Czy możliwa jest prognoza zmian krajobrazu kulturowego Polski? Szkic problematyki w ujęciu geograficznym. Część 1 – siły sprawcze

• Autorzy: Myga-Piątek Urszula , Plit Florian , Plit Joanna

Identyfikatory

DOI

10.30450/201911

Warianty tytułu

EN

Is it possible to forecast changes in Poland’s cultural landscape? A sketch of geographical issues. Part 1 – driving forces

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W badaniach krajobrazu kulturowego dużą rolę odgrywa podejście ewolucyjne, wyjaśniające obecny jego stan przez analizę zmian w minionych stuleciach. Kolejnym etapem badań krajobrazowych, o dużym walorze praktycznym, staje się przewidywanie zmian krajobrazu. Prognozowanie stanowi bardzo ważny element teoretycznych badań naukowych. W artykule zwrócono uwagę na potrzebę takich prognoz, omówiono trudności związane z ich opracowywaniem. Uzasadniono, dlaczego w Polsce najdalszy horyzont czasowy prognoz krajobrazowych sięgać może nie dalej niż do 2050 r. Ukazano czynniki: środowiskowe, polityczne, ekonomiczne, społeczne, biopsychiczne populacji, demograficzne, kulturowe i regionalne, które do 2050 r. wpływać będą z dużym prawdopodobieństwem na ewolucję krajobrazu kulturowego Polski. Przyszłe jego zmiany – efekty działania sił sprawczych zostaną omówione zostaną w kolejnym artykule.

EN

The evolutionary approach, which explains the current condition of the cultural landscape by analysing changes within it over the past centuries, plays an important part in cultural landscape research. The next stage of landscape research with a high practical value is the forecasting of changes in the landscape. Forecasting is a substantial element of theoretical research. This article points out the need for such forecasts and discusses the difficulties that might appear while preparing them. It explains why the furthest time horizon for landscape forecasts in Poland may not reach further than the year 2050. It presents environmental, political, economic, social, biopsychic, demographic, cultural and regional factors that will most probably determine the evolution of the cultural landscape in Poland until 2050. Future changes in the cultural landscape – results of the discussed driving forces – will be dealt with in the next article.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz kulturowy; Polska; założenia prognozy; czynniki sprawcze; horyzont 2050

EN

cultural landscape; Poland; assumptions of the forecast; driving forces; horizon 2050

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2019
• Tom: nr 41 (1)
• Strony: 185--202
• Opis fizyczny: Bibliogr. 53 poz., ryc.

Twórcy

autor

Myga-Piątek Urszula

• University of Silesia in Katowice, Faculty of Natural Sciences, Poland

autor

Plit Florian

• The Jan Kochanowski University in Kielce, Poland

autor

Plit Joanna

• Stanisław Leszczycki Institute of Geography and Spatial Organization Polish Academy of Sciences in Warsaw, Poland

Bibliografia

• Antrop M., 1998: Landscape change: plan or chaos. Landscape and Urban Planning 41: 155-161.
• Baker W.L., 1989: A review of models of landscape change. Landscape Ecology 2: 111-133.
• Baur B., 2002: Preconditions and driving factors in (non) – developing financial instruments in Swiss forest policy – a tentative politico-economic analysis. In: Ottisch A., Tikkanen I. and Riera P.(eds), Financial instruments of forest policy. EFI Proceedings No. 42.
• Bicík I., Jelecek L., Štepanek V., 2001: Land-use changes and their social driving forces in Czechia in the 19th and 20th centuries. Land Use Policy 18: 65-73.
• Boryczka J. ,2016 : Atlas współczesnych parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce. Klimat Europy. t.XXXIV, WGiSR UW, Warszawa.
• Boryczka J., Stopa-Boryczka M., 2007: Okresowe wahania temperatur powietrza w Europie w XIX-XXI w. i ich przyczyny [in:] Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych (eds): K. Piotrowicz, R. Twardosz,IGiGP UJ, Kraków.
• Boryczka J., Stopa-Boryczka M. 2019, Zmiany klimatu Ziemi, III wyd. WGiSR UW Warszawa.
• Bürgi M., Hersperger A.M., Schneeberger N., 2004: Driving forces of landscape change – current and new directions Landscape Ecology 19: 857-868.
• Dobrowolska M., 1931: Osadnictwo Puszczy Sandomierskiej między Wisłą i Sanem, Krakowskie Odczyty Geograficzne, nr 14, Kraków.
• Ewers R.M., Didham R.K., Pearse W.D., Lefebvre V. Rosa I.D., Carreiras J. B., Lucas R.M., Foster D.R., Motzkin G. and Slater B. 1998. Land-use history as long-term broad-scale disturbance: Regional forest dynamics in Central New England. Ecosystems 1: 96-119.
• Fukuyama F., 1992: The End of History and the Last Man, Free Press, New York (polskie tłum.: Koniec historii, Zysk i Spółka, Poznań 1996, Ostatni człowiek, Zysk i Spółka, Poznań 1997).
• Hernandez P., Mobilne zielone dachy w mieście, (2012), http://www.architekturakrajobrazu.info/przestrze-miejska-98994/141-przestrze-miejska/2616-mobilne-zielone-dachy-w-miecie [access 20.04.2017].
• Huntington S.P., 1996: The Clash of Civilisations and the Remaking of World Order, Simon and Schuster, New York (polskie tłum.: Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa.
• Kowalski J.K., Osiecki G., Cedro M., 2019: Zmiana imigracyjnego trendu? Spada liczba cudzoziemców ubezpieczonych w ZUS, http://praca.gazetaprawna.pl/artykuły/12400295,spada-liczba-cudzoziemcow-ubezpieczonych-w-zus.html
• Justin T., 2007: Amazing Green Building: The ACROS Fukuoka, https://metaefficient.com/ architecture-and-building/amazing-green-building-the-acros-fukuoka.html [access 20.04.2017].
• Hobbs R., 1997: Future landscapes and the future of landscape ecology. Landscape and Urban Planning 37: 1-9.
• Klein Goldewijk K., Ramankutty N., 2010: Land Use Changes During the Past 300 Years. LAND USE, LAND COVER AND SOIL SCIENCES https://www.researchgate.net/publication/242217587_Land_use_changes_during_the_past_300_years.
• Lorenc H., 2000: Studia nad 220-letnią (1779-1998) seria temperatur powietrza w Warszawie oraz ocena jej wielowiekowych trendów. Materiały Badawcze, Seria Meteorologia nr 31 p. 104, IMGW, Warszawa.
• Marcucci D.J., 2000: Landscape history as a planning tool. Landscape and Urban Planning 49: 67-81.
• Matuszkiewicz W., 1991: Szata roślinna [in:] Geografia Polski, Środowisko Przyrodnicze (ed.): L. Starkel, PWN, Warszaw.
• Meadows D.H., Meadows D.M, Randers J., Behrens III W. 1973: Granice Wzrostu. Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Myga-Piątek U., 2010a: Przemiany krajobrazów kulturowych w świetle idei zrównoważonego rozwoju. Problemy Ekorozwoju. Problems of Sustainable Development, vol. 5, no 1: 95-108.
• Myga-Piątek U., 2010b: Directions and prospects of transformation in cultural landscapes of Poland – considerations and attempts of evaluation. Acta Geographica Debrecina. Landscape & Environment Series. Vol.4 Issue 2: 45-58.
• Myga-Piątek U., 2011: Genius loci Podhala i Tatr. Rola w kształtowaniu atrakcyjności turystycznej. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, no. 15: 259-278.
• Myga-Piątek U., 2012: Krajobraz kulturowy. Aspekty ewolucyjne i typologiczne. Wyd. Uniwersytet Śląski, Katowice, 406 pp.
• Myga-Piątek U., 2015: Pamięć krajobrazu – zapis dziejów w przestrzeni. Studia Geohistorica, no. 3: 31-47.
• Myga-Piątek U., 2016: Krajobraz jako autentyk, makieta, hybryda. Rozważania o roli krajobrazu we współczesnej turystyce. Turystyka Kulturowa, vol. 1:47-63.
• Myga-Piątek U., 2018: Stratigraphic model of cultural landscapes – in search for evolutionary – genetic typology. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG. Dissertations of Cultural Landscape Comission no 39 (1): 207-223.
• Nassauer J.I. 1995: Culture and changing landscape structure. Landscape Ecology 10: 229–237.
• Pawłowska K., 2001: Idea swojskości miasta.
• Polska 2030. Trzecia faza nowoczesności. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju, 2013, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, zał. Do Uchwały nr 16 Rady Ministrów z dnia 5 lutego 2013, Monitor Polski 1 marca 2013, poz. 121.
• Plit J. 2009: Tradycyjny krajobraz wiejski wschodniego Podlasia na przykładzie „Krainy otwartych okiennic”. Prace Komisji krajobrazu Kulturowego no. 12: 47-57.
• Plit J., 2010: Naturalne i antropogeniczne przemiany krajobrazów delty Wisły. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego no. 13 13:13-28.
• Plit J., 2016, Krajobrazy kulturowe Polski i ich przemiany, Prace Geograficzne 253, IGiPZ, Warszawa.
• Plit J., Roo-Zielińska E., 1996: Czy i w jakim tempie zmienia się dzisiejsza potencjalna roślinność naturalna, Przegląd Geograficzny, t. 68, z. 3-4: 387-403.
• Plit F., 2011: Krajobraz kulturowy – czym jest ?, Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa.
• Plit J., Myga-Piątek U., 2014: The degree of landscape openness as a manifestation of cultural metamorphoses. Quaestiones Geographicae 33 (3): 145-154.
• Plit J., Myga-Piątek U., 2016: Investigating openness of the cultural landscape – a methodological proposal. Geographica Polonica, vol. 89, issue 2: 129-140.
• Prognoza ludności na lata 2014-2050, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa (dostępne na http://www.stat.gov.pl/.
• Pytel S., 2017: Migracje emerytów w Polsce – czynniki, kierunki, konsekwencje, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Pytel S., Rahmonov O., 2018. Migration processes and the underlying reasons: A study on pensioner migrants in Poland, Journal: Population, Space and Place, Volume 25, Issue 3, DOI: 10.1002/psp.219.
• Przeglądowa mapa potencjalnej roślinności naturalnej Polski 1:300000, 1995, Warszawa.
• Reuman D. C., 2013: Using landscape history to predict biodiversity patterns in fragmented landscapes. Ecology Letter; 16(10): 1221-1233.
• Special Report on Global… 2018 IPCC, 2018: Global Warming of 1.5°C. An IPCC Special Report on the impacts of global warming of 1.5°C above pre-industrial levels and related global greenhouse gas emission pathways, in the context of strengthening the global response to the threat of climate change, sustainable development, and efforts to eradicate poverty [V. Masson-Delmotte, P. Zhai, H. O. Pörtner, D. Roberts, J. Skea, P.R. Shukla, A. Pirani, W. Moufouma-Okia, C. Péan, R. Pidcock, S. Connors, J. B. R. Matthews, Y. Chen, X. Zhou, M. I. Gomis, E. Lonnoy, T. Maycock, M. Tignor, T. Waterfield (eds.)].
• Sobala M., Rahmonov O., Myga-Piątek U., 2017: Historical and contemporary forest ecosystem changes in the Beskid Mountains (southern Poland) between 1848 and 2014. iForest Biogeosciences and Forestry, Vol. 10: 939-947; doi: 10.3832/ifor2418-010.
• Springer F., 2013: Wanna z kolumnadą. Reportaże o polskiej przestrzeni. Wyd. Czarne.
• Strzelecki Z. (ed.), 2011: Ludność Polski w 2050 roku [in:] Wizja przyszłości Polski. Studia I analizy, t. I Społeczeństwo i państwo (eds.): J. Kleer, A.P. Wierzbicki, Z. Strzelecki, L. Kuźnicki , Polska Akademia Nauk Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus”, Warszawa: 45-56.
• Tüxen R., 1956: Die henlinge potentielle naturliche Vegetation als Gegenstand der Vegetationskartierung, Angew. Pfl Soziol. 13: 5-42.
• Veldkamp A., Lambin E.F. 2001. Predicting land-use change. Agriculture, Ecoystems & Environment 85: 1-6.
• Wagner I., Krauze K., Jurczak T., Zalewski M., 2015: Zielono-błękitna infrastruktura a retencja krajobrazowa w miastach, http://www.arturowek.pl/userfiles/file/Wagner%20i%20in_%20 2015.pdf [access 20.04.2017].
• Turner, B.L.II., Clark W.C., Kates R.W., Richards J.F., Mathews J.T., and Meyer W.B., eds. 1990: The Earth as Transformed by Human Action. Cambridge Univ. Press, New York, 713 pp.
• Wizja przyszłości Polski. Studia I analizy, 2011: t. I Społeczeństwo i państwo (eds): J. Kleer, A.P. Wierzbicki, Z. Strzelecki, L. Kuźnicki t. II Gospodarka i środowisko (ed.): L. Kuźnicki, t. III Ekspertyzy (eds): B. Galmas, L. Kuźnicki, Polska Akademia Nauk Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus”, Warszawa.
• www.nfosigw.gov.pl/oferta-finansowania/