112. Pisarek B. (2010). Influence of the technology of melting and inoculation preliminary alloy AlBe5 on change of concentration of Al and microstructure of the bronze CuA110Ni5Fe4. Archives of Foundry Engineering. 10/2, 127-134.
• 113. Pisarek B. (2011). Effect of additions Cr, Mo, W and/or Si on the technological properties on the technological properties of aluminium-iron-nickel bronze. Ar-chives of Foundry Engineering. 11/3, 199-208.
• 114. Pisarek B. (2011). Effect of two-stage isothermal annealing on microstructure CuA110Fe5Ni5 bronze with additions of Si, Cr, Mo, W and C. Archives of Foundry Engineering. 11/(Spec. Iss. 2), 187-194.
• 115. Pisarek B. (2011). Simulation of volumetric shrinkage Sv and surface shrinkage Svp. Pietrowski S. (Eds.), Wysokojakościowe Technologie Odlewnicze, Materiały i Odlewy, (s. 167-208), Katowice - Gliwice, PAN.
• 116. Pisarek B. (2012). Effect of Annealing Time for Quenching CuAl7Fe5Ni5-W2Si2 Bronze on the Microstructure and Mechanical Properties. Archives of Foundry Engineering. 12/2, s. 187-204.
• 117. Pisarek B., Pawlak M. (2009). The thermal analysis and derivative bronzes cast to plaster moulds. Archives of Foundry Engineering. 9/3, s. 159-168.
• 118. Plagemann W. (1975). Metall. 29/3. s. 269-273.
• 119. Prewarskij A. P., Kuźma Ju. B. (1983). Fazowyje rawnowiesija i kristalliczeskije struktury cojedinienij w systemie W-Cu-Al. Izw. AN SSSR. Metalty. No. 5. s. 225-226.
• 120. Prewarskij A. P., Kuźma Ju. B., Onyszkiewicz M. M. (1977). Fazowyje rawnowesija w sistemie Mo-Cu-Al. Izw. AN SSSR. Metałły, No. 4, s. 201-203.
• 121. Prowans S. (1988). Metaloznawstwo. PWN, Warszawa.
• 122. Prowans S., Wysiecki M. (1972). Wpływ żelaza na strukturę i przemiany fazowe brązów aluminiowych. Archiwum Hutnictwa, 17, s. 379-391.
• 123. Przystupiński H. (1964). Wpływ obróbki cieplnej na strukturą i własności bogatych w miedź stopów Cu-Al-Si. Praca doktorska, Politechnika Wrocławska.
• 124. Rai S.V. (1995). A preliminary assessment of the properties of a chromium silicide alloy for aerospace application. Materials Science and Engineering, A192/193, s. 583-589.
• 125. Rininsland H., Wachtel E. (1970). Giess.-Forsch. 22, Nr. 3, s. 129-142.
• 126. Romankiewicz F. (1983). Modyfikacja miedzi i jej niektórych stopów w warunkach procesu metalurgicznego. Politechnika Zielonogórska, Zielona Góra.
• 127. Romankiewicz F. (1999). Modyfikacja miedzi i jej stopów. WNKNoM PAN, Oddział w Poznaniu i Politechniki Zielonogórskiej, Poznań-Zielona Góra.
• 128. Romankiewicz F., Romankiewicz R (2007). Badanie fazy żelazowej w brązie aluminiowo-żelazowo-manganowym BA1032. Archiwum Technologii Maszyn i Automatyzacji, 27/1, s. 87-91, KBM PAN, Oddział w Poznaniu, Poznań-Zielona Góra.
• 129. Shalaby H.M., Al-Hashem A., Al-Mazeedi H., Abdullah H. (1995). Field and laboratory study of cavitaion corrosion of nickel aluminium bronze in sea water. Corros. J. 63, s. 63-70.
• 130. Smirjagin A.P., Smirjagina N.A., Belova A.V. (1974). Promyslennye cvetnye metally i splavy. Metallurgy, Moskva.
• 131. Sobczak J., Darlak P. (2008). Synthesis of Alloys. Motor Transport Institute -Warsaw, Foundry Research Institute–Cracow.
• 132. Solncev Ju.P., Stepanov G.A. (1982). Materiały v krigennej technikie. Spravoćnik. Leningrad.
• 133. Soorudi A., Davami P., Ahmed Z. (1977). Effect of chromium addition on new corrosion-resistant aluminium bronze. Met. And Metal Form., 44, s. 63-66.
• 134. Speidel M.O., Warlimont H. (1968). Festigkeit und Verformungsverhalten martensitisch umgewandelter Kunferlegierungen. Z. Metallkde. 59, Nr. 11, s. 841-852.
• 135. Subramanian P.R, Laughlin D.E. (1990). The Cu-Mo (Copper-Molybdenum) System. Massalski T.B. (Eds.) Binary Alloy Phase Diagrams, American Society for Metals, 1996.
• 136. Subramanian P.R, Laughlin D.E. (1991). Cu-W (Copper-Tungsten). Nagender Nadiu S.V., Rama Rao P. (Eds.) Phase Diagrams of Binary Tungsten Alloys, Indian Institute of Metals, s. 76-79.
• 137. Süry P., Oswald H.R (1972). On the corrosion behavior of individual phases present in aluminium bronzes. Corrosion Science. 72(1), 77-80. http://dx.doi.org/10.1016/S0010-938X(72)90581-1.
• 138. Swann P.R, Warlimont H. (1962). Acta Metallurgica. 10, S. 903/05.
• 139. Swann P.R, Warlimont H. (1963). Acta Metallurgica. 11 Nr. 6, S. 511/27.
• 140. Thomas D.L. (1966). J. Inst. Metals. 94, S. 250/54.
• 141. Thomson R, Edwards J.O. (1978). The Kappa Phase in Nickel-Aluminum Bronze Part I: Slow-Cooled Microstructures. AFS Transactions. 86, s. 385-394.
• 142. Thomson R, Edwards J.O. (1978). The Kappa Phase in Nickel-Aluminum Bronze Part 2: Cast Microstructures and Properties, AFS Transactions. 86, s. 395-400.
• 143. Tokarski M. (1986). Metaloznawstwo metali i stopów nieżelaznych w zarysie. Wyd. Śląsk.
• 144. Tuschy E. (1962). Nickel Aluminium bronzen, Thames Hause Milbank, Londyn.
• 145. Türkin V., Fiedorova J. (1957). Metalloviedienje i obrabotka cvietnych mietallov i splavov. Mietallurgizdat, Moskva.
• 146. Ujma J., Banaszkiwicz A., Dyszy S., Pacałowski J. (1993). Porównanie odporności korozyjnej mosiądzu MA62 i brązów w syntetycznej wodzie morskiej. Ru-dv Metale, 38, s. 132-136.
• 147. Wang Z, Liu X.F., Xie J.X. (2012). Effect of γ2 hase evolution on mechanical properties of continuous columnar-grained CuAl-Ni alloy. Materials Science and Engineering A. 532, 536-542.
• 148. Warlimont H., Delay L. (1974). Martensitic transformations in copper-silver-and gold based alloys. Oxford, New York, Toronto, Sydney.
• 149. Warlimont H., Wilkens M. (1964). Z. Metallkde. 55 Nr. 7, s. 382-387.
• 150. Weill-Couly P., Arnaud D. (1973). Influence De La Composition Et De La Structure Des Cupro-Aluminiums Sur Leur Comportment En Service. Fonderie, Nr322, s. 123-135.
• 151. Weir RD. (1999). Thermophysics of advanced engineering materials. Pure Appl. Chem., vol. 71, no. 7, s. 1215-1226.
• 152. Wendorff Z (1962). Przemiany izotermiczne brązów aluminiowych o składach zbliżonych do eutektoidalnego, Arch. Hutn. 7, s. 317-332.
• 153. West D.R, Thomas D.L. (1954-1955). Some observations on constitutional changes in copper-aluminium alloys at temperatures below that of the β↔α+γ2 eutektoid. J. Inst. Metals. S3, s. 506.
• 154. Weston G.M. (1981). Survey of Nickel-Aluminium-Bronze Casting Alloys on Marine Applications. Australia Dept. of Defense Report, DSTO MRL, Melbourne, Victoria, MRL-R-807.
• 155. Willey L.A. (1980). The Al-Cu (Aluminum-Copper) System. Bulletin of Alloy Phase Diagrams, Vol. 1, No. 1, s. 27-33.
• 156. Wysiecki M. (1976). Wpływ składu chemicznego i budowy strukturalnej na własności użytkowe brązów aluminiowych wieloskładnikowych. Pr. Nauk. Inst. Bud. Masz. P. Szcz. 57, Szczecin.
• 157. Yutaka A. (1941). Nippon Kinzoku Gakkai-Shi. 5, s. 136.