Rezerwat archeologiczny Włodzimierza Ściegiennego w Częstochowie-Rakowie – utracone dzieło polskiego modernizmu lat sześćdziesiątych

Malec-Zięba, Emilia; Wowczak, Jerzy

doi:10.48234/WK72MODERNISM

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Rezerwat archeologiczny Włodzimierza Ściegiennego w Częstochowie-Rakowie – utracone dzieło polskiego modernizmu lat sześćdziesiątych

Autorzy

Malec-Zięba Emilia , Wowczak Jerzy

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK72MODERNISM

Warianty tytułu

Włodzimierz Ściegienny’s archaeological preserve in Częstochowa-Raków: a lost work of Polish 1960s Modernism

Języki publikacji

PL EN

Abstrakty

Artykuł odnosi się do problemu zatracanego dziedzictwa polskiej architektury lat sześćdziesiątych, powstającej na fali „odwilży”, a przebudowywanej do współczesnych potrzeb i standardów. Przedstawia historię pawilonu Rezerwatu Archeologicznego w Częstochowie- Rakowie i jego rangę na tle porównywalnych realizacji. Ukazuje szerokie spektrum opracowania projektowego autorstwa Włodzimierza Ściegiennego – od założeń, przez koncepcję architektoniczną i wystawienniczą po detal, projekt otoczenia z rzeźbami i tekę ekslibrisów. Prezentowany materiał oparto na materiałach pochodzących z prywatnego archiwum architekta, a artykuł jest udokumentowaniem częstochowskiego Rezerwatu Archeologicznego, muzeum, które zostało oddane do użytkowania w 1965, by bezpowrotnie zatracić swą artystyczną wartość w roku 2001.

This article discusses the problem of the heritage of 1960s Polish architecture, built on the wave of the “Thaw” and that is currently disappearing and being subjected to adaptation to contemporary needs and standards. It shows the history of the pavilion of the Archaeological Preserve in Częstochowa-Raków and its rank against the background of similar projects. It shows the wide spectrum of Włodzimierz Ściegienny’s design—ranging from its assumptions, through the architectural and exhibition proposal, to the detail and site design with sculptures and a bookplate file. The material presented is based on items from the architect’s private archive, and the article itself documents the Częstochowa Archaeological Preserve, a museum that was opened in 1965 and lost its artistic value in 2001.

Słowa kluczowe

architektura powojennego modernizmu polska sztuka awangardowa lat sześćdziesiątych muzea archeologiczne Muzeum Częstochowskie

postwar Modernist architecture Polish 1960s avant-garde art archaeological museums Museum of Częstochowa

Wydawca

Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków

Czasopismo

Wiadomości Konserwatorskie

Rocznik

2022

Tom

Nr 72

Strony

110--125

Opis fizyczny

Bibliogr. 53 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Malec-Zięba Emilia

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego

https://orcid.org/0000-0002-0296-5223

autor

Wowczak Jerzy

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego

https://orcid.org/0000-0001-6337-6943

Bibliografia

Opracowania / Secondary sources
1. Aktualne problemy konserwatorskie Gdańska. Modernizm powojenny (1946-1965), red. Romana Cielątkowska, Gdańsk 2007.
2. Bal Wojciech, Czekiel-Świtalska Elżbieta, Pawłowski Wojciech, Raczyński Miłosz, Szymski Adam M., Architektura polska lat 1976–2001 na obszarze Pomorza Zachodniego, Szczecin 2014.
3. Bal Wojciech, Dawidowski Robert, Długopolski Ryszard, Szymski Adam M., Architektura polska lat 1945–1960 na obszarze Pomorza Zachodniego, Szczecin 2004.
4. Bal Wojciech, Dawidowski Robert, Raczyński Miłosz, Sietnicki Marek, Szymski Adam M., Architektura polska lat 1961–1975 na obszarze Pomorza Zachodniego, Szczecin 2007.
5. Baraniewski Waldemar, Najbardziej godna uwagi nowoczesna architektura w Polsce, [w:] Między formą a ideologią. Architektura XX wieku w Polsce, red. Ewa Perlińska-Kobierzyńska, Warszawa 2012.
6. Barucki Tadeusz, Tygrysy. Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński, Eugeniusz Wierzbicki, Warszawa 2014.
7. Barucki Tadeusz, Zielone Konie. Henryk Buszko, Aleksander Franta i Jerzy Gottfryd, Warszawa 2015.
8. Białkiewicz Andrzej, Stelmach Bolesław, Żychowska Maria J., Dobra kultury współczesnej. Zarys problemu ochrony, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, nr 63.
9. Błaszczyk Włodzimierz, Rezerwat archeologiczny, Cmentarzysko łużyckie, Muzeum Regionalne w Częstochowie, Częstochowa 1961.
10. Brzęk Gabriel, Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie, Lublin 1994.
11. Ciarkowski Błażej, Miastoprojektanci, łódzcy architekci w czasach PRL-u, Łódź 2018.
12. Ciechanowski Stanisław, I co jeszcze nowego w krakowskiem?, „Architektura” 1963, nr 9.
13. Cymer Anna, Architektura w Polsce 1945–1989, Warszawa 2019.
14. Guttmejer Karol, Świątek Paulina, Warszawski późny modernizm lat 60. Próba konserwatorskiego wartościowania, [w:] Wartościowanie w ochronie i konserwacji zabytków, red. Bogusław Szmygin, Warszawa–Lublin 2019.
15. Hawrylak Maciej, Dorota Szlachcic i Mariusz Szlachcic, Wrocław 2015.
16. Hawrylak Maciej, Wojciech Jarząbek, Wrocław 2016. Jasienica Paweł, Słowiański rodowód, Warszawa 1961.
17. Kołodziejczyk Katarzyna, Przygodzki Dominik, Podziemia kolegiaty w Wiślicy: unikalne relikty średniowiecznej sztuki architektonicznej. Problematyka ich zabezpieczenia, konserwacji i ekspozycji, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2021, nr 66.
18. Konopka Marek, Rezerwaty Archeologiczne w Polsce – problem definicji i liczby, „Ochrona Zabytków” 1980, nr 33.
19. Korpała Małgorzata, Ochrona substancji czy formy w zabytkach epoki modernizmu, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2017, nr 49.
20. Kosiński Maciej, Wieczorek-Szmal Magdalena, 40 lat Rezerwatu Archeologicznego w Częstochowie, „Rocznik Muzeum Częstochowskiego” 2007, nr 8.
21. Leśniakowska Marta, Architektura w Warszawie. Lata 1945–1965, Warszawa 2003.
22. Lewicki Jakub, Ocena wartości zabytków epoki modernizmu. Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2017, nr 49.
23. Majczyk Joanna, Tomaszkiewicz Agnieszka, Anna i Jerzy Tarnawscy, Wrocław 2016.
24. Malec-Zięba Emilia, Korelacje architektury i sztuki w twórczości Włodzimierza Ściegiennego, „Państwo i Społeczeństwo” 2020, nr 3.
25. Ogólnopolska konferencja Ochrona dziedzictwa architektury i urbanistyki polskiej II połowy XX wieku. Materiały konferencyjne, red. Andrzej Kadłuczka, Kraków 2016.
26. Olenderek Joanna, Kryteria oceny wartości dóbr kultury współczesnej reprezentatywnych dla miejskich przestrzeni publicznych Łodzi kreowanych w XX wieku, [w:] Wartościowanie w ochronie i konserwacji zabytków, red. Bogusław Szmygin, Warszawa–Lublin 2019.
27. Pabich Łukasz, Świerzy Agnieszka, Włodzimierz Ściegienny jako medalier. Zbiór medali artysty w Muzeum Częstochowskim, „Rocznik Muzeum Częstochowskiego” 2021, nr 19.
28. Pakuła Rafał, Miastoprojekt – Łódź swojemu miastu, konkursy – projekty – realizacje, Łódź 2019.
29. Piątek Grzegorz AR/PS. Architektura Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymoniaka, Warszawa 2019.
30. Przybysławski Władysław, Dwa złote skarby w Michałkowie, „Teka Grona Konserwatorów Galicji Wschodniej”, Lwów 1900, t. 1.
31. Przygodzki Dominik, Najnowsze tendencje w kształtowaniu ekspozycji archeologicznej, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2019, nr 60.
32. Rajewski Zdzisław, O rezerwatach archeologicznych w Polsce, „Wiadomości Archeologiczne” 1958, nr 25.
33. Rajewski Zdzisław, Pokaz zabytków w terenie, „Wiadomości Archeologiczne” 1964, nr 30.
34. Siwek Andrzej, Reprezentatywne czy wyjątkowe – dylematy ochrony dziedzictwa 2. połowy XX wieku, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation”, 2017, nr 49.
35. Sokołowski Marian, Ruiny na Ostrowie Jeziora w Lednicy. Studium nad budownictwem w przedchrześcijańskich i pierwszych chrześcijańskich wiekach w Polsce. Na pod-stawie badań wspólnie na miejscu odbytych z prof. Władysławem Łuszczkiewiczem, „Pamiętnik Akademii Umiejętności w Krakowie” 1876, t. 3. Springer Filip, Zaczyn o Zofii i Oskarze Hansenach, Kraków–Warszawa 2013.
36. Springer Filip, Źle urodzone. Reportaże o architekturze PRL-u, Kraków 2012.
37. Strumiłło Jan, Ukryty modernizm. Warszawa według Christiana Kereza, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, 2015.
38. Szafer Przemysław, Nowa architektura polska, 1966–1970, Warszawa 1972.
39. Szafer Przemysław, Nowa architektura polska, 1971–1975, Warszawa 1979.
40. Szafer Przemysław, Nowa architektura polska, 1976–1980, Warszawa 1981.
41. Sztuka polska po 1945. Materiały Sesji SHS, Warszawa, listopad 1984, red. Teresa Hrankowska, Warszawa 1987.
42. Ściegienny Karolina, Ad futuram rei memoriam, Częstochowa 2011.
43. Tatarkiewicz Władysław, O filozofii i sztuce, Warszawa 1985.
44. Wartościowanie w ochronie i konserwacji zabytków, red. Bogusław Szmygin, Warszawa–Lublin 2019.
45. Wowczak Jerzy, Funkcja i treść. Dychotomie w polskiej architekturze XX wieku w twórczości Jana Kruga, Kraków 2021.
46. Ziental Krzysztof, Krystyna Postawka-Barska i Marian Barski, Wrocław 2016.
47. Żurowski Tadeusz, Teka Ekslibrisów Włodzimierza Ściegiennego dla Rezerwatu Archeologicznego w Częstochowie-Rakowie, Polskie Towarzystwo Archeologiczne, Warszawa 1965.
48. Żychowska Maria J, Spojrzenie wstecz, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2016, nr 48.
Akty prawne / Legal acts
49. Ustawa z 27 marca 2003 o planowaniu przestrzennym, Dz.U. 2021, poz. 741 ze zm.
Źródła elektroniczne / Electronics sources
50. Ciastek Piotr, Początki rezerwatu archeologicznego w Częstochowie. Na Rakowie odkryto cmentarz sprzed 2500 lat, https://czestochowa.naszemiasto.pl/poczatki-rezerwatu-archeologicznego-w-czestochowie na/ar/c18134735?fbclid=IwAR2dvnMXd0HsMG-0kW14nB8TQkZiFAR1YC9VDHgFDH4Ct-01ft3zXdXSMIXuw (dostęp: 7 IV 2021). Jastrzębska Patrycja, Ochrona powojennego modernizmu.
51. Upadki i wzloty, https://www.tubylotustalo.pl/artykuly/26-powojenny-modernizm-prawem-chroniony (dostęp: 19 III 2022).
52. Kosiński Maciej, Włodzimierz Błaszczyk, https://www.muzeumczestochowa.pl/wystawy/gabinety-wybitnych-czestochowian/wlodzimierz-blaszczyk/ (dostęp: 7 IV 2021).
53. Poznański Genius Loci, https://sztuka-architektury.pl/article/3988/poznanski-genius-loci (dostęp: 27 III 2022).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-a6bfbd0f-f62a-40b3-9750-81154a00ba03