Podatność na degradację zbiornika zaporowego Solina

• Autorzy: Bartoszek L. , Czech D.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rb.2014.125

Warianty tytułu

EN

The susceptibility of the Solina dam reservoir to degradation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy dokonano oceny podatności na degradację zbiornika zaporowego Solina utworzonego na rzece San. W wyniku przeprowadzonej oceny parametrów morfometrycznych i hydrologicznych zbiornik Solina zakwalifikowano do I kategorii odporności na degradację. Przynależność do tej kategorii świadczy o wysokiej odporności zbiornika Solina na odziaływanie jego zlewni. Decydujący wpływ na jego wysoką odporność na degradację mają takie parametry obiektu, jak: głębokość średnia, procent stratyfikacji wód, stosunek powierzchni dna czynnego do objętości epilimnionu oraz współczynnik Schindlera. W rezultacie przeprowadzonej analizy cech środowiskowych zlewnię zbiornika Solina zaszeregowano do trzeciej grupy podatności na dostawę materii. Stosunkowo dużym możliwościom uruchomienia ładunku obszarowego w zlewni sprzyjają: przepływowy typ bilansowy jeziora, wysoki średni spadek terenu zlewni, niski procent obszarów bezodpływowych oraz wysoki współczynnik Ohlego. W latach 2005-2006 odnotowano kilkakrotnie wyższy ładunek rzeczywisty fosforu w stosunku do ładunku niebezpiecznego docierający ze zlewni do zbiornika. Na tej podstawie stwierdzono, że obiekt jest w bardzo dużym stopniu narażony na postępujący proces degradacji, jeśli nie nastąpi aktywizacja działań ochronnych w jego zlewni. Po zestawieniu I kategorii odporności zbiornika Solina i trzeciej grupy podatności jego zlewni na uruchomienie ładunku zanieczyszczeń uzyskano II typ układu środowiskowego zlewnia-zbiornik charakteryzujący się umiarkowanym postępem procesu eutrofizacji wód, przy czym niekorzystnym warunkom panującym w zlewni przeciwstawia się wysoka naturalna odporność zbiornika zaporowego Solina na proces degradacji.

EN

The paper aims to assess the susceptibility of the Solina dam reservoir to degradation. Following the assessment of morphometric and hydrological parameters, the Solina reservoir situated on the River San was qualified as the first category level as for its resistance to degradation. The very fact of falling into this category proves the Solina reservoir immune to the impact of its catchment area. The parameters of the object such as the average depth, the percentage of water stratification, the ratio of the active bottom surface to the epilimnion volume and the Schindler coefficient have a decisive influence on its resistance to degradation. Following the results of the environmental analysis the Solina reservoir catchment was verified as the third group of susceptibility. Flow balance type of the lake, the high average catchment slope, low percentage of landlocked areas as well as the high Ohle coefficient encourage relatively high activation of the area load in the catchment. The actual phosphorus load, which was several times greater than the dangerous load, reached the reservoir in 2005-2006. On these grounds it was found that the object is highly exposed to the progressive degradation process unless protective actions are taken in its catchment area. When the first category of the Solina reservoir resilience was correlated with the third group of its catchment susceptibility to mobilisation of the pollutant load, the second type of the environmental system 'catchment-reservoir’ was obtained. Its key feature is a moderate progress of the water eutrophication process. Unfavourable conditions of the catchment are balanced by high natural resistance of the Solina dam reservoir to the degradation process.

Słowa kluczowe

PL

odporność na degradację; oddziaływanie zlewni; kategoria zagrożenia; układ środowiskowy; typ układu

EN

degradation resistance; impact of catchment; threat category; environmental system; system type

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej
• Czasopismo: Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture
• Rocznik: 2014
• Tom: z. 61, nr 4
• Strony: 35--53
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., il., tab.

Twórcy

autor

Bartoszek L.

• Politechnika Rzeszowska

autor

Czech D.

• Politechnika Rzeszowska

Bibliografia

• [1] Bajkiewicz-Grabowska E.: Obieg materii w systemach rzeczno-jeziornych. Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2002.
• [2] Bartoszek L., Tomaszek J.A.: Relationships between phosphorus distribution and major components in the bottom sediments of the Solina-Myczkowce Reservoirs. Archives of Environmental Protection, vol. 34, no 3, 2008, pp. 151-161.
• [3] Bartoszek L., Koszelnik P., Tomaszek J.: Dynamika zmian fosforu w dopływach zbiornika solińskiego. I Kongres Inżynierii Środowiska, Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN, nr 11, 2002, s. 233-249.
• [4] Bartoszek L., Koszelnik P., Tomaszek J.A.: Obciążenie zewnętrzne i retencja fosforu w zbiornikach zaporowych Solina–Myczkowce. Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Budownictwo i Inżynieria Środowiska, nr 56, 2009, s. 5-15.
• [5] Gałczyński Ł.: Eutrofizacja wód – problem cywilizacji. Gaz, Woda i Technika Sanitarna, nr 12, 2008, s. 34-37.
• [6] Giziński A.: Środowiskowe skutki regulacji rzek. Gospodarka Wodna, nr 11, 2003, s. 470-478.
• [7] Grochowska J., Teodorowicz M.: Ocena możliwości oddziaływania zlewni na jeziora górnej Pasłęki oraz podatności tych jezior na degradację. Acta Sci. Pol., Formatio Circumiectus, vol. 5, nr 1, 2006, s. 99-111.
• [8] Gruca-Rokosz R., Tomaszek J.A.: Temperature and oxygen profiles in the Solina reservoir. Environment Protection Engineering, vol. 28, no 1, 2002, pp. 81-89.
• [9] Izydorczyk K., Frątczak W., Drobniewska A., Badowska M., Zalewski M.: Zastosowanie stref ekotonowych w ograniczaniu zanieczyszczeń obszarowych, [w:] Ochrona i rekultywacja jezior, R. Wiśniewsk (red.). Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych Oddział Toruń, 2010, s. 63-71.
• [10] Kajak Z.: Eutrofizacja nizinnych zbiorników zaporowych. Procesy biologiczne w ochronie i rekultywacji nizinnych zbiorników zaporowych. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Łódź 1995, s. 33-41.
• [11] Kasza H.: Zbiorniki zaporowe. Znaczenie – eutrofizacja – ochrona. Wydawnictwo Akademii Techniczno-Humanistycznej, Bielsko-Biała 2009.
• [12] Koszelnik P.: Źródła i dystrybucja pierwiastków biogennych na przykładzie Zespołu Zbiorników Zaporowych Solina-Myczkowce. Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2009.
• [13] Kozicki Z.: Zespół Elektrowni Wodnych Solina-Myczkowce. Wydawca Agencja Paweł Janik, Zielonczyn 2011.
• [14] Krukar W.: Solina. Jezioro solińskie i jego okolica. Mapa dla każdego turysty, żeglarza i wędkarza, skala 1:25000. Wydawnictwo Ruthenus, http://www.bieszczady.net.pl/mapasolina.php (7 kwietnia 2014 r.).
• [15] Kudelska D., Cydzik D., Soszka H.: Wytyczne monitoringu podstawowego jezior. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1994.
• [16] Łuczyszyn J., Tomaszek J.A.: Analiza pracy oczyszczalni ścieków w Polańczyku w aspekcie ochrony zbiornika solińskiego. Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Budownictwo i Inżynieria Środowiska, nr 58, 2011, s. 157-170.
• [17] Mapa batymetryczna zbiornika zaporowego Solina, http://www.city.net.pl//ptycho/grafika/sol200.jpg (7 kwietnia 2014 r.).
• [18] Mapa podziału hydrograficznego Polski. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej – Geoportal KZGW, http://geoportal.kzgw.gov.pl/imap/ (7 kwietnia 2014 r.).
• [19] Neverova-Dziopak E., Kowalczyk E., Bartoszek L., Koszelnik P.: Ocena stanu troficznego zbiornika zaporowego Solina. Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Budownictwo i Inżynieria Środowiska, vol. 58, nr 2, 2011, s. 197-208.
• [20] Płużański A.: Nutrient loads in small mountain watersheds of the Solina reservoir. Ekol. Pol., no 38, 1990, pp. 337-354.
• [21] Raport z realizacji wojewódzkiego cyklu kontrolnego pt. „Ochrona wód Zbiornika Solina przed zanieczyszczeniami”. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Rzeszów 2013.
• [22] Skiba W.: San. Ocena stanu i jakości wód płynących oraz zbiornika zaporowego Solina,www.biblioteka.sanok.pl/www/pdf/sanocena.pdf (7 kwietnia 2014 r.).
• [23] Starmach K., Wróbel S., Pasternak K.: Hydrobiologia. Limnologia. PWN, Warszawa 1976.
• [24] Traczewska T.M.: Problemy ekologiczne zbiorników retencyjnych w aspekcie ich wielofunkcyjności. EuropeanSymposiumAnti-FloodDefences – Today’sProblems, Paris – Orleans 2012.
• [25] Zimoch I.: Symulacja wpływu oczyszczalni ścieków w Myślenicach na eutrofizację wód zbiornika Dobczyce. Ochrona Środowiska, vol. 81, nr 2, 2001, s. 21-24.