The influence of urban design standards on services accessibility shown as a case study comparison of Nowa Huta and Ruczaj neighbourhoods

• Autorzy: Klus Krzysztof

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc210311

Warianty tytułu

PL

Wpływ standardów urbanistycznych na dostępność usług w zespołach mieszkaniowych na przykładzie krakowskich zespołów Nowej Huty i osiedla Ruczaj

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

An important element of any residential complex is accessibility to various services. Restriction of this accessibility affects the quality of residents’ life. Furthermore, it causes negative side effects i.e. traffic intensification. Unfortunately, as an outcome of the Polish systemic change of 1989, centrally-driven urban design standards that controlled appropriate rules were abolished. Those rules were instead left to local authorities and private development. Currently, the only tool allowing local authorities to control specific residential complexes' functional structure is the local zoning plans. Since their beginnings, they have not yet been introduced to vast areas in the country. In this paper, the author compares the results of a central, holistic urban design to almost unrestricted freedom of a private sector. For this purpose, two residential complexes developed during different political and economical conditions were chosen. The first one is Nowa Huta, built as a model socialist city. The whole complex was carefully designed by a team of urbanists and architects, inspired not only by Eastern but also Western Block's examples. On the contrary, the second one, a Cracovian neighbourhood named Ruczaj was brought to life only by a private sector, only restricted by decisions on land development and management conditions. Neither a central programme nor plan was created for this area. The study compares the accessibility of basic educational facilities (nurseries, kindergartens, primary schools) considering them essential. Firstly their numbers were compared, showing significant disproportions between two neighbourhoods. For Ruczaj a significant deficiency of such facilities was observed. The next step taken was a comparison of pedestrian accessibility. To achieve that, areas of walking distance were determined. 500 m for schools and kindergartens and 1000 m for nurseries. That even more highlighted the previously observed difference. Of course for all of the analyses, current spatial and demographic conditions were taken into consideration. Based on the research done in the paper, the author shows the positive influence of a well run centrally driven, spatial policy of a city on the services accessibility. As a consequence, the author is willing to support postulates demanding new centrally driven urban design standards.

PL

Ważnym elementem każdego zespołu mieszkaniowego jest dostępność do różnorodnych usług. Ograniczenie tej dostępności wpływa na jakość życia mieszkańców. Niesie za sobą negatywne skutki takie jak chociażby zintensyfikowany ruch samochodowy. Niestety w wyniku przemian ustrojowych zrezygnowano z odgórnie określonych normatywów urbanistycznych określających tego typu parametry. Pozostawiono w tej dziedzinie dużą autonomię samorządom i prywatnym inwestorom. Aktualnie jedynym narzędziem pozwalającym wpływać władzom lokalnym na strukturę funkcjonalną poszczególnych zespołów są miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, które w dalszym ciągu nie pokrywają sporych obszarów. Autor artykułu postanowił porównać skutki odgórnego, holistycznego planowania przestrzennego z niemal całkowitą swobodą inwestycyjną prywatnych podmiotów. W tym celu zdecydował się na porównanie dwóch zespołów mieszkaniowych powstałych w odmiennych uwarunkowaniach polityczno-ekonomicznych. Pierwszym jest Nowa Huta zbudowana w okresie komunizmu jako wzorcowe miasto socjalistyczne. Cały zespół został starannie zaprojektowany przez architektów i urbanistów czerpiących wzorce nie tylko z bloku państw socjalistycznych, ale także z Zachodu. Drugim badanym przypadkiem był krakowski Ruczaj, wznoszony przez prywatnych inwestorów jedynie na podstawie decyzji o warunkach zabudowy. Nie posiada on odgórnie narzuconego programu czy planu. W badaniu tym porównano dostępność do placówek edukacyjno-oświatowych (żłobków, przedszkoli i szkół podstawowych) jako tych najbardziej podstawowych. Najpierw porównano ich liczbę, co ukazało znaczące dysproporcje między badanymi zespołami. Na Ruczaju stwierdzono znaczące niedobory tego typu obiektów. W dalszym etapie porównano obszary dostępności pieszej do tych placówek. W tym celu wyznaczono obszary dostępności pieszej o rzeczywistej długości dojścia nieprzekraczającej 500 m dla szkół i przedszkoli oraz 1000 m dla żłobków. Badanie to dodatkowo uwypukliło dysproporcje między analizowanymi zespołami. Oczywiście analizy i porównania były prowadzone z uwzględnieniem aktualnych uwarunkowań przestrzennych i demograficznych tych obszarów. Na podstawie przeprowadzonych badań autor wskazuje pozytywny wpływ odgórnej, dobrze prowadzonej polityki przestrzennej miasta na dostępność do usług. Dlatego też na podstawie prezentowanych badań przychyla się do postulatów domagających się wyznaczenia nowych, ogólnokrajowych standardów urbanistycznych.

Słowa kluczowe

EN

urban design standards; spatial design; urbanistic; residential complex; Cracow

PL

standardy urbanistyczne; planowanie przestrzenne; urbanistyka; zespół mieszkaniowy; Kraków

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2021
• Tom: Nr 3 (67)
• Strony: 113--125
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., il., tab.

Twórcy

autor

Klus Krzysztof

• Faculty of Architecture, Cracow University of Technology

• https://orcid.org/0000-0002-2872-1673

Bibliografia

• [1] Gyurkovich M., Mieszkać przy miejskiej przestrzeni publicznej, “Czasopismo Techniczne” 2010, R. 107, z. 5, 2-A, 145–153.
• [2] Klus K., Wpływ lokalizacji mieszkaniowych na prawidłowy rozwój Krakowa, “Przestrzeń/Urbanistyka/Architektura” 2019, Vol. 2, 7–20, doi: 10.4467/00000000PUA.19.019.11439.
• [3] Howard E., Miasta-ogrody jutra, Fundacja Centrum Architektury, Instytut Kultury Miejskiej, Warszawa–Gdańsk 2015.
• [4] Perry C., The Neighbourhood Unit, [in:] R.T. LeGates, T. Stout (eds.), The City Reader, Routledge, London 2011, 486–498.
• [5] Le Corbusier, Karta ateńska, Fundacja Centrum Architektury, Warszawa 2017.
• [6] Jeleński T., Urbanistyka i gospodarka przestrzenna, [in:] J. Kronenberg, T. Bergier (red.), Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce, Fundacja Sendzimira, Kraków 2010.
• [7] Dąbrowska-Milewska G., Czy w Polsce potrzebne są krajowe standardy urbanistyczne dla terenów mieszkaniowych?, “Architecturae et Artibus” 2010, Vol. 2, No. 1, 12–16.
• [8] Dąbrowska-Milewska G., Standardy urbanistyczne dla terenów mieszkaniowych – wybrane zagadnienia, “Architecturae et Artibus” 2010, Vol. 2, No. 1, 17–31.
• [9] Hennig K., #Law4Growth policy paper #5: Planowanie przestrzenne, Forum Prawo dla Rozwoju #Law4Growth, Warszawa 2020.
• [10] Grudziński A., Standard urbanistyczny zabudowy mieszkaniowej, “Człowiek i Środowisko” 1998, t. 22, nr 1–2, 95–110.
• [11] Klus K., Mistrzejowice-Batowice Modelowy zespół miejski wg TOD w Krakowie, master thesis, Politechnika Krakowska, Kraków 2019.
• [12] Gaczoł A., Kraków. Ochrona zabytkowego miasta. Rzeczywistość czy fikcja, WAM, Kraków 2009.
• [13] Sumorok A., The idea of the socialist city. The case of Nowa Huta “Technical Transactions” 2015, R. 112, z. 12-A, 303–340, doi: 10.4467/2353737XCT.15.384.5003.
• [14] Wrzos M., Ruczaj – krakowska dzielnica przyszłości?, https://wiadomosci.onet.pl/krakow/ruczaj-krakowska-dzielnica-przyszlosci/wdvf0vx [accessed: 3.02.2021].
• [15] Skarbek T., Powstanie kampusu. Krok po kroku, https://www.uj.edu.pl/kampus/historia-budowy [accessed: 3.02.2021].
• [16] Gurgul A., Ruczaj – sypialnia Krakowa z niewygodami. Skąd ten chaos?, https://krakow.wyborcza.pl/krakow/1,44425,17862947,Ruczaj___sypialnia_Krakowa_z_niewygodami__Skad_ten.html [accessed: 3.02.2021].
• [17] Komorowski W., Ochrona dziedzictwa urbanistyki i architektury Nowej Huty z lat 1949–1959, “Wiadomości Konserwatorskie” 2017, nr 49, 153–162, doi: 10.17425/WK49CONSERVATION.
• [18] Gmina Miejska Kraków, Portal MSIP Obserwatorium, https://msip.krakow.pl/ [accessed: 3.02.2021].
• [19] Uchwała nr CXII/1700/14 Rady Miasta Krakowa z dnia 9 lipca 2014 r. w sprawie uchwalenia zmiany „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa”, https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=167&sub=uchwala&query=id%3D20321%26typ%3Du [accessed: 24.02.2021]
• [20] Statystyczne Vademecum Samorządowca 2020, miasto Kraków, Urząd Statystyczny w Krakowie, http://krakow.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_malopolskie/portrety_miast/miasto_krakow.pdf [accessed: 24.02.2021].
• [21] Motak M., Historia rozwoju urbanistycznego Krakowa w zarysie: podręcznik dla studentów szkół wyższych, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków 2019.
• [22] Płazik M., Przemiany funkcji handlowo-usługowych w mieście postsocjalistycznym na przykładzie Nowej Huty, [in:] E. Kaczmarska, P. Raźniak (red.), Społeczno-ekonomiczne i przestrzenne przemiany struktur regionalnych, t. 1, Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2014, 85–100.
• [23] Wyszukiwarka połączeń komunikacyjnych, https://jakdojade.pl [accessed: 21.02.2021].
• [24] Overstreet K., Creating a Pedestrian-Friendly Utopia Through the Design of 15-Minute Cities, “ArchDaily” 2021, 15 January, https://www.archdaily.com/954928/creating-a-pedestrian-friendly-utopiathrough-the-design-of-15-minute-cities [accessed: 30.01.2021].