Kształtowanie wartości kulturowych i przyrodniczych szlacheckich majątków ziemskich w dawnej Polsce

• Autorzy: Kowalski P.

Warianty tytułu

EN

Formation of cultural and natural values of gentry estates in old-time Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule omówiono zagadnienie kształtowania krajobrazu dawnych szlacheckich majątków ziemskich w oparciu o polskie podręczniki gospodarcze. Dokonano analizy rozwiązań teoretycznych, omówiono rzeczywiste realizacje gospodarstw szlacheckich na ziemiach Polski w czasach przedrozbiorowych i porozbiorowych. Przedstawiono zarówno zasady kształtowania niewielkich założeń ogrodowych o charakterze użytkowo-ozdobnym, które towarzyszyły siedzibom szlacheckim, jak też pozostałych składników majątku ziemskiego. Dowiedziono częściowej zbieżności pomiędzy postulatami teoretycznymi i realnym zagospodarowaniem terenu w majątkach szlacheckich.

EN

Paper discusses an issue of old-time gentry estates landscape formation based on polish agricultural textbooks. Theoretical proposals as well as real-life structures of gentry estates on polish lands in pre-partition and post-partition times are analyzed. Article presents both rules of shaping modest gardens of decorative and utilitarian functions alike in the vicinity of mansions, and other components of estate’s landscape. Partial concurrence between theoretical postulates and real land use is proven.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz kulturowy; majątek szlachecki; poradnik gospodarczy

EN

cultural landscape; gentry estates; agricultural textbook

• Wydawca: Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie ; Politechnika Krakowska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie
• Rocznik: 2013
• Tom: T. 41
• Strony: 141--179
• Opis fizyczny: Bibliogr. 124 poz., rys.

Twórcy

autor

Kowalski P.

• Politechnika Krakowska, Wydział Architektury, Instytut Architektury Krajobrazu

Bibliografia

• [1] Balińska G.M. Obiekty przemysłu dworskiego w krajobrazie rezydencji ziemiańskiej [w] Materiały VII Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce, 16 - 18 października 2003; wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa 2004; s. 167-174.
• [2] Baranowski I. W Luborzycach [w] Wieś i Dwór, rocznik II, 1913, zesz. X s. 16-19.
• [3] Barwiński E. Kraków na początku XIX wieku [w] Rocznik Krakowski, t. XVIII, 1919.
• [4] Bauman J. Tradition and transformation: The Pleasure Garden in Pietro de’Crescenzi’s ‘Liber ruralium commodorum’ [w] Studies in the History of Gardens and Designed Landscapes, 22:2002, s. 99-141.
• [5] Bąkowski K. Oblężenie Krakowa w roku 1768; wyd.: Druk „Czas”, Kraków 1893
• [6] Bąkowski K. Przewodnik po okolicach Krakowa; wyd. Spółka Wydawnicza Polska w Krakowie, Kraków 1909.
• [7] Bednarska J. Pałac w Kościelnikach pod Krakowem [w] Biuletyn Historii Sztuki, rok XXVII, 1965, nr 3, s. 197-219, wyd. PAN, Warszawa 1965.
• [8] Bernasikowa M. Dwór Wodzickich w Krakowie [w] Rocznik Krakowski, r. 37 1965; s. 127-145.
• [9] Bogdanowski J. Ogrody włoskie pod Krakowem [w] Architektura i Budownictwo, zeszyt specjalny nr 1; wyd. Politechnika Krakowska, Kraków 1966; s. 59-121.
• [10] Bogdanowski J. Polskie ogrody ozdobne. Historia i problemy rewaloryzacji; wyd. Arkady, Warszawa, 2000.
• [11] Bogdanowski J. Style, kompozycja i rewaloryzacja w polskiej sztuce ogrodowej - wybrane problemy; wydanie 4, poszerzone, Kraków 1996.
• [12] Borsa T. Dwory ordynacji w Polsce XX wieku [w] Materiały VII Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce, 16-18 października 2003; wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa 2004; s. 443-460.
• [13] Borsa T. Prowincjonalne dwory: Biesiekierz, Czerepaszyńce, Samoklęski oraz ich związki z europejską nauką, sztuką i… hazardem [w] Materiały VIII Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce, 13-15 października 2005; wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Kielce 2006; s. 181-196.
• [14] Buczkowski K. Z ogrodów stylowych w Polsce; wyd. Gebethner i Wolff, Kraków 1924.
• [15] Buratyński St. wypowiedź z maja 1992 r. w kontekście historii rodzinnej i losów po Powstaniu Styczniowym; Kraków 1992; wypowiedź niepublikowana.
• [16] Chodyński A.R. Dwór polski na Powiślu w okresie przedplebiscytowym [w] Materiały VI Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce; wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Kielce 2002; s. 293-308.
• [17] Ciołek G. Ogrody polskie wyd. II, uzupełnione przez J. Bogdanowskiego; wyd. Arkady, Warszawa, 1978.
• [18] Ciołek G. Polskie ogrody renesansowe XVI w. [w] Biuletyn Historii Sztuki, rok XV 1953, nr 3-4, s. 56-67.
• [19] Ciołek G., Łoza St., Plapis W. Polscy architekci i planiści ogrodów [w] Prace Instytutu Urbanistyki i Architektury; r. III, Warszawa 1953; s. 37.
• [20] Ciołek G., Plapis W. Materiały do słownika twórców ogrodów polskich; wyd. PWN, Warszawa 1968.
• [21] Czartoryska I. Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów przez Izabellę Czartoryską wyd. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1979.
• [22] Ćwiertak E. Założenia dworsko-folwarczne w krajobrazie kulturowo-przrodniczym powiatu stopnickiego w XIX wieku [w] Materiały VII Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce, 16 - 18 października 2003; wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa 2004; s. 99-112.
• [23] Dioscorides de Materia Medica. Being an Herbal with many other Medicinal Materials written in greek in the first century of the common era. A new indexed version in modern english by TA Osbaldeston and RPA Wood; IBIDIS PRESS cc., Johannesburg 2000.
• [24] Drège J. Ogrody [w] Wielka Encyklopedya Powszechna Ilustrowana t. III-IV, serya II, wyd. Drukarnia „Gazety Handlowej”, Warszawa 1904.
• [25] Ellenberg H. Vegetation ecology of central Europe, Cambridge University Press, Cambridge 2009
• [26] Estreicherówna M. Życie towarzyskie i obyczajowe Krakowa w latach 1848-1863; Wydawnictwo Literackie, Kraków 1968.
• [27] Fischinger A. Dwór w Młodziejowicach [w] Studia Renesansowe t. 1 1956; wyd. Zakład im. Ossolińskich, Wrocław 1956, s. 186-204.
• [28] Giżycki F.K. O przyozdobieniu siedlisk wieyskich rzecz zastosowana do Polski; wyd. Nakł. i Druk. N. Glücksberga, Warszawa 1827.
• [29] Giżycki F.K. Ogrodnictwo zastosowane do potrzeb ziemianina polskiego; wyd. nakładem Franciszka Pillera i Spółki, Lwów 1845.
• [30] Gloger Z. Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce; wyd. Druk Wł. Łazarskiego, Warszawa 1907.
• [31] Gloger Z. Encyklopedia staropolska; wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1958.
• [32] Gloger Z. Sen ziemianina; nakładem Tygodnika „Wspólna Praca”, Łomża 1910.
• [33] Główka J. Próby aktywizacji przemysłu dworskiego pod okupacją austo-węgierską w latach I wojny światowej [w] Materiały VIII Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce, 13-15 października 2005; wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Kielce 2006; s. 171-180.
• [34] Gołębiowski Ł. Domy i dwory. Przy tem opisanie apteczki, kuchni, stołów, uczt, biesiad, trunków i pijatyki; łaźni i kąpieli; łóżek, pościeli, ogrodów, powozów i koni; błaznów, karłów, wszelkich zwyczajów dworskich i różnych obyczajowych szczegółów; druk N. Glücksberga, Warszawa 1830.
• [35] Gostomski A. Gospodarstwo; oprac. Inglot S.; wyd. Zakład im. Ossolińskich, Wrocław 1951.
• [36] Grabowski A. Kraków i okolice jego; wyd. nakładem i drukiem Józefa Mateckiego, Kraków 1822.
• [37] Grodzka K. Kraków i jego okolice w dzienniku podróży Jana Rostworowskiego z 1813 roku [w] Rocznik Krakowski nr 58, Kraków 1992; s. 147 -151.
• [38] Grzesiak R. Konserwacja i rewaloryzacja założeń pałacowo-ogrodowych w XXI w. na Dolnym Śląsku (wybrane przykłady). Praca doktorska, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2004.
• [39] Haur J.K. Ziemiańska Generalna Oekonomika; wyd. Typis Universitatis, Kraków 1676.
• [40] Helleniusz E. (Iwanowski E.) Kilka rysów i pamiątek; wyd. w Księgarni Jana Konstantego Kupańskiego, Poznań 1860.
• [41] Hobhouse P. Plants in garden history Pavilion Books LTD, London 2004.
• [42] Hodor K. Podmiejskie rezydencje dworsko-ogrodowe w kształtowaniu krajobrazu mikroregionu Rowu Krzeszowickiego; praca doktorska, promotor: prof. dr hab. inż. arch. Anna Mitkowska; Politechnika Krakowska, Wydział Architektury; Kraków 2008.
• [43] Inwentarz (zbioru) akt Okręgowego Urzędu Ziemskiego w Krakowie z lat (1885)1919 - 1933(1938) - wstęp; Archiwum Państwowe w Krakowie, nr zespołu 281; oprac. Kraków 1983; praca niepublikowana.
• [44] Inwentarze dóbr ziemskich województwa krakowskiego 1576 - 1700. Wybór z ksiąg relacyj grodu krakowskiego przygotowanie do druku: Kamiński A.; Kiełbicka A.; Pańków St.; wyd. PWN, Warszawa 1956.
• [45] Jankowski E. Ogrody na piasku. Wydanie drugie przerobione i powiększone z 10 planami ogrodów; druk A. Zięcikowskiego i s-ka, Warszawa 1913.
• [46] Jankowski E. Ogród przy dworze wiejskim; wyd. nakładem autora, druk J. Sikorskiego, Warszawa 1900.
• [47] Jankowski E. Wspomnienia ogrodnika, oprac. A. Szwejcerowa, A. Brachfogel; wyd. PIW, Warszawa 1972
• [48] Kalinka W. Dzieła. Tom dziesiąty. Galicya i Kraków pod panowaniem autriackiem; wyd. Kraków 1898.
• [49] Kodym-Kozaczko G. Użyteczność i ozdobność. Przekształcenia krajobrazu kulturowego Wielkopolski w ramach reform agrarnych pierwszej połowy XIX wieku [w] Materiały VII Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce, 16 - 18 października 2003; wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa 2004; s. 87-98.
• [50] Kodym-Kozaczko G. Zabudowa gospodarcza jako symbol statusu gospodarczego ziemianina wielkopolskiego. Ewolucja poglądów na rolę przestrzenną rezydencji i zabudowy gospodarczej. [w] Dwór polski zjawisko historyczne i kulturowe. Materiały IX Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce, 18-20 października 2007; wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Kielce 2008; s. 181-192.
• [51] Komornicki S. Dwory murowane w Małopolsce z czasów odrodzenia [w] Prace Komisji Historii Sztuki, t. V, 1930-34; wyd. PAU, Kraków 1934 s. 62-116.
• [52] Konopka K. Konieczność reform agrarnych w Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej (1918 - 1939) [w] Ekonomia i Zarządzanie - Kwartalnik Wydziału Zarządzania 1/2009; wyd. Politechnika Białostocka, Białystok 2009, s. 7-19.
• [53] Konopka K., Reforma uwłaszczeniowa w Królestwie Polskim i jej wpływ na ograniczenie obrotu gruntami włościańskimi, 1864-1914 [w] Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej, seria Ekonomia i Zarządzanie; Białystok 2002, s. 177-181.
• [54] Kowalczyk J. Włoskie traktaty architektoniczne jako źródło majstersztyków krakowskich [w] Biuletyn Historii Sztuki, r. 30 1968, nr 2; wyd. PAN, Warszawa 1968, s. 173-190.
• [55] Krasiński J. W. Przewodnik dla podróżujących w Polsce i Rzeczpospolitey Krakowskiey; wyd. w Drukarni Glücksberga, Warszawa 1821.
• [56] Kutrzeba St. Historia rodziny Wierzynków [w] Rocznik Krakowski, t II; wyd. nakł. Towarzystwa Miłośników Historyi i Zabytków Krakowa, Kraków 1899; s. 29-88.
• [57] Lauterbach A. Pierścień sztuki - historia i teoria; wyd. nakł. Księgarni F. Hoesicka, Warszawa 1929
• [58] Lepiarczyk J. Działalność architektoniczna Sebastiana Sierakowskiego - projekty klasyczne i neogotyckie 1777-1824 [w] Zeszyty Naukowe UJ CLXXV, Prace z Historii Sztuki, zeszyt 7, Kraków 1968.
• [59] Leśniakowska M. Polski dwór: wzorce architektoniczne; mit; symbol; wyd. Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1996.
• [60] Lis A. Rewaloryzacja ekologiczna założenia pałacowego w Królikowicach 2007
• [61] Lorentz S., Rottermund A. Klasycyzm w Polsce wyd. Arkady, Warszawa 1984.
• [62] Loudon J.C. An Encyclopaedia of Gardening comprising the Theory and Practice of Horticulture, Floriculture, Arboriculture and Landscape-Gardening including All the latest Improvements; a general history of gardening in all countries; and a statistical view of its present state, with suggestions for its future progress, in the British Isles; wyd. 3; druk w A.&R. Spottiswoode, New-Street-Square dla Longman, Hurst, Rees, Orme, Brown and Green, Paternoster-Row; London 1825.
• [63] Lustracja województwa krakowskiego 1789, część I, powiat krakowski, proszowski i ksiąski; wyd. Falinowska-Gradowska A., Rychlikowa I., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław - Warszawa - Kraków 1962.
• [64] Łepkowski J. Przegląd zabytków przeszłości w okolicach Krakowa [w] Rocznik CK Towarzystwa Naukowego Krakowskiego; poczet trzeci, tom V (ogólnego zbioru t. XXVIII), Kraków 1861; s. 97 - 318.
• [65] Łoza St. Polscy architekci i planiści ogrodów [w] Prace Instytutu Urbanistyki i Architektury, r. I, z. 3, Warszawa 1951; s. 15-45.
• [66] Łoza St. Suplement do słownika architektów Polaków oraz cudzoziemców w Polsce pracujących; wyd. w tłoczni Wł. Łazarskiego, Warszawa 1918.
• [67] Łoziński Z. Życie polskie w dawnych wiekach; wyd. Drukarnia Narodowa w Krakowie, Kraków 1921.
• [68] Majdecki L. Twórczość planisty Stefana Celichowskiego [w] Rejestr ogrodów polskich, z. VI; wyd. PWN, Warszawa, 1969.
• [69] Majdecki L., 1981 Historia ogrodów PWN, Warszawa 1981.
• [70] Majka M. Nie zachowane dwory Ziemi Krakowskiej [w] Materiały i sprawozdania konserwatorskie woj. krakowskiego; wyd. nakł. Prezydium WRN w Krakowie, Wojewódzki Konserwator Zabytków, Zespół Dokumentacji Zabytków, Kraków 1968.
• [71] Mączyński J. Kraków dawny i teraźniejszy z przeglądem jego okolic; wyd. nakładem J. Czecha, Kraków 1854.
• [72] Mieszkowski Z. Podstawowe problemy architektury w traktatach polskich połowa XVI - początek XIX w. [w:] Studia i materiały do teorii i historii architektury i urbanistyki t. VII, wyd. PWN, Warszawa, 1970
• [73] Miłobędzki A. Architektura polska XVII wieku; wyd. PWN, Warszawa 1980.
• [74] Miłobędzki A. Zarys dziejów architektury w Polsce; wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1968.
• [75] Mitkowska A., Fabijanowska K., Uruska-Suszek D., Zachariasz A., Tor K. Model postępowania konserwatorskiego dla zdewastowanych założeń ogrodowych przejmowanych przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa; seria: Studia i Materiały; wyd. Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu Narodowa Instytucja Kultury, Warszawa 1994.
• [76] Morawińska A. Augusta Fryderka Moszyńskiego Rozprawa o ogrodnictwie angielskim 1774; wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, 1977.
• [77] Morska M. Zbiór rysunków wyobrażających celniejsze budynki wsi Zarzecza z hr. Dzieduszyckich hr. Morskiey w Galicyi w obwodzie przemyskim leżącey w sposobie angielskim i holenderskim częścią z natury zdjętych lub uprojektowanych; Jarosław 1833.
• [78] Mossakowski St. Tylman z Gameren architekt polskiego baroku; wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1973.
• [79] Muczkowski J. Dawne warownie krakowskie [w] Rocznik Krakowski, t. XIII, Kraków 1911; s. 1-48.
• [80] Odlanicki-Poczobutt M, Traczewska-Białek Z., Plan Kołłątajowski źródłem informacji o Krakowie [w] Rocznik Krakowski, t. 48; wyd. Ossolineum, Kraków 1977.
• [81] Opaliński Ł. Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego; oprac. A. Miłobędzki; wyd. Zakład Imienia Ossolińskich, Wrocław 1957.
• [82] Pawlicki M. Panorama tożsamości kulturowej w obszarach gmin Ziemi Krakowskiej. Problemy ochrony [w] Architektura i dobra kultury. Tożsamość i kontynuacja tradycji. Materiały z Konferencji Naukowej poprzedzającej Kongres Kultury Polskiej 2000; wydawnictwo Strzecha, Kraków 2000.
• [83] Pieradzka K. Kraków w relacjach cudzoziemców X - XVII wieku [w] Rocznik Krakowski, r. 28 1937; s. 183 - 224.
• [84] Piwocka M. Polscy teoretycy architektury XVI - XVIII w.; wyd. IUA, Warszawa 1952.
• [85] Pruszak T.A., Zespół dworski w Kluczewsku w latach 1920-1936 (na podstawie wspomnień Krystyny Konarskiej-Łosiowej) [w] Materiały VI Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce; wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Kielce 2002; s. 309-320.
• [86] Ptaśnik J. Bonerowie [w] Rocznik Krakowski; t. 7, Kraków 1905; s. 1-134.
• [87] Roczniak M., Ewidencja parków i ogrodów: Dojazdów; Kraków 1978; praca niepublikowna.
• [88] Rozbicka M. Siedziby średniej i drobnej szlachty na północno-zachodnim Mazowszu w drugiej połowie XVIII i pierwszej połowie XIX wieku; wyd. Neriton; Warszawa 1999.
• [89] Rozek M. Barokowa podmiejska rezydencja krakowskiego patrycjusza [w] Biuletyn Historii Sztuki, r. 38 1976, nr 4; wyd. PAN, Warszawa 1976, s. 291-296.
• [90] Rzeszotarska-Pałka M. Tożsamość krajobrazu kulturowego wsi folwarcznych I majątków ziemskich na terenie Pomorza Zachodniego: zakres, możliwości i metody rewitalizacji krajobrazu kulturowego wsi i majątków ziemskich administrowanych w latach 1949 - 1991 przez państwowe gospodarstwa rolne; praca doktorska, Politechnika Krakowska, Wydział Architektury 2005, promotor: prof. dr hab. inż. arch. Adam Maria Szymski.
• [91] Samek J. Dwór w Goszycach (próba rekonstrukcji stanu z wieku XVII) [w] Biuletyn Historii Sztuki, r. 22 1960, nr 4; Wyd. PAN, Warszawa 1960, s. 423-424
• [92] Schönborn W. Zwierzyniec - historia, zabytki, tradycje, legendy [w] Kraków dawniej i dziś nr 1; wyd. nakładem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 1953.
• [93] Sikora D. Parki historyczne w rejestrze zabytków - ustalenie przedmiotu i zakresu ochrony, problemy weryfikacji rejestru, granice ochrony konserwatorskiej [w] Kurier Konserwatorski 7/2010; wyd. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa 2010; s. 11-16.
• [94] Sikorska A.M. Wiejskie siedziby szlachty polskiej z czasów saskich seria Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, t. VI, wyd. ODZ, Warszawa 1991.
• [95] Sosnowski K. Ziemia krakowska. Szczegółowy przewodnik wycieczkowy; wyd. Wiedza - Zawód - Kultura, Kraków 1947.
• [96] Starowolski Sz. Polska albo opisanie położenia Królestwa Polskiego; wyd. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976.
• [97] Stasiak P. Gospodarka rolna w majątkach ziemskich w XIX i XX wieku na przykładzie majątków zlokalizowanych na obszarze dzisiejszej gminy Krośniewice [w] Materiały VII Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce, 16 - 18 października 2003; wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa 2004; s. 149-166.
• [98] Stasiak P.A. Zespoły dworsko-folwarczne na przykładzie majątków w Krośniewicach-Błoniu, Głaznowie, Głogowej i Skłótach [w] Dwór polski zjawisko historyczne i kulturowe. Materiały IX Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce, 18-20 października 2007; wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Kielce 2008; s. 193-214.
• [99] Stępniewska B. Ogrody Krakowa; Wydawnictwo Literackie, Kraków 1977.
• [100] Strumiłło J. Ogrody północne; wyd. 7, nakładem Józefa Zawadzkiego (wydanie przerobione i pomnożone przez Wł. Tynieckiego), Wilno 1880.
• [101] Swaryczewska M., Więckowska J., Fabijanowska K., Ewidencja parków i ogrodów: Wadów; Kraków 1980; praca niepublikowana.
• [102] Szydłowski T., Stryjeński T. O pałacach wiejskich i dworach z epoki po Stanisławie Auguście i budowniczym królewskim Jakóbie Kubickim; wyd. Gebethner i Wolff, Kraków 1925.
• [103] Środoń A. Inwentarz zabytkowych dębów w Polsce [w] Ochrona Przyrody; r. 14 1934, s. 78-110.
• [104] Środoń A. Inwentarz zabytkowych lip w Polsce [w] Ochrona Przyrody, r. 15 1935, s. 95-130.
• [105] Świechowska H. Przedmieście Wesoła [w] Biblioteka Krakowska nr 94 „Studia nad przedmieściami Krakowa”; Kraków 1938, s. 126 - 174.
• [106] Świszczowski S. Lamus w Branicach [w] Biuletyn Historii Sztuki, r. 17, 1955, nr 2; wyd. PAN, Warszawa, 1955, s. 280-281.
• [107] Świtkowski P. Budowanie wieyskie dziedzicom dobr y Possesorom toż wszystkim iakążkolwiek zwierzchność po wsiach i miasteczkach maiącym do uwagi i praktyki podane z figurami; Nakładem i Drukiem Michała Grölla, Księgarza Nadwornego J.K.Mci, Warszawa - Lwów 1782.
• [108] Tłoczek I.F. Budowanie wieyskie Piotra świtkowskiego (1782) [w] Prace instytutu urbanistyki i architektury, r. II, z. 3; wyd. Państwowe Wydawnictwo Techniczne, Warszawa 1953.
• [109] Tomkowicz St. Powiat krakowski [w] Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, t. II 1906.
• [110] Ustawa z dnia 28 grudnia 1925 roku o wykonaniu reformy rolnej; Dz.U. 1926.1.1.
• [111] Wężyk Wł. Kronika rodzinna; wyd. PIW, 1977.
• [112] Wieś Ilustrowana, rok V, nr 2, luty 1914; wyd. Zakłady Graficzne B. Wierzbicki i S-ka, Warszawa, s. 18-21.
• [113] Więckowska J., Fabijanowska K. (oprac.), Ewidencja parków i ogrodów: Bojańczyce; Kraków 1983a; praca niepublikowana.
• [114] Więckowska J., Fabijanowska K. (oprac.), Ewidencja parków i ogrodów: Żerosławice; Kraków 1983b; praca niepublikowana.
• [115] Wodzicki St. O chodowaniu, pożytku, mnożeniu i poznawaniu drzew, krzewów i ziół celniejszych; ku ozdobie ogrodów, przy zastosowaniu do naszey strefy. Dzieło miłośnikom ogrodów poświęcone; tom IV; wyd. w Drukarni Józefa Mateckiego, Kraków 1825.
• [116] Wodzicki St. O chodowaniu, użytku, mnożeniu i poznawaniu drzew, krzewów i ziół celniejszych; ku ozdobie ogrodów, przy zastosowaniu do naszey strefy. Dzieło miłośnikom ogrodów poświęcone; tomu II wydanie powtórne w Druk. St. Gieszkowskiego, Kraków 1827.
• [117] Wodzicki St., hr. O wpływie oświaty ludów na ogrody a nawzajem o wpływie ogrodów na obyczaje i szczęście domowe [w] Rocznik Towarzystwa Naukowego z Uniwersytetem Krakowskim połączonego t. III, Kraków 1818.
• [118] Wróblewski S. Przekształcenia przestrzenne założeń dworskich Ziemi Częstochowskiej na przykładzie Rzek Wielkich i Garnku-Kuźnicy w XIX-XX wieku [w] Materiały VI Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce; wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Kielce 2002; s. 189-212.
• [119] Wybranowski A. Ongi w dworach i dworkach szlacheckich; wyd. Warszawa 1901.
• [120] Wyrozumska B. (red.) Lustracja dróg województwa krakowskiego z roku 1570; Zakład Narodowy im. Ossolińskich; Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1971.
• [121] Zachariasz A. Najpiękniejsza i najinteresowniejsza okolica - dwór w krajobrazie XVIII i XIX wieku [w] Materiały VII Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce, 16 - 18 października 2003; wyd. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa 2004; s. 71-86.
• [122] Kataster Galicyjski Dziekanowice 1848 r.; Archiwum Państwowe w Krakowie; sygn. KKRAK 152
• [123] Kataster Galicyjski Kraków 1848 r.; Archiwum Państwowe w Krakowie; sygn. KKRAK 270.
• [124] Kołłątajowski Plan Krakowa 1875 r.; Rocznik Krakowski, nr 48, 1977.