Zanieczyszczenia dawnych papierów fotograficznych drobinkami metali

• Autorzy: Kozielec Tomasz

Identyfikatory

DOI

10.15199/54.2023.4.1

Warianty tytułu

EN

Contamination of old photographic papers with metal particles

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule zwrócono uwagę na problem występowania w dawnych papierach fotograficznych (XIX-wiecznych) metali przejściowych, szczególnie żelaza. Papiery fotograficzne były produkowane ze szlachetnych mas – szmacianych (len, bawełna), jednakże podczas przetwarzania tego surowca jak również podczas produkcji papieru mogło dochodzić do zanieczyszczania się drobinkami metali. Zanieczyszczenia metaliczne znajdujące się w papierach fotograficznych ujawniały się szczególnie w procesie uczulania papierów azotanem srebra. Tworzyły się wtedy czarne produkty reakcji dostrzegalne w badaniach mikroskopowych, a nawet okiem nieuzbrojonym. Również podczas przygotowywania papierów światłoczułych mogło dochodzić do kontaktu z elementami metalowymi (haczyki, pinezki, gwoździki) i powstawania ciemnych produktów reakcji. Zmiany te mogą budzić niepokój opiekunów zbiorów fotograficznych, konserwatorów podczas badania techniki wykonania lub oceny stanu zachowania, gdyż w pewnym stopniu przypominają zniszczenia biologiczne (ciemne kolonie grzybów). Produkty te były przedmiotem badań z użyciem mikroskopu elektronowego wyposażonego w detektory pierwiastków. Badania przeprowadzono na własnoręcznie wytworzonych odbitkach solnych, które po uczuleniu suszono w formie przypiętej żelaznymi szpilkami. Papiery solne to rodzaj papieru fotograficznego wynaleziony jeszcze w 1. poł. XIX w., powszechnie używany. W badaniach wykazano, że obecność żelaza w procesie uczulania może powodować powstawanie czarnych plamek/struktur w postaci nawet rozległych wykwitów srebra metalicznego. Na zbadanych obszarach wykwitów wykryto także inne pierwiastki – szczególnie złoto (z procesu tonowania) oraz siarkę (z procesu utrwalania). W badaniach potwierdzono część przewidywalnych mechanizmów tworzenia się ciemnych produktów reakcji, na których tworzenie się wywarły m.in. właściwości elektrochemiczne metali. Wskazano także na konieczność prowadzenia dalszych badań.

EN

The article draws attention to the problem of the occurrence of transition metals, especially iron in the form of micro particles, in old photographic papers (mainly from the 19th century). Photo papers were made of precious pulp – rags (linen, cotton), however, during the processing of rags as well as during the production of paper, they could be undesirably contaminated with metals. Also some photographic processes - in particular the use of metal elements (pins, tacks, hooks) during the drying of photographic papers in the process of formation of silver chloride (halide) caused direct, fatal contact of iron with the paper. Metallic impurities in photographic papers were revealed especially in the process of sensitizing papers with silver nitrate. Then, black reaction products were formed, visible in microscopic examinations and even with the naked eye. These changes may cause anxiety to the curators of photographic collections, conservators when examining the technique of making or assessing the state of preservation, because to some extent they resemble biological damage (dark colonies of fungi). These products were examined using an electron microscope equipped with element detectors. The research was carried out on hand-made salt prints (a type of photographic paper invented in the first half of the 19th century, widely used). Studies have shown that the presence of iron in the sensitization process can cause the formation of black spots/structures in the form of even extensive silver efflorescence. Other elements were also detected in the examined areas of silver - especially gold (from the toning process) and sulfur (from the fixing process). The research confirmed some of the predictable mechanisms of dark spot/structure formation caused by the electrochemical properties of metals. The need for further research was also indicated.

Słowa kluczowe

PL

papiery fotograficzne P.O.P; surowiec szmaciany; metale przejściowe; żelazo; uczulanie papierów fotograficznych; azotan srebra; metale szlachetne; ciemne plamki; szereg napięciowy metali; badania konserwatorskie; badania SEM; analiza EDX; BSE

EN

photographic papers P.O.P; rag pulp; transition metals; iron; sensitizing photographic papers; black spot; voltage series of metals; silver nitrate; precious metals; conservation research; SEM analysis; EDX analysis; BSE analysis

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przegląd Papierniczy
• Rocznik: 2023
• Tom: R. 79, nr 4
• Strony: 207--212
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz.

Twórcy

autor

Kozielec Tomasz

• Katedra Konserwacji-Restauracji Papieru i Skóry, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. Sienkiewicza 30/32, 87-100 Toruń

• https://orcid.org/0000-0002-2955-3931

Bibliografia

• [1] Anon. 1863. „Photographic Wrinkles, remedies, and recipes”. London.
• [2] Bernard E. Jones (red.). 1911. „Cassel’s Cyclopaedia of Photography”. London, New York, Toronto, Melbourne. Hasło: „Paper”. 391.
• [3] Burgess N. G. 1862. „The Photograph Manual; A Practical Treatise Containing the Cartes de Visite Process [...]”. New York.
• [4] Havermans John. 1995. „Effects of Air Pollutants on the Accelerated Ageing of Cellulose-based Materials”. Restaurator 16: 209-233.
• [5] Hofmann Carl. 1873. „A Practical Treatise on the Manufacture of Paper in All its Branches”. Philadelphia.
• [6] Momot Małgorzata, Kozielec Tomasz. 2019. „Fotografie Jamesa Robertsona na podłożu papierowym ze zbiorów Polskiej Akademii Nauk Biblioteki Kórnickiej. Problematyka badawcza”. Notes Konserwatorski 21: 171-224.
• [7] Pavloviić Jelena, Farkas Zuzana, Kraková Lucia, Pangallo Domenico. 2022. „Color Stains on Paper: Fungal Pigments, Synthetic Dyes and Their Hypothetical Removal by Enzymatic Approaches”. Journal of Applied Science 12, 9991. https://doi.org/10.3390/app12199991
• [8] Reilly James M. 1980. „The Albumen & Salted Paper Book. The History and Practice of Photographic Printing 1840-1895”. New York.
• [9] Sutton Thomas, Dawson George (red.). 1867. „A Dictionary of Photography”. London. Hasło: „Cleansing. Paper containing Metallic Spots”. 58.
• [10] SuttonThomas,GeorgeDawson(red.).1867.„A Dictionary of Photography”. London. Hasło: „Paper-making”. 241-244.
• [11] Vogel Hermann. 1875. „Handbook of the Practice and Art of Photography”. Philadelphia.
• [12] Wilson Edward L.1894. „Wilson’s Cyclopaedic Photography. A Complete handbook [...]”. New York. Hasło: „Alum”. 28.
• [13] Wilson Edward L.1894. „Wilson’s Cyclopaedic Photography. A Complete handbook [...]”. New York. Hasło: „Metallic spots”. 232.
• [14] Woodbury W.E. 1896. „The Encyclopaedic Dictionary of Photography”. New York. Hasło: „Tonning bath”. 493-494.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).